Dick – Aan de slag

Waarom toch die wil om te weten wat ‘het’ boeddhisme is? In elk stukje over dat onderwerp lees ik de onuitgesproken wens om te tonen of uit te leggen wat het ware boeddhisme is. Hou toch op. Ik snap de behoefte achter de bijdragen en ze zijn niet zelden hoogstaand geformuleerd. Maar ze gaan niet echt ergens over.  Ze gaan over een schijnprobleem. Als je wilt weten wat boeddhisme is, richt je dan zeker niet op doctrines en dogma’s, zoals bepaalde opvattingen over karma en wedergeboorte.

We hebben in dit leven iets te doen, nu. Dat is wat de historische Boeddha ons voorhield. We kunnen iets doen om onszelf en de wereld te bevrijden. Wat dat betreft zit er in Boeddha’s onderricht een grote mate van maakbaarheid. Wat dan en hoe? Onze belemmeringen om vrij te zijn kunnen we open en eerlijk bezien en laten voor wat ze zijn. Kun je ook loslaten noemen. Oefenen kan met meditatie en aandacht, zonder oordeel. Een flinke opgave waar je een leven aan kunt wijden, want het karwei is nooit af. En je hoeft je niet eens boeddhist te noemen om er aan te gaan staan.

Als je loslaat en je hechting aan beelden en woorden opgeeft kun je je bewust worden van de wakkere geest die ons draagt, waar we deel van uitmaken en die ons in staat stelt tot die liefdevolle waarneming van de dingen zoals het is om het Shunryu Suzuki te spreken. Ons eigen en andermans gedrag en de wereld behoren daartoe. De ‘tienduizend’ dingen dus. Waar de wakkere geest zich aandient, houdt de maakbaarheid op; die is dan ook niet meer nodig. De bevrijding van alle wezens en dingen dient zich aan.

In de zentraditie noemde Bodhidharma tegenover keizer Wu van Liang uitgestrekte leegte de essentie van het boeddhisme. Shen-hsiu vond het zuiveren van onze geest de kern.  Huineng het inzicht dat er niets te zuiveren valt. En Ikkyu de waarheid in je hart. En zo zijn er nog veel meer van dit soort wonderlijke ‘definities’.  Ook de koanliteratuur is er van doordrongen. Is er één die meer gelijk heeft dan de ander? Zoek niet naar de zeven verschillen, maar naar de overeenkomst of de parallelliteit. Dat is helender dan welk eigen gelijk ook kan zijn!

De variaties in de wijze waarop we aan de slag kunnen zijn niet zo belangrijk. Dàt we aan de slag gaan wel.

In de landen die Ellen en ik lange tijd bereisd hebben, ontmoetten we hele wonderlijke aspecten van het boeddhisme. In Bodhnath en in Bodhgaya bijvoorbeeld waren er heel wat mensen die zich aan devotionele uitputting overgaven. En wie ben ik om te zeggen dat het daar niet om gaat?  In een lodge ontmoetten wij een oude man die van een oud pindakaasblik een gebedsmolen had gemaakt. Hij zat die in een houten bed achterin de eetzaal onophoudelijk rond te draaien met een stralende glimlach.

De wakkere geest laat zich op talloze manieren ontdekken en kennen. Net als Avalokiteshvara alle gestalten kan aannemen om mensen te bevrijden. Welk beeld wij ook van de maan hebben; wij herkennen haar pas als wij de vingerwijzingen en de uitdrukkingsvormen van dode en levende goeroes of meesters kunnen laten voor wat ze zijn.