Ik ben geen deskundige op het gebied van de Lotus-Soetra, maar dat hoeft toch ook niet? De soetra brengt mij op allerlei gedachten en die wil ik met lezers van het BD delen. Hoeveel afleveringen deze serie gaat tellen, is pas na de laatste aflevering bekend. Deze keer:
De parabel van de Toverstad
Boeddha heeft voor zichzelf lak aan twee dit, drie dat, tien zus en honderd zo. Alles komt samen in één WET. Daar wijst hij steeds weer op. Hij zegt duidelijk (ik kort het wat in): ‘Ik blijf niet voor altijd op deze wereld. Maar voor ik ga, zal ik iedereen de Lotus-soetra verkondigen. Er is slechts één weg naar volledige verlichting! Ik zou zeggen dat dit helder is, maar daar denkt lang niet iedereen zo over. In het christendom, vooral aan protestantse zijde, zegt men eveneens dat er slechts één weg is naar eeuwige verlossing: een lange, smalle, kronkelige niet bijzonder aantrekkelijke weg. Boeddha heeft daar een parabel over die ik in eigen woorden navertel: Een oude wijze gids gaat een groep mensen voor op weg naar het meest fascinerende land dat er is. Maar de weg is nogal lang, kronkelig en weinig aantrekkelijk. De mensen die hij leidt, beginnen te mopperen. ‘Zijn we er al bijna?’ roepen eerst enkelen, daarna meerdere en tenslotte vrijwel allen. ‘Zijn we er nu bijna? Duurt het nog lang? Moeten we nog ver? We zijn al zo moe!’ De gids weet dat ze nog 80.000 kilometer moeten voortploeteren en krijgt medelijden met hen. Hij brengt ze onder hypnose en laat hen dromen van een prachtige stad waarin ze kunnen bijkomen en uitrusten. De mensen genieten van deze hen voorgetoverde stad. Na een poosje zijn ze uitgerust en geheel verkwikt volgen ze – na te zijn ontwaakt uit de hypnose – hun gids verder op de ene weg.’
Wat gebeurt hier? De gids had natuurlijk gewoon kunnen zeggen: ‘Geduld mensen, nog maar 80.000 km… even doorzetten!’ maar dan zouden de meeste mensen er waarschijnlijk de brui aan hebben gegeven. ‘Wat? Nog 80.000 kilometer? Ja, doei… daar begin ik niet aan. Loop maar lekker door, ik haak af en ga wat leukers doen dan voortploeteren op deze saaie kronkelweg naar weet-ik-veel-waarheen.’ Door hen een stad voor te toveren waar ze lekker konden uitrusten en bijkomen, voorkwam de gids dat. De gids is natuurlijk niemand anders dan Boeddha. En de mensen die hij leidt, zijn gewone lieden zoals jij en ik. Gewone volwassen mensen zijn doorgegroeide versies van kinderen op de achterbank van een auto op weg naar een ver vakantieland. Herkenbaar. De gezinsauto is de eigen straat nog niet uit of vanaf de achterbank klinkt het al: ‘Zijn we er al bijna?’ Volgelingen van Boeddha kunnen ook niet wachten tot ze zijn waar ze naartoe reizen: het Beloofde Land, het Zuivere Land, Nirwana … of hoe het ook allemaal heten mag.
Stel je zegt tegen een volgeling van Boeddha: ‘Luister eens, je denkt misschien dat de weg naar weet-ik-veel-waar-je-heen-gaat een plezierige en vooral zorgeloze reis is die je op een achternamiddag op de achterbank van een luxe limousine kunt afleggen met twee vingers in je neus, alleen omdat jij denkt dat Boeddha jouw chauffeur is… maar zo zit het niet echt in elkaar. De Boeddha die jij wilt volgen is geen chauffeur maar een gids zonder limousine, zonder ossenwagen … noppes. Dat betekent dat jij ook moet lopen. En de weg die je gaat is niet netjes geasfalteerd, maar zit vol gaten, is bezaaid met losse steentjes en regelmatig overwoekerd door struiken met gemene doornen. Bovendien kom je onderweg géén uitspanningen tegen, kun je nergens even lekker uitrusten en loeren er overal gevaren. Je bent blootgesteld aan weer en wind, zeg maar koude, hitte, regen, sneeuw en andere narigheid. Enne … ik zeg het vast even… het is nog maar 80.000 kilometer. Maar… jouw gids weet de weg. Dat dan weer wel.’ Wat denk je? Zou die volgeling zeggen: ‘No problem!’ en dapper doorstappen? Of zou die volgeling toch eerst even over zijn bol krabben en nadenken of doorgaan wel slim is?
Natuurlijk, een parabel is maar een parabel. Het is niet echt. Wat is dan de zin om parabels te vertellen? Misschien voor deze parabel: duidelijk maken dat veel mensen behoefte hebben aan adempauzes en tussentijdse beloningen. Sommige ouders geven hun kinderen op de achterbank een lolly, zodat ze tenminste even ophouden met zeuren.
Maar weet je wat ik denk? Ik denk dat die 80.000 kilometer ook maar een manier is om iets duidelijk te maken. Hoe ver is de eindbestemming werkelijk? 80.000 kilometer is ongeveer twee maal de wereld rond… dus ietwat overdreven. Ik denk dat zelfs 40.000 kilometer overdreven is. Of 20.000… 10.000… 5.000 … of zelfs 10, 5, 1 km. Allemaal overdreven. Ik denk dat jouw weg precies zo lang is als nodig, om jou te laten ervaren dat je nooit zult aankomen, zolang jij zelf denkt onderweg te zijn naar een of ander doel getiteld: verlichting.
(wordt vervolgd)
siebe zegt
Ik heb de lotus soetra en andere mahayana sutta’s ook gelezen. Ik vind het vreemd betoverend spul. Je leest ze, het voelt alsof je het allemaal begrijpt, aanvoelt, herkent. Alsof je alleen maar leest wat je allang wist. Dat voelde ik zo. Het ging er in als koek, zeg maar. Alsof je Krishnamurti leest of Jung. Bij hen had ik dit ook. Je leest en leest en kunt je vinden in ieder woord, voelt het aan, en waarschijnlijk nog juist ook. Ondertussen, je onderneemt niks, beoefent niks, en op een rare manier betovert dit kritiek- en oordeelloze ‘verstaan’ je. Het is een verstaan dat helemaal niet inspireert tot ijver, tot afstand doen, wijsheid ontwikkelen, realisme, persoonlijke verwerking etc. Heel raar. Het is een soort vals verstaan ook.
In deze illusie ben ik heel lang gevangen geweest. De illusie dat verstaan hetzelfde is als realisatie en werkelijk begrip.
Dat kritiekloze, oordeelloze, waarbij je als het ware zaken helemaal niet verwerkt maar gewoon alles oordeelloos, kritiekloos, binnenkomt, en aanvoelt, dat betovert echt.
Het is juist wanneer je over dingen gaat nadenken, met dingen aan de slag gaat, er op gaat broeden, als het je lichaam en geest echt binnenkomt zeg maar als voedsel en je dat echt gaat verwerken, dat je kunt gaan zeggen dat je echt gaat begrijpen.
Met de reis naar verlichting is het denk ik net zo. Je moet echt wel zaken persoonlijk gaan doormaken en verwerken en dat is toch een soort reis, een verwerkingsproces. Er gebeurt van alles en de manier waarop je zaken ziet en begrijpt verandert ook echt wel .
Als je denkt dat je verlichting al begrijpt, er al bent, dan gebeurt dat niet. Dan kun je alles nog zo goed en mooi aanvoelen, maar je blijft gevangen in je patronen, in je onheilzame neigingen, in lijden.