In de serie Tweespraak praten Rob en Luuk over een al of niet actueel onderwerp. Vandaag is het thema het verschil tussen mannen en vrouwen in het delen van verdriet. En mannen en vrouwen in hun rollen.
Luuk: Drie jaar geleden werd de dochter van een vriendin van mij psychotisch. Ze wilde zichzelf doden en werd gedwongen opgenomen. Enkele weken later, nog net zo ziek, mocht ze zelf beslissen of ze weer naar huis wilde en twee dagen later maakte ze alsnog een eind aan haar leven. Door toeval waren er in de omgeving waar mijn vriendin woont in die periode nog drie sterfgevallen van kinderen. De moeders zochten elkaar op en deelden hun intense verdriet met elkaar.
In 2009 verloor de journalist Tim Overdiek* door een ongeval zijn vrouw. Zoals veel mannen zag hij zichzelf proberen om langs de pijn te leven. Omdat hij dit zo niet wilde, leerde hij zichzelf de emoties wel te ervaren en te delen. Het is nu tien jaar later en Overdiek heeft zichzelf inmiddels omgeschoold tot mannen hulpverlener. Het is zijn ervaring dat mannen veel minder dan vrouwen over intieme zaken praten. Meisjes delen van jongs af aan emoties met hun moeder. Jongens lijken dat veel minder te doen en nog minder met hun vader. Een vorm van genderspecifiek opvoeden met als gevolg dat mannen zich vaak niet kwetsbaar durven op te stellen.
Terug naar de zelfdoding van de dochter van mijn vriendin. Het contact met de andere moeders was een enorme steun voor haar en de andere vrouwen. Wat opviel is dat de betreffende vaders hun verdriet niet of nauwelijks deelden.
Rob: Ik geloof zeker dat door genderspecifiek opvoeden mannen en vrouwen statistisch gezien een verschillend geloof over zichzelf kunnen ontwikkelen. Met als gevolg een verschil in de manier waarop we met onszelf en onze wereld omgaan en dus ook hoe we verschillend met pijn omgaan. In mijn praktijk ervaar ik geen wezenlijk verschil tussen mannen en vrouwen wat betreft hun problemen. Het zijn dezelfde verstoringen in hun mogelijkheden tot zelfverwerkelijking en relatie-verwerkelijking als gevolg van hun geloofsontwikkeling.
Een geloof waar zowel mannen als vrouwen zichzelf mee voor de gek houden, is dat daadkracht gezien wordt als mannelijk en kwetsbaarheid als vrouwelijk. Een vrouw, bijvoorbeeld in de positie van een doortastende directrice in een fabriek, wordt makkelijk gezien als mannelijk. Ze loopt het risico door mannen gezien te worden als niet echt serieus te nemen. Met haar expliciete daadkracht zou ze ontrouw zijn aan haar sekse. Andersom wanneer een man zijn kwetsbaarheid toont, kan hij het risico lopen als vrouwelijk afgeschilderd te worden, waardoor hij ook niet serieus te nemen zou zijn. Wat een waanzin.
Mannen en vrouwen zijn zowel kwetsbaar als daadkrachtig. Hun geloof over zichzelf bepaalt in welke mate ze zich mogen identificeren met elk van deze vermogens. Als je als man gehinderd bent om je te mogen identificeren met je kwetsbaarheid, dan heb je zeker problemen met verwerken van emotionele pijn. Als mensen weg willen van hun pijn, dan is er niet alleen de pijn vanwege het gebeuren, maar ook wijzen we iets in onszelf af waardoor de pijn in ons zal intensiveren. Hierdoor dienen we dan steeds drastischer aan onszelf voorbij te leven. Dit kunnen we doen door gebruik van drank, drugs, aanhoudend bezig zijn met anderen, je daags moe werken of wellicht door in de politiek te gaan en je te verlustigen aan macht.
Luuk: Tim Overdiek leerde om pijnlijke gevoelens niet uit de weg te gaan en deze ook te laten zien. In zijn counseling helpt hij mannen met een verlieservaring met het aangaan van de pijnlijke ervaringen. Het leidt er ook vaak toe dat de cliënt de mannenlijn in de familie gaat onderzoeken, rond vragen als: welke ervaringen had mijn vader met verlies en hoe verliep dat bij zijn vader.
Veel mannen hebben de ervaring dat ze weinig contact met hun vader konden hebben, doordat deze niet kwetsbaar kon zijn en niet sprak over zijn verlies of trauma. Vooral bij mannen kan er sprake zijn van alexithymie, dat letterlijk vertaald ‘geen woorden voor emoties’ betekent. Deze persoonlijkheidstrek kan ontstaan als gevolg van een traumatische gebeurtenis en komt duidelijk meer voor bij mannen.
Het niet kunnen laten zien dat je het moeilijk hebt, is bij mannen vaak gekoppeld aan een geloof dat je minder waard bent als je pijnlijke emoties ervaart en toont. Het gevolg is wel dat je een deel van jezelf niet wil laten meedoen en dat je daarmee je meest intieme relaties, zoals die met je kinderen, tekort kan doen.
Je bewust worden van een dergelijk geloof en vervolgens je eigen regels creëren over het tonen van verdriet en rouw, zie ik als een kracht en kan er toe bijdragen dat er meer diepgang en verbondenheid in je belangrijkste relaties ontstaat. Boeddha leerde zijn volgers al te leven met de juiste aandacht, opmerkzaam te zijn aan wat zich aan je voordoet en dat betreft ook pijnlijke gevoelens en gedachten. Verzet tegen dat wat is, veroorzaakt lijden.
Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.
Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland. Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.
