• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Elfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Een boeddhistische maatschappijvisie?

Een boeddhistische maatschappijvisie?

28 maart 2013 door Taigu

Bestaat er binnen het boeddhisme iets van een verbindende maatschappijvisie? Is zo’n visie per definitie een sociaalecologische? Terwijl paus Franciscus op wereldschaal het initiatief naar zich toetrekt met de contouren van een sociaal programma, maakt de urgentie van de problemen een omvattender bijdrage van het boeddhisme wenselijk

Gisteravond weer eens naar bed gegaan met Robert Hartzema. Ik had even een existentiële ‘reality check’ nodig. Het besef van de ‘zee van lijden’ waarin we leven, vliegt me de afgelopen dagen nogal naar de keel.

Hartzema verstaat de kunst om de rauwe werkelijkheid lekker rauw te verwoorden. Negenennegentig procent van de mensheid conformeert zich meestal aan de algehele maatschappelijke verwarring en schept zoveel herrie om zich heen dat de stilte niet meer opvalt, schrijft hij in zijn boek Boeddhistische psychologie (2008).

“Voordat je aan het pad naar bewustwording en bevrijding begon, ging het eigenlijk heel goed met je. Je leefde je leven, plaatste je hoop op de toekomst en legde de schuld voor wat misging bij je verleden,” aldus Hartzema. “Frustraties, angsten en irritaties in het heden projecteerde je op je partner, je baas, je kinderen, je ouders of de wereld. […] Je speelde je rol, maakte promotie, versierde een leuke partner, kocht een huis, scheurde naar je werk, altijd op zoek naar pleziertjes, kortstondige momenten van bevestiging, macht, genot en vergetelheid. Je herkende je verwarring ook niet als verwarring. Je kon toch gewoon gaan sporten of nieuwe kleren kopen?” (blz. 318-319)

Verder is Boeddhistische psychologie een vreemd boek. Hartzema rubriceert de ‘psychologische inzichten uit het boeddhisme’ onder de noemers van hinayana, mahayana, vajrayana en dzogchen. Een indeling die ik niet kan volgen, te meer daar ik in de uitwerking hiervan in zijn boek nauwelijks verschillen zie tussen deze perspectieven, en al helemaal niet de superioriteit van dzogchen die de auteur lijkt te suggereren. Er zijn op dit gebied betere boeken, met een meer specifieke psychologische component.

Maatschappijvisie
Boeddhistische psychologie.
Bestaat er ook boeddhistische sociologie?

Boeddhisme legt zo vaak de nadruk op het individu en diens ontwaken. Te veel?

O, pardon. Er zijn mensen van wie je het niet over ‘het’ boeddhisme mag hebben. Ik heb daar de afgelopen tijd over nagedacht, maar is ook dit niet een beetje bijziend?
Wat is het probleem eigenlijk zolang je je ervan bewust bent dat het een containerbegrip is? We gebruiken toch ook andere containerbegrippen, zoals het kapitalisme en het socialisme, zonder ons te bekommeren om de verschillende fenomenen die onder deze vlag schuilgaan. En spreken we niet over christendom en islam zonder ieder moment te opponeren dat we alleen betekenisvol kunnen spreken over evangelisch, mormoons, doopsgezind of katholiek, of over sjiitisch, sunni of ibadi?
Misschien zou het goed zijn om, met respect voor de verscheidenheid, wat vaker het gemeenschappelijke binnen het boeddhisme (en tussen boeddhisme en andere stromingen) in het vizier te nemen.

Bestaat er iets van een verbindende maatschappijvisie in het boeddhisme?

Ik kom daar mede op omdat we nu ineens een bisschop van Rome hebben die de naam heeft aangenomen van de bodhisattva Franciscus en serieus werk lijkt te willen maken van diens sociale program.

Franciscus van AssisiFranciscus van Assisi leefde in Italië in het begin van de dertiende eeuw en was daarmee een tijdgenoot van een geheel anders geaarde religieuze vernieuwer, zenmeester Eihei Dogen, in het verre Japan, een compleet andere wereld gezien vanuit het middeleeuwse Europa.

Heiligen
Bodhisattva’s zijn er in soorten en maten. Je hebt grote klassiekers, zoals Avalokiteshvara (Kwan Yin) en Manjusri. Je zou ook kunnen zeggen: dit zijn de heiligen van het boeddhisme, symboolfiguren die in de van generatie op generatie overgeleverde religieuze traditie krachtenvelden zijn gaan vertegenwoordigen waartoe mensen zich kunnen wenden voor hulp of inspiratie. In de rijke geschiedenis van het boeddhisme zijn (en worden) zulke bodhisattva’s vaak vereerd en voorgesteld alsof ze hun verblijf in hemelse sferen hebben.

Een ander soort bodhisattva leeft tussen ons in. Het zijn de onbaatzuchtige mensen die zich, al dan niet vanuit een boeddhistische overtuiging, geheel inzetten voor hun omgeving. Die niet blijven zitten op de mat, maar zich zo nodig zonder vrees tegen bestaande maatschappelijke verhoudingen in bewegen.

Het onderscheid tussen grote en kleine bodhisattva’s ontleen ik aan het boek Geen dood, geen vrees van Thich Nhat Hanh, eveneens uit 2008 (hoofdstuk acht).

Franciscus is als bodhisattva door de eeuwen heen een van de meest aansprekende succesnummers in het rooms-katholieke repertoire gebleken. “Wees geloofd, mijn Heer, met al uw schepselen, speciaal Heer broeder zon,” dichtte hij rond het jaar 1225 in zijn beroemde Zonnelied.

Profeet
In datzelfde lied bezingt hij ook andere dharma’s: zuster maan, broeder wind, zuster water, broeder vuur en “onze zuster moeder aarde die ons draagt en voedt en allerlei gewassen groeien doet, kleurrijke bomen en gras.”

Ik lees het na in Franciscus van Assisi. Een profeet voor onze tijd door N.G. van Doornik, een boek uit de jaren tachtig van de vorige eeuw. Ik heb het overgehouden aan een indrukwekkende jongerenretraite die ik in die tijd als student bijwoonde in een franciscaans klooster in de buurt van Nijmegen.

Terwijl ik lees over Franciscus welt in mij het beeld op van Thich Nhat Hanh, een eigentijdse bodhisattva die op een vergelijkbare wijze leeft naar de waarden van armoe, eenvoud en verbondenheid met de natuur, ook tegen de tijdgeest in. Het Zonnelied van Franciscus ademt de geest van het interzijn. Zowel hij als Thich Nhat Hanh kunnen met recht ‘profeten voor onze tijd’ worden genoemd. Profeten die, zoals in de bijbel, de doem over de samenleving zien aankomen, maar ook een visie op een uitweg bieden.

tich nhat hanhIn een diepgravend interview met de Britse krant The Guardian heeft Thich Nhat Hanh in januari van dit jaar gesproken over zijn maatschappijvisie. Het geaccumuleerde karma van een wereld waarin mensen zich niet verbonden voelen met het geheel, kan binnen honderd jaar leiden tot de ondergang van de aarde die ons voedt. Mensen maken zichzelf het (samen)leven misschien onmogelijk, maar de aarde leeft voort. Die heeft een andere tijdshorizon en kan miljoenen jaren nemen voor herstel. Zijn antwoord op de crisis: allemaal zo snel mogelijk bodhisattva worden.

Progressief
Zou je kunnen zeggen dat Thich Nhat Hanh met zijn toegepaste, sociaal geëngageerde boeddhisme ons anno nu een zelfde soort sociaal programma en dito beweging voorhoudt als Franciscus de geldeconomie van het dertiende eeuwse Europa?

Is de boeddhistische maatschappijvisie per definitie een sociaalecologische? Zijn boeddhisten in politiek opzicht allemaal progressief, op een GroenLinks-achtige manier, niet per se anti-globalistisch, maar wel met een accent op participatieve democratie en zoveel mogelijk lokale economische kleinschaligheid?

Ik weet het antwoord niet.

De enige gemeenschappelijke deler die ik in het boeddhisme wat betreft maatschappijvisie vind, is ‘sociale harmonie’, maar dat is in zijn uitwerking rijkelijk vaag. Mijn indruk is dat er binnen het boeddhisme historisch gezien aanzienlijk minder werk is gemaakt van een visie op het samenleven dan in de christelijke kerken. Mede daarom kan paus Franciscus nu op wereldschaal het initiatief naar zich toetrekken met de contouren van een sociaal programma. Het boeddhisme opereert meer vanuit de marge, terwijl de urgentie van de problemen ook daarvan een omvattender bijdrage wenselijk zou maken.

Jules Prast me fecit.

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Boeddhisme, Columns, Jules Prast, Zen Tags: Franciscus Assisi, Jules Prast, Kwan Yin Huis, Manjusri, paus, Thich Nhat Hanh

Lees ook:

  1. De opvolger van Buddhaghosa XII
  2. Het lied van het niet weten
  3. Met en zonder bodhisattva’s
  4. Het lied van het niet weten

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Gerjan zegt

    21 februari 2014 om 09:09

    Ik heb het boek van Harzema zojuist uit. Maar daarbij stopt het voor mij niet. Dit blijf ik lezen. Het boek voelt voor mij heel kloppend en legt een goede verbinding tussen de boeddhistische psychologie/filosofie en het Westers denken. Een aanrader!

    • Kees Moerbeek zegt

      21 februari 2014 om 10:08

      ‘De enige gemeenschappelijke deler die ik in het boeddhisme wat betreft maatschappijvisie vind, is ‘sociale harmonie’, maar dat is in zijn uitwerking rijkelijk vaag. Mijn indruk is dat er binnen het boeddhisme historisch gezien aanzienlijk minder werk is gemaakt van een visie op het samenleven dan in de christelijke kerken.’

      Jules, mag ik je ‘The Buddha’ van Trevor Ling aanraden in dit verband? Het is een zeer gedegen werk met een dito aandacht voor de maatschappijopvatting van de Boeddha. Ongetwijfeld stel je dan je mening bij.

      De Boeddha leefde 2.400 jaar geleden, in een heel andere samenleving dan de onze. Het boeddhisme hanteert een ander begrippenkader dan het christendom en de mensvisie is totaal anders. Wij leven hier in een samenleving waar het christendom dominant is (geweest) en de mening van christenen over het boeddhisme. Die mening is, op enkele uitzonderingen na, erg negatief. Voor de boeddha doet god eenvoudigweg niet terzake en dat steekt als je je hele ziel, zaligheid en bestaan ontleent aan een opperwezen dat je boven jezelf plaatst.

      Heb je dit gelezen? Dit lijkt me niet echt vaag.
      http://www.vriendenvanboeddhisme.nl/html/radicaal.html
      http://www.vriendenvanboeddhisme.nl/html/vredestichter.html
      http://www.vriendenvanboeddhisme.nl/html/oorlogsveteraan.html

      • Jules Prast zegt

        22 februari 2014 om 17:19

        Beste Kees,

        Dank voor je leessuggestie. Mijn antwoord vind je in mijn jongste artikel: https://boeddhistischdagblad.nl/china-mag-je-best-boeddhist-zijn/

        Met vriendelijke groeten,

        Jules

Primaire Sidebar

Door:

Taigu

Taigu (1961) is historicus, auteur en zenboeddhist met een zwak voor de nembutsu. Hij laat zijn geest vrijmoedig dwalen over het boeddhisme en de wereld. Evenals bij de Japanse zendichter Ryokan Taigu staat zijn dharmanaam voor ‘grote dwaas’. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 19 augustus 2022 - 21 augustus 2022
    Retraite weekend | Vreugde van zijn: gelukkig zijn | Live | 19-21 aug
  • 22 augustus 2022 - 26 augustus 2022
    3-daagse boeddha vakantie
  • 26 augustus 2022 - 28 augustus 2022
    Retraite weekend | Liefde en Compassie voor jezelf en anderen | Live| 26-28 aug
  • 29 augustus 2022
    Discovering Buddhism open Class
  • 30 augustus 2022
    Inloopavond Maitreya instituut Amsterdam
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    De rafelkant van onze democratische rechtsstaat – deel 2

    Kees Moerbeek - 14 augustus 2022

    De belangrijkste taak van de rechtvaardige, ‘wiel-draaiende vorst (de rājā cakkavattī) is het opheffen van armoede, die leidt tot diefstal en ander moreel wangedrag. De manier om criminaliteit te bestrijden is niet wreder straffen en de wet strikter toe te passen, maar mensen een gelegenheid en een perspectief bieden om op een eerlijke manier hun brood te verdienen. Hebben de mensen een acceptabele levensstandaard dan berokkenen zij anderen geen kwaad en zal het land vrede en rust kennen.

    De rafelkant van onze democratische rechtsstaat – Deel 1

    Kees Moerbeek - 7 augustus 2022

    De auteur signaleert een onontkoombare overgang naar een staatsgrenzen overstijgende vervlechting van belangrijke leefomstandigheden op economisch, cultureel, klimatologisch en technologisch gebied. Het verlies van houvast dat dit veroorzaakt valt samen met het verlies van de bescherming door de verzorgingsstaat. Dit wordt verergerd door de onverschilligheid in leidende politieke en economische kringen ten opzichte van de onzekerheid die de veranderingen oproepen. De weerstand die dit alles opwekt neemt op veel plaatsen onder invloed van populistische en autoritaire bewegingen ‘de vorm aan van een afwijzing van anderen, andersdenkenden en andersverschijnende mensen.’

    Woef hé…een signalering

    Erik Hoogcarspel - 4 augustus 2022

    Georg Luck (1926 – 2013) was hoogleraar aan de Universiteit in Baltimore, Verenigde Staten in de klassieke cultuur en talen. Aan het einde van zijn carrière heeft hij op verzoek van een collega een studie uitgevoerd naar een heel aparte groep van filosofen, de cynici. Het wordt cynicus is afgeleid van “hond”, kynos. Deze “honden” predikten voor het volk en leidden talentvolle leerlingen op.

    De kinderen hebben nu rust nodig. Over ouderverstoting.

    Rob van Boven en Luuk Mur - 2 augustus 2022

    De kinderen waren 5 en 4 jaar toen de moeder vertrok met de kinderen. Ze wilde niet langer als slaaf behandeld worden door haar man. De kinderrechter besliste dat het woonverblijf bij moeder was, er kwam een bezoekregeling met vader en er werd opgelegd dat de ouders mee zouden doen aan ouderbemiddeling. De bemiddeling werd geen succes en ook een tweede en derde poging mislukte. Toen kwam er een melding bij Veilig Thuis door de vrijwillige jeugdhulpverlening.

    Crisis op crisis

    gastauteur - 1 augustus 2022

    Stel dat de vooronderstelling dat de mens beschikt over een vrije wil nu eens niet waar blijkt te zijn terwijl ons wetstelsel daar wel vanuit gaat en daarmee aansluit bij het vrije-markt-denken, het kapitalisme. En als dat niet waar is of maar heel beperkt, wat betekent dat dan? Dat er zoiets als een vrije wil bestaat is een aanname, een geloofsartikel.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het jaar 2022 – dag 227 – water
    • Boeken – Abnormaal goed
    • Reacties in het Boeddhistisch Dagblad – spraak bewaken
    • Halte Hertenkamp – Omleidingen
    • Wakker Dier – Nominaties Liegebeest 2022 bekend

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens