• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Elfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • André Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Met zestien in bad…

Met zestien in bad…

7 oktober 2019 door Edel Maex

In oude tijden waren er zestien bodhisattva’s. Op de daarvoor voorziene tijd namen ze samen een bad. Bij het aanraken van het water kwamen ze plotseling tot ontwaken.

Deze koan is casus 78 uit de Biyanlu (Jp. Hekiganroku), een koancollectie samengesteld en van verzen voorzien door Xuedou (11de eeuw). Yuanwu (12de eeuw) redigeerde de tekst in zijn definitieve vorm en voegde aan iedere verhaal een commentaar toe. Qua stijl is deze verzameling een stuk poëtischer dan de latere Wumenguan.

Dat neemt niet weg dat hij de typisch heroïsche koanstijl heeft. Het gaat niet van: ‘Gisteren nam ik een douche …’. Nee, het speelt zich af in ‘oude tijden’ en niet zomaar met de eerste de beste, het zijn bodhisattva’s, zestien nog wel. De sfeer is er meteen, ook in het bad. Met de mededeling dat ze ‘plotseling’ tot ontwaken kwamen, situeert de koan zich meteen ook expliciet in de school van het plotseling ontwaken.

Waarom doen die koans toch zo hoogdravend? Het is niet anders dan in eender welke religieuze tekst. Altijd klinkt de boodschap door van: ‘dit is belangrijk’. En belangrijkheid wordt uitgedrukt in een taal en een vorm die cultureel eigen is. In de middeleeuwen werden overal kerkjes gebouwd als versterkte Romaanse burchten en Chinese boeddhistische tempels hebben de architectuur van een Chinees paleis. We kunnen niet spreken buiten een cultuureigen taal en symboliek maar we mogen de buitenkant niet met de binnenkant verwarren.

In tegenstelling tot de Zhaozhou’s wu is deze casus wel een van de minder bekende koans. Nico Tydeman maakte mij er op attent en hij vertelde er meteen bij dat hij niemand van zijn eigen leraren er ooit een teisho over hoorde geven. Verlicht worden door een bad te nemen. Het gaat misschien iets te veel in tegen het imago van zen als een harde praktijk die niet voor iedereen weggelegd is. Voor zen moet je uit je comfortzone komen en toch niet behaaglijk in een bad dobberen! Nee hoor, deze bodhisattva’s deden het in bad.

Koans spelen met taal, ze zetten je op het verkeerde been, ze zeggen wit waar je zwart verwacht. Als je denkt dat iets een feit is, wordt dat meteen onderuit gehaald. Als je denkt: ‘dit kan niet’, dan doen we dat toch gewoon even. Taal creëert virtuele werkelijkheden, koans gebruiken de taal om die virtuele werkelijkheid weer af te breken.

Taal vormt een haast onzichtbare tussenlaag tussen ons en de werkelijkheid. Het is een bijzonder nuttig instrument. Het laat ons toe de werkelijkheid te manipuleren. Het laat ons toe plannen te maken in een toekomst die (nog) niet bestaat en te leren uit een verleden dat niet (meer) bestaat.

Met taal creëren we een kaart van de werkelijkheid. Als ik als toerist door een onbekende stad loop met een kaart in de hand dan loop ik meer op de kaart dan op de straat. Het is pas als ik de kaart durf loslaten en mijzelf laat verdwalen in straten zonder toeristische bezienswaardigheden dat ik langzaam de sfeer van de stad ga inademen. Als ik mijn teen in het badwater steek, steek ik dan mijn teen in het badwater of in het concept water? Voel ik het water echt of blijf ik in gedachten gevangen?

Wat bijna systematisch gebeurt is dat we de virtuele realiteit die we met taal creëren voor de realiteit zelf gaan houden, net als een fanatieke computergamer, gevangen in een onwerkelijke werkelijkheid. We hebben dit niet door. We denken dat we in de stad geweest zijn, we denken dat we het water gevoeld hebben. Het enige wat ons nog aan de realiteit herinnert is een vage heimwee. Een verlangen naar een intimiteit waarvan we zelfs niet door hebben dat we ze vergeten zijn.

We kunnen deze heimwee afdoen als misplaatste romantiek. Hij kan ons ook aan het zoeken zetten, zonder dat we zelf goed weten waarnaar. Hij kan ons ook radeloos maken en wanhopig vanuit een leeg en onvervuld gevoel. Wat we er ook mee doen, we kunnen er geen kant mee op. We blijven zitten met een onstilbare heimwee. Een heimwee naar de realiteit. Het is die heimwee die ons op ons kussen brengt.

We gaan zitten vanuit een verlangen om heel intiem te worden met de werkelijkheid. Om die dunne laag van taal en concepten te doorprikken en te voelen, te proeven, toe te laten. Ademen, ach ja ademen, wat saai. Nee, ademen, je adem voelen, proeven, er bij zijn, aanwezig zijn, iedere ademtocht nieuw. En niet enkel de adem, alles wat zich aandient, en niet enkel op het kussen, ook je teen in het badwater. De intensiteit van de werkelijkheid aangaan.

Die werkelijkheid kan prettig zijn of onprettig, aantrekkelijk of lelijk, zoals het water warm kan zijn of koud, zoals de adem diep of ondiep kan zijn. We creëren geen discrepantie tussen wat is en wat moet. Het is niet van: ‘dit hoort erbij en dat niet.’ Het is ‘wu’, het is met een open geest welkom heten wat zich aandient. Het is ‘weidse leegte, niets heilig’. Op een manier zeggen al die koans steeds weer hetzelfde. Anderzijds zou je kunnen zeggen dat het verhaal van Zhaozhou’s hond naar ‘wu’ wijst, naar de leegte, de openheid, terwijl deze koan over ‘you’ gaat, de veelheid, intiem worden met de ‘tienduizend dingen’ die zich in die weidse openheid voordoen.

In die openheid wordt taal niet uitgesloten, maar taal verschijnt als taal, concepten als concepten, niet als plaatsvervangers van de werkelijkheid. Het is ook niet je aandacht bij jezelf brengen. Het is je aandacht brengen bij wat zich aandient. En ‘jezelf’ dient zich daarbij aan als een van die talloze talige constructies.

Die intimiteit kan als een schok aankomen, alsof je een sprong maakt, alsof er iets wegvalt. Er valt ook iets weg, maar we zijn weer helemaal in ons hoofd als we dat wegvallen conceptualiseren en tot iets bijzonders verheffen. Zoals Nagarjuna zegt: ‘leegte is het antidotum voor alle concepten, enkel voor het concept leegte bestaat er geen antidotum.’

In zijn vers bij de koan haalt Xuedou scherp uit:

Als deze ouden als in een droom zouden zeggen dat ze ontwaakt zijn,

laat hen dan uit het water komen en ik zal op hen spuwen.

Zodra we denken iets bereikt te hebben zijn we er, enkel alleen daardoor al, mijlen ver van verwijderd. Zodra ik denk dat mijn zelf weggevallen is, zit ik daardoor alweer in een constructie van mijzelf gevangen. Er is geen bereiken en geen niet bereiken. Er is enkel dit.

.

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Boeddhisme, Edel Maex, Zen Tags: Biyanlu, Edel Maex, werkelijkheid, wu, zestien bodhisattva’s, Zhaozhou

Lees ook:

  1. Met zestien in bad…
  2. Met zestien in bad…
  3. Edel – De hond en zijn boeddhanatuur
  4. Mag het iets minder?

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Edel Maex

is psychiater, zenbeoefenaar en auteur. Leven in de maalstroom 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 25 mei 2022
    Meditatiegroep Bloemendaal
  • 25 mei 2022
    Meditatiegroep Bloemendaal
  • 26 mei 2022 - 29 mei 2022
    Hemelvaartretraite Schoonheid van Zijn
  • 27 mei 2022 - 29 mei 2022
    'Gezond leven, natuurlijk sterven'
  • 28 mei 2022
    Green Tara Practice morning
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

‘Yatra naar Majjhimadesa – een pelgrimsreis naar het Middenland’.

Guy E. Dubois - 24 mei 2022

De Majjhimadesa was de broedkamer van de Dhamma —de Leer van de Boeddha’s. Het is het gebied waar de Boeddha geboren werd, waar hij tot Zelfrealisatie kwam, waar hij predikte en het parinibbana bereikte. In Boeddha’s tijd waren overgrote delen van het Middenland bedekt met junglevegetatie. De fauna was veelzijdig en bestond o.m. uit leeuwen, tijgers, herten, olifanten en neushoorns.

Baas over eigen karma

Kees Moerbeek - 22 mei 2022

Het individu is de enige die de volledige controle heeft over zijn daden, ongeacht de druk die anderen op hem kunnen uitoefenen. Een onheilzame handeling onder grote druk uitgevoerd, heeft echter een ander karmisch effect dan een vrijwillige onheilzame handeling.

Boekbespreking- De lach van de Boeddha. Een ontmoeting met de boeddhistische filosofie

Erik Hoogcarspel - 21 mei 2022

Vandepitte gooit zijn lezers al snel in het diepe met zijn uiteenzetting over de leegte. Hij geeft daarbij een eigen interpretatie, die enigszins afwijkt van de boeddhistische teksten.

Boekbespreking – De jonge Filosoof

Erik Hoogcarspel - 9 mei 2022

In het boekje “De jonge filosoof” wordt een zekere Christoph opgevoerd, die in de bibliotheek een boek vindt van David van Goorle. Dit is het kleinere boek “Idea Physicae”, maar dan in het Nederlands. Christoph vindt met andere woorden de (niet bestaande) Nederlandse uitgave” Schets van de Natuur” in de bibliotheek.

Over populisme en het menselijk tekort

Kees Moerbeek - 8 mei 2022

‘Waarom is de burger boos?’ is volgens de geschiedkundige Maarten van Rossem gemakkelijk en ook wetenschappelijk verantwoord te beantwoorden, schrijft hij in zijn boek Waarom is de burger boos? De burger is boos, omdat hij bezorgd is over de omvangrijke immigratie en de veronderstelde negatieve effecten op onze samenleving. Dit artikel geeft een indruk van zijn boek, met aanvullingen van de socioloog Anton Zijderveld.

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

over ons

Recente berichten

  • Over het nut van spirituele instructies
  • Het jaar 2022 – dag 143 – spijt
  • ‘Yatra naar Majjhimadesa – een pelgrimsreis naar het Middenland’.
  • ‘China gebruikt sport om mensenrechtenschendingen te legitimeren’
  • ER blokkeert industriespoorlijn en toegangswegen in havengebied Rotterdam

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.
Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens