Ik ben geen deskundige op het gebied van de Lotus-Soetra, maar dat hoeft toch ook niet? De soetra brengt mij op allerlei gedachten en die wil ik met lezers van het BD delen. Hoeveel afleveringen deze serie gaat tellen, is pas na de laatste aflevering bekend. Deze keer:
De eeuwige Boeddha
De Lotus-soetra maakt uitdrukkelijk onderscheid tussen de Eeuwige Boeddha en de Historische Boeddha. Het komt simpel gezegd hier op neer: de eeuwige Boeddha is ongeboren, door alle tijden heen aanwezig en houdt nooit en te nimmer op te bestaan. De historische Boeddha (Shakyamuni) werd in een vrouw verwekt, kwam daar als baby uit tevoorschijn, ademde, poepte en pieste, groeide op en deed allemaal menselijke dingen, werd ziek en ging dood. Punt. En wat voor Shakyamuni Boeddha gold, gold voor alle historische Boeddha’s vóór hem; geldt voor alle Boeddha’s nu en zal voor alle Boeddha’s gelden die nog komen. Het is zoals het is.
Dat de Eeuwige Boeddha ongeboren is, betekent dat hij was, is en zijn zal. Er is nooit een tijd geweest dat de Eeuwige Boeddha er niet was. En er zal nooit een moment komen waarop de Eeuwige Boeddha er niet zal zijn. In de doxologie van iedere psalm die monniken in katholieke kloosters zingen, klinkt dat als volgt: “zoals het was in de beginne, zo zij het thans en voor immer, tot in de eeuwen der eeuwen.” En laat in “de Eeuwige Boeddha” het woord Boeddha weg, en je kunt “De Eeuwige” horen in iedere synagoge, waar de rabbi zegt: “De Eeuwige is onze God, er is geen ander. Onze God is de Waarheid, en niets is als de Eeuwige, onze Koning.” Alle godsdiensten kennen een ‘ Eeuwige”.
Wat ik interessant vind, is dat de historische Boeddha Shakyamuni aan het begin van de Lotus-soetra zegt dat er maar één WET is. Hij hamert er eigenlijk in de hele soetra op dat er maar één waarheid is en één voertuig. Dat impliceert dat er dus geen boeddhistische waarheid is naast een christelijke, joodse, islamitische of om het even welke andere waarheid dan ook. En er is ook geen christelijk, joods, islamitisch of om het even welk ander voertuig dan ook naast een boeddhistisch voertuig. Je kunt je in alle redelijkheid zelfs afvragen of er überhaupt een waarheid of voertuig bestaat dat boeddhistisch is. Ik denk zelf van niet! De WET, de waarheid en het voertuig dragen geen etiket, naambordje of nummerplaat. Etiketten, namen en nummerplaten zijn menselijke labels, die mensen maar al te graag ergens aanhangen, opplakken of anderszins opkliederen om het zich ‘eigen’ te maken. Met een naampje erop of eraan wordt iets ‘van mij, van ons en van niemand anders’. En daardoor is het niet meer ongeboren en door alle tijden aanwezig, want het houdt onherroepelijk op te bestaan wanneer er geen mens meer is die kan roepen: “ VAN MIJ”.
In de tijd dat de historische Boeddha Shakyamuni op aarde rondliep, konden sommige mensen nog zeggen “Kijk, dat is onze man!. Ooit was hij Prins Siddharta, maar nu is Hij de Verhevene, de Boeddha!”. Boeddhisten over de hele wereld kunnen dat vandaag de dag ook roepen. “Dat is onze Boeddha!”. Dat kunnen ze niet van de Eeuwige Boeddha roepen, want die is van niemand. De Eeuwige Boeddha was er al voordat er een homo (mens) op aarde rondliep. En lang nadat de laatste mens zijn laatste adem heeft uitgeblazen, is die Eeuwige Boeddha er nog steeds. Maar is de Eeuwige Boeddha eigenlijk een Hij of Zij? Waar zit de Eeuwige in de reeks LHBTIQA+ ? Ik denk: nergens. De Eeuwige Boeddha wordt alleen door de historische Boeddha, Boeddha genoemd, en na hem door alle zichzelf boeddhist noemende volgelingen, maar ook ‘Boeddha’ is niet veel meer dan een etiketje. Het is wellicht beter om te spreken over ‘Het Eeuwige dat ervaren kan worden’. Het etiketje ‘Boeddha’ maakt praten (en schrijven) over het fenomeen echter wel iets makkelijker. (Het woord fenomeen komt van het Griekse phainomenon, en betekent: iets wat ervaren kan worden).
Shakyamuni heeft duidelijk iets ervaren. De of Het Eeuwige was zijn gedaanteloze leermeester. Wat heeft hij ervaren? Drie dingen:
- Alles is veranderlijk. Dat houdt in dat alles – dus ook iets dat schijnbaar onverwoestbaar lijkt, zoals bergen, de zon, de complete kosmos – aan verandering onderhevig is. Het enige dat absoluut niet veranderlijk is, is dat alles veranderlijk is. Denk ik.
- Alles is afhankelijk. Dat houdt in dat niets alleen op zichzelf staat of kan bestaan, maar op een of andere manier verbonden is met iets anders. Zonder dat andere is (voort)bestaan onmogelijk.
- Nirwana is rust. Inzien dat punt één en punt twee waarheden als koeien zijn, en volledig accepteren dat je daar geen speld tussen kunt krijgen en daar dus ook volledig door bepaald bent, geeft rust.
Shakyamuni Boeddha is zodanig één geworden met deze ervaring, dat hij de belichaming werd van de Eeuwige Boeddha. Hij was daardoor in staat om zonder enige aarzeling, zonder enig voorbehoud, zonder enige schijnheiligheid ook over deze ervaringen te spreken én er handen en voeten aan te geven voor het dagelijks leven van iedereen. Want dat was uiteindelijk zijn grote verdienste.
De Eeuwige. Ik verbaas me er regelmatig over dat er mensen zijn die zich fel afzetten tegen het christendom en andere religies, om vurig het boeddhisme te verdedigen. Maar dan denk ik… ach, wat maakt het eigenlijk uit. Je kunt voor het ene en tegen het andere verhaal zijn. Uiteindelijk is er toch maar één WET, één waarheid. En daar bestaan net zoveel verhalen over als er mensen zijn.
(wordt vervolgd)
