• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Lijden in onvoltooid verleden tijd

Lijden in onvoltooid verleden tijd

14 november 2020 door Wouter ter Braake

‘Wij kunnen vreugde scheppen door dood en lijden te aanvaarden én volop leven en geven’, een zinsnede uit de laatste alinea van mijn vorige column. Wel, de dood van een dochter van een dierbare vriend, het lijden van een goede kennis door een zware covid-infectie en de ongeneeslijke, slopende ziekte van een andere vriend zetten het thema van ‘dood en lijden’ hoog op mijn innerlijke agenda. Het roept onder meer de vraag op: ‘waar en wanneer werd ik geconfronteerd met heftig lijden?’ De zware kiespijn, de kater van vroeger na een nachtelijk drankfestijn, zelfs het ongeval waarbij ik acht meter naar beneden viel op een bouwplaats en waarbij ik diverse (gecompliceerde) botbreuken opliep, plaats ik niet onder de noemer ‘heftig lijden’. De ingrepen van (tand)artsen, een medicijn en gewoon uitzieken brachten verlichting.

Als het om heftig lijden gaat, bedenk ik me, heb ik zelf minder met fysieke en meer met emotionele pijn geworsteld. De emotionele pijn van een jeugd. Ik groeide op in een situatie waarin alcoholisme en huiselijk geweld aan de orde waren. Een jeugd zonder echt ‘thuis’, waarin ik op zeer jonge leeftijd de wereld in vluchtte. Als een ziel zonder ankers in een levenslang proces van zelfonderzoek, waarin vergeven een belangrijke plaats kreeg (ouders gaan zien als gekwelde zielen in plaats van daders). Het enkele malen kortstondig bezoeken van een therapeut maakten onderdeel uit van deze zoektocht. Het inzicht dat er alom lijden is in deze onvoltooid verleden tijd, dat ‘elk huisje zijn kruisje heeft’ hielp ook. Door verhalen van anderen over hun ellendige jeugd (verhalen die mij regelmatig het gevoel gaven: ‘oef, dat is mij bespaard gebleven’) kon ik relativeren. Maar lijden met lijden vergelijken, de ene pijn tegen de andere afwegen, helpt niet fundamenteel in het aanvaarden van wat is. Het relativeert, zo gezegd.

Meer fundamentele heling van mijn emotionele pijn ontstond door ‘zin geven’ aan het lijden uit mijn jeugd. Zingeving door het besef van het leerpotentieel dat mijn jeugd mij verschafte. Ik kreeg geen degelijke opvoeding, geen ankers aangereikt. Dat behoedde mij later voor een proces van ‘worsteling’ om los te geraken van diep verankerde, door opvoeders aangereikte, overtuigingen. Worstelingen die ik maar al te vaak gezien heb bij streng kerkelijk opgevoede vrienden. Naast de eenzaamheid en het me verlaten voelen, kon ik op basis van dit besef waarde toekennen aan de pijnlijke gedachte ‘ik heb in feite geen vader en moeder gehad’. Ik zag de waarde van een ziel die niet vast verankerd in de haven hoefde te blijven liggen, die door de wereld kon zeilen zonder ergens snel vast te geraken. Ik zag hoe op veel kusten, waar mijn ziel arriveerde, waardevolle inzichten aan boord zijn genomen. Tot de kostbare vracht de innerlijke leermeester wekte, die het roer overnam en het schip door vele stormen ging loodsen.

Als het om vermijdbaar lijden gaat (kiespijn) neem een pijnstiller of ga naar de tandarts! We zijn geen masochisten, toch?

Maar voor veel onvermijdbaar lijden is er geen pil of een snelle ingreep. Wel kunnen we, hoe moeilijk ook, proberen zin te geven aan onvermijdbaar lijden. Dat leerde ik op mijn levensweg. Zo leerde ik ook van Victor Frankl[1]. Hij beschrijft in één van zijn publicaties een ervaring met een arts die zwaar depressief is door het overlijden van zijn vrouw. Frankl stelt hem de vraag: ‘hoe zou uw vrouw het gevonden hebben als u eerder dan zij overleden was?’ De arts antwoordt: ‘Mijn god, dat zou zij echt niet hebben kunnen dragen, nee zeker niet’. Dit bracht de betreffende arts een nieuw inzicht over de zin van zijn lijden: zijn geliefde vrouw verdriet besparen. Zo kon hij zijn lot aanvaarden en dat opende de poort voor zijn geblokkeerde rouwproces.

Je moet er maar zin in hebben, zin geven aan lijden.  Maar als je er zin in hebt, leidt de weg, volgens mij, langs aanvaarden, naar in ons zelf kijken en naar onszelf diepgaand durven bevragen. Een troost is dat er vaak onderweg steun is van ‘helpers’. Een troostrijke gedachte is ook dat je op de weg van zingeving jouw mededogen ruimte kunt geven en op veel manieren en plaatsen actief emotionele en materiele steun kunt geven. Zo vreugde scheppend in deze onvoltooid verleden tijd.

Vreugde kan men ook scheppen in het perspectief  van ‘voltooid verleden tijd’. Het perspectief waarin voor veel boeddhisten de huidige individuele geest na de fysieke dood terugkeert in een volgende bewustzijnsstaat. Voor godsdienstige mensen is er de troost van een hiernamaals, waarin je dichtbij de almachtige schepper kunt komen.

Maar in beide gedachtesystemen ligt ‘de slang’ op de loer, een ‘addertje onder het gras’. Bij boeddhisten in de vorm van de wet van karma en bij veel gelovigen het zondebesef. Wijd ik me wel voldoende aan heilzame zaken, sturen mijn zonden mij na de dood niet linea recta naar de hel? Daarmee een oud gezegde illustrerend: ‘de mens lijdt het meest door het lijden dat hij vreest’.

[1] Viktor Emil Frankl (Wenen, 26 maart 1905 – Wenen, 2 september 1997) was een Oostenrijks neuroloog en psychiater en werd ook bekend als overlever van de holocaust. Frankl was de grondlegger van de logotherapie, een vorm van existentiële analyse. Een zienswijze van hem is dat de mens een betekenis zoekend schepsel is.

Categorie: Boeddhisme, Geluk, Gezondheid, Wouter ter Braake, Zorg Tags: aanvaarden, depressie, dood en lijden, emotionele pijn, heling, onvermijdbaar lijden, Victor Frankl, zingeving

Lees ook:

  1. Ehipassiko – Mentale kracht in een wankele wereld (Patrick De Vleeschauwer)
  2. Boekbespreking – Het ontwaakte brein
  3. Zangeres Laura van Kaam wil openheid over depressie
  4. Boeddhisme en wetenschap

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Henk van Kalken zegt

    15 november 2020 om 10:44

    Ik werd geraakt door je artikel, Wouter. Niet alleen vanwege de herkenbaarheid, maar ook door de gedachte (wij lijden toch het meest door gedachten) van onvermijdelijkheid. Alle energie gaat zitten in hoe het niet is, in plaats van te zijn met hoe het is. Juist de gedachte aan hoe het zou moeten zijn vergroot het lijden tot ondraaglijkheid.

    • Wouter ter Braake zegt

      15 november 2020 om 20:25

      Wat een verrijkingen worden me aangereikt:

      – alle energie gaat zitten in hoe het niet is, in plaats van te zijn met hoe het is. Dank je wel, Henk.
      – we zijn immers allemaal kleine mensen en van wie grote moed wordt gevraagd. Dank je wel N. Tankink.

  2. N.Tankink zegt

    15 november 2020 om 10:54

    Mooi verwoord, dank je wel, het is helpend om te lezen hoe anderen met lijden omgaan. En daarin hun weg vinden. We zijn immers allemaal kleine mensen en van wie grote moed wordt gevraagd. Fijn om dat met elkaar te delen (en dat daarmee ms kan dienen als extra hulp bij het helen, voor zowel schrijver als lezer).

  3. Gerry Verbeek zegt

    15 november 2020 om 21:17

    ‘Tot de kostbare vracht de innerlijke leermeester wekte, die het roer overnam en het schip door vele stormen ging loodsen.’
    Wat mooi Wouter!
    Dankjewel voor het delen.
    Behouden vaart …

Primaire Sidebar

Door:

Wouter ter Braake

Coach bij Zin en Zen. Rebelse geest met warm hart. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Vrijdag Zindag – Wat Schoof had willen zeggen
    • Je kunt niet gezond zijn op een zieke planeet
    • Het pad uit het woord
    • Het jaar 2025 – dag 128 – eigen vrijheid eerst
    • Boeken – De Vallei van Troost

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.