Het coronavirus – moge het goed met jou gaan

Nederland is in crisis. De horeca is gesloten, de scholen zijn dicht, vele mensen werken plotseling thuis en medische verzorging is niet zomaar meer beschikbaar. Wat moeten we daar mee? Wat kun jij doen als boeddhist? Wat kun jij doen als mens? Is er wel een belangrijk verschil daartussen?

De Boeddha heeft geen gedetailleerde serie gedragsregels achtergelaten voor leken, zeker niet als het gaat om wereldwijde ziekte. We kunnen niet zomaar opzoeken in een boekje wat te doen. Het zou ook wat zijn! Ik stel me voor dat ik de suttapitaka opensla bij de afdeling maatschappelijke problemen, hoofdstuk besmettelijke ziekten, paragraaf praktische tips. Dan zou ik zeker moeten doen wat daar staat? Dat lijkt me wel een flink rare situatie.

Wat we wel hebben is een mooi praktische kijk op waarom dingen gebeuren. Tot en met Corona aan toe. Als dit verrijst, verrijst dat. Als dit vergaat, vergaat dat. De Boeddha moraliseert niet, zwaait niet met het in Nederland zo bekende vingertje, maar legt simpelweg uit wat uit wat voortkomt. We weten daarom dat dingen gebeuren door oorzaken. Complexe pakketten aan oorzaken meestal, vrijwel nooit te ontwarren door ons maar oorzaken zijn ze. We weten dat het niet heilzaam is om precies het naadje van de kous te willen weten. We worden er niet gelukkiger van. Ook niet gezonder.

Als we het hebben over oorzaak en gevolg dan hebben we ook over kamma. Zelfs onder boeddhisten wordt dit nog wel eens gezien als een strenge leer terwijl eerder het tegenovergestelde het geval is. Kamma is onwrikbaar als een natuurwet maar dat komt omdat het min of meer een natuurwet is! Ik heb de leer van kamma leren kennen als een troostrijke leer. Kamma kan ons helpen onszelf te zien als een enkel mens, met alle nood en alle geluk wat erbij hoort, en als onderdeel van een veel groter geheel. Allebei. Tegelijk.

Kamma is de bron waaruit wij ontspringen (kamma-yonī) en we zijn, of we het nou leuk vinden of niet, de ontegenzeggelijke eigenaren van onze wilsacties (kamma-sakā). Op het moment dat we een wilsactie gedaan hebben, zijn we de controle erover kwijt en ooit, wanneer dan ook, keert deze terug bij ons als rechtmatige erfgenamen (kamma-dayādā). Niets dat ons overkomt wordt vanuit een of ander vreemd universum als door magie over ons uitgestort. Alles is de uiteindelijke uitkomst van onze eigen geesten en daden. Aangezien kennis bevrijdt van angst, is dit besef al meteen een reden tot gelijkmoedigheid. Als we, in alles wat ons overkomt, slechts onszelf ontmoeten.. waarom zouden we dan bang of boos zijn?

Als angst of onzekerheid dan toch de kop opsteken, dan kunnen we toevlucht zoeken in onze goede daden die ons beschermen (kamma-paṭisaraṇa). Goede daden helpen op twee manieren: doordat wie goed doet toch vaak goed ontmoet en doordat de herinnering eraan ons sterkt in goed gedrag. Door deze toevlucht nemen zelfvertrouwen en dapperheid toe: vertrouwen in de bescherming van onze goede dagen en vertrouwen dat we meer goede daden kunnen doen, ook als dat nu moeilijk is. Als je goed doet dan straal je dat ook uit. Alleen al dit is gedeeltelijk een bescherming.

Het is nooit te laat en altijd goed om nu nobele keuzes te maken. Door deze zekerheid wordt de geest sereen en onze daden zullen onze vrienden zijn (kamma-bandhū). Dat zullen ze zijn, zelfs als het leven ons pijn of verdriet brengt. We herkennen lang niet altijd op wat voor manier wilsacties terug komen en soms komen ze terug van verschrikkelijk lang geleden. Oneerlijk? Misschien. Ze tonen ons wel dat we de gevolgen van onze wilsacties bijna nooit echt overzien. Hoe vaak zijn de resultaten niet wat we eigenlijk bedoeld of gewild hadden? Het heeft geen zin om je hiervoor te verstoppen. Op deze manier bekeken is zelfs lijden onze vriend. Het is een harde, ongenaakbare maar ook een eerlijke vriend.

Dit geheel leidt ons naar begrip voor anderen en voor onszelf. We kunnen immers niet anders dan zijn en doen wat geworden zijn door de oorzaken tot nu toe. Dat geldt ook voor alle anderen, zelfs voor de ‘doomsday shoppers’ die alle wc-papier opkopen. Het enige wat we hoeven te doen is heilzame keuzes te maken. Daar hoef je zeker geen boeddhist voor te zijn.

We bevinden ons op een kruispunt van de tijd. Net als gisteren, net als we morgen weer zullen doen. We zijn één, alle mensen in dit land. We lopen wel extra risico’s, nu Corona het nieuws én het dagelijks leven overheerst. Veel mensen voelen zich bang, bedreigd en boos. Het is nu extra belangrijk dat we onze liefdevolle vriendelijkheid laten groeien en, nog belangrijker!, die tonen. Gelijkmoedigheid hebben we nodig, niet zomaar vlakke acceptatie maar het besef dat alles werkt zoals het werkt en dat we alleen nu kunnen leven. Mededogen is essentieel, met de nabestaanden van de overledenen, met de mensen die nu ernstig ziek zijn of dat nog zullen worden… en met onszelf. Waarom niet? Medevreugde, wanneer iemand niet besmet wordt, vlot gezond wordt? Natuurlijk.

Al deze prachtige waarden zijn actief, ze zijn als het goed is niet zomaar alleen gevoelens. Liefdevolle vriendelijkheid gunt ieder het beste en wil dat ook geven, leidt door naar dat inderdaad geven als het even gaat. We zien overal in Nederland initiatieven ontstaan. Hele groepen medische studenten melden zich aan om in de ziekenhuis te helpen. Individuele buurtgenoten hangen briefjes op dat ze boodschappen willen halen voor mensen dit het moeilijk hebben. Prachtig.

We zijn eigenlijk al één. We hoeven het alleen maar te zien. Moge het goed met jou gaan. Moge jij gelukkig zijn. Moge jij vrij zijn van ziekte en pijn. Moge jij op je gemak zijn. Moge jij in vrede leven.