Ik ben geen deskundige op het gebied van de Lotus-soetra, maar dat hoeft toch ook niet? De soetra brengt mij op allerlei gedachten en die wil ik met lezers van het BD delen. Hoeveel afleveringen deze serie gaat tellen, is pas na de laatste aflevering bekend. Deze keer:
De vier edele waarheden.
Terwijl Shakyamuni Boeddha nog in meditatiehouding op Gierentop zit te shinen in voorbereiding op het verkondigen van de wet, gaat Bodhisattva Manjushri verder. Hij zegt tegen alle aanwezigen dat er al vóór Shakyamuni Boeddha’s waren die de ware wet hebben verkondigd. Een van hen was Tathagata Zon-Maan(licht). Tathagata betekent: de Zo-gekomene. Deze Zo-gekomene Zon-Maan(licht) legde aan wie daar maar voor open stond de ware wet uit, in woorden die deze mensen op hun eigen niveau konden begrijpen. Gelet op de taalbeheersing van de gemiddelde Nederlander zou dat nu dus in vrij korte, simpele zinnen moeten zijn, zonder moeilijke begrippen. En hij begon met: de vier edele waarheden. Aan meer gevorderden leerde hij vervolgens de twaalf oorzaken en aan bodhisattva’s – zeg maar de verst gevorderden – de zes volmaaktheden (paramita’s). Dit alles houdt dus in dat Shakyamuni noch de vier edele waarheden, noch de twaalf oorzaken, noch de zes volmaaktheden zelf heeft uitgevonden. Hij heeft ze opnieuw ont-dekt = het dek er van afgehaald = opnieuw laten zien. Shakyamuni openbaarde wat er altijd al was, en nog steeds is, zij het helaas dat die vier waarheden, die twaalf oorzaken en die zes volmaaktheden inmiddels alweer behoorlijk onder een dek van menselijke bla bla en gedoe dreigen onder te sneeuwen, zo dat al niet is gebeurd. Ik denk evenwel dat er vroeg of laat weer een nieuwe Boeddha zal opdoemen die een en ander opnieuw zal ont-dekken. Misschien Maitreya wel. Alleen heet ie in onze eeuw ineens bijvoorbeeld Yussuf, Piet of Mbapé omdat ie niet in een oosters lang is gebeuren. Kan toch? De huidige Dalai Lama heeft al eens gezegd dat hij misschien niet terugkomt, in ieder geval niet in een door China gecontroleerd land, en misschien als vrouw. Kortom, laat je verrassen. Eerst die vier edele waarheden maar eens. De rest komt later wel.
De eerste edele waarheid is die van het lijden. Het hele leven is een aaneenschakeling van lijden. Op allerlei manieren. Voor de meeste mensen begint het met bijvoorbeeld een klein lijden zoals het hebben van darmkrampjes, het doorkomen van tandjes en schrijnende billetjes, maar bij het opgroeien en ouder worden, komt daar van alles bij en achteraan, variërend van liefdesverdriet, echtscheiding en baanverlies tot chronisch ziekzijn, gezichtsverlies en verschrompeling. Er is naast lichamelijk lijden ook psychisch lijden, sociaal lijden, financieel lijden en ga maar door. Uiteindelijk ga je als mens over al dat lijden heen. Je over-lijdt. Wanneer je gelooft in reïncarnatie, begint de ellende dan in een volgend leven gewoon weer opnieuw. Geloof je niet in her-bevlezing (vertaling van ‘reïncarnatie), dan volgt er wellicht lijden in een hel of hemel. Kun je lijden in een hemel? Jazeker! Bijvoorbeeld door het missen van geliefden die het niet gered hebben en in de hel terecht zijn gekomen (denk ik). En als je denkt dat er na de dood helemaal niks is, is het mijns inziens ook niet zinvol om na te denken over de volgende drie edele waarheden.
De tweede waarheid is die dat alles een oorzaak heeft, lijden dus ook. Je kunt hier kort of lang over soebatten, maar ik kom steeds uit op: niet accepteren wat er op het moment van ervaren simpelweg IS (en dus wensen dat het eigenlijk anders is!). Er zijn veel mensen die denken dat accepteren van wat er is leidt tot lethargie, ongeïnteresseerdheid, apathie, laissez faire of zoiets als fatalisme. Dat is onzin. Ik zal een voorbeeld geven: stel je ligt met een schip in de Amsterdamse haven en je zet een koers uit naar de haven van News York. Geen probleem… behalve als je niet accepteert dat je in de Amsterdamse haven ligt. Je ligt met je schip wellicht liever in Bilbao, vanwege het mooie weer daar. De koers Amsterdam – New York past niet bij vertrek uit Bilbao. Of omgekeerd. Welke koers je ook naar New York wilt uitzetten, die koers moet altijd beginnen met waar je vertrekpunt is. Als we het hebben over een oorzaak, hebben we het over een vertrekpunt. Als je het vertrekpunt niet erkent en handelt alsof je ergens anders bent, ga je gewoon de mist in. Niks lethargie, ongeïnteresseerdheid, apathie, laissez faire of fatalisme … je bent gewoon hartstikke stom bezig. Tot zover het voorbeeld. De oorzaak van het lijden is – anders gezegd – ergens anders willen vertrekken dan waar je bent. Zit je in de shit? Accepteer dat je in de shit zit. Heb je pijn? Accepteer dat je pijn hebt. Heb je geen cent te makken? Accepteer dat je geen cent te makken hebt. Zo simpel is het. Niemand zegt – ook Boeddha niet – dat je het leuk moet vinden of dat je het verder maar zo moet laten. In plaats daarvan geeft Boeddha de derde waarheid:
De derde waarheid is dat er een manier is om uit het lijden te geraken. En die manier is het volgen van het achtvoudige pad en het nastreven van de zes paramita’s. Is dat moeilijk? Nee… behalve als jij het jezelf moeilijk maakt. En in het moeilijk maken van zaken die in feite simpel zijn, zijn mensen steengoed. Ze hebben er aangeboren talent voor. Hoe dat achtvoudige pad eruit ziet, daar hebben we het een volgende keer over. Maar áls je het achtvoudige pad bewandelt, kom je uiteindelijk uit bij de vierde edele waarheid: die luidt: aan alle vormen van lijden komt een einde… Er is alleen nog maar rust. En dat noemen we nirwana.
