De nieuwe populistische politici die aan de macht komen spelen zeer gewiekst in op de angsten van veel mensen. Angst voor terrorisme, voor de enorme migratiestromen, en een vage angst voor de macht van anonieme aandeelhouders van multinationals en banken. Die beslissen immers met een vingerknop of we nog een job zullen hebben en welke toekomstperspectieven onze afbrokkelende welvaartsstaat nog heeft.
Ook ons verleden raken we kwijt. Het oude morele gezag van kerk en staat is er niet meer, en politici die een nieuw moreel gezag zouden kunnen belichamen, zijn zeldzaam. En vooral: de oude samenhorigheid en solidariteit die ons opving als we arm, ziek of oud werden, verdampt in de hitte van een opgefokte wedloop naar individueel succes, geluk en rijkdom. De neoliberale mythe van ‘je kan het zelf maken, leun niet op anderen.’ Onze moeizaam opgebouwde voorzieningen, rechten en vrijheden worden traag en geruisloos ondermijnd zodat we terugvallen op de Darwins wet dat enkel de sterkste overleeft. In feite bedoelde Darwin, vrij boeddhistisch, dat enkel de best aangepaste overleeft. Als je dat vernauwt tot enkel de sterkste overleeft, krijg je de harde, afstandelijke levensstijl die ons momenteel eenzaam, kwaad en bang maakt. Onze diepste ervaring als westerling is machteloosheid.
Vanuit een boeddhistisch perspectief zijn vele neoliberale waarden bijzonder fundamentele vormen van onwetendheid: we ontkennen dat we wezenlijk afhankelijk zijn van onze leefsituatie, van onze planeet, van klimaat en lucht en water. En van onze medemens, is die welwillend of vijandig, wil die ons bijstaan of vernietigen?
De populistische politici spelen ook handig in op de onmacht van de oude elite die niet hoort hoe luid de roep is om de op hol geslagen globalisering tegen te gaan. Om weer kleinschaliger te gaan leven, om oude waarden in ere te herstellen, om een basisveiligheid te garanderen. Veel mensen verlangen naar een sterke leidersfiguur, en populistische politici belichamen bij uitstek dat autoritaire, die schaamteloze belofte dat ze alles op orde zullen krijgen.
Ook de nieuwe meer autoritaire leiders zullen stranden op de anonieme economische en financiële machten. Die zijn op hun beurt blind en onbekwaam om een koers te bepalen. Zelfs de beurskoersen worden door niemand meer begrepen. In feite zijn het processen die gestuurd worden door computers omdat de mens niet meer in staat is om snel genoeg te reageren op de voortdurend fluctuerende geldstromen. Onze economie is letterlijk blind, er is geen plan of doel, behalve winst op korte termijn.
Volgens de boeddhistische psychologie zijn er eenendertig werelden of bestaanssferen. De wereld van de peta’s of ‘hongerige geesten’ is een van de vier ‘pijnlijke werelden.’ De hongerige geest is een goede metafoor voor de westerse mens die meer en meer ontredderd is, die zijn leven niet meer rustig kan beschouwen en terugvalt op primaire emoties zoals angst en woede. Zodat hij zich voortdurend probeert te verlossen van die fundamentele, existentiële pijn door onrealistische verlangens na te jagen. Zo is het onrealistisch verlangen van speculanten de mythe dat je steeds meer winst kan maken zonder enige reële bijdrage te leveren aan de economie. Zij zullen ons in steeds grotere crisissen storten.
Individueel kan boeddhisme helpen om fundamentele en positieve waarden te blijven propageren: innerlijke rust in plaats van materiële dingen najagen, eenvoud en soberheid in plaats van veelheid, samenwerken in plaats van individualisme, en vooral: het geloof in een diepe, helende onderstroom in ons leven in plaats van eenzaamheid en angst.
Collectief kan boeddhisme helpen om niet duaal te reageren. Zo is niet alles wat rechts is per definitie te veroordelen of wat links is positief. Niet alle migranten verrijken onze samenleving, net zomin als autochtonen dat per definitie doen. Niet alle boeddhisten verrijken onze samenleving, toch niet zij die op het meditatiekussen blijven zitten. Soms moeten we zachtmoedig maar duidelijk onze stem verheffen. Ook hier kunnen we fundamentele en positieve waarden blijven propageren: wijsheid vinden we als we zowel inzicht als mededogen realiseren. Wijsheid vinden we op de Middenweg tussen schijnbaar duale keuzen. Ook van Donald Trump zal blijken dat hij bepaalde positieve dingen realiseert. Als is het maar rekening houden met hoe bang en ontredderd de blanke man is.
G.J. Smeets zegt
“Zij zullen ons in steeds grotere crisissen storten.”
Een grotere crisis dan de huidige bestaat niet. Plus 2 graden Celsius opwarming (t.o.v. pre-industriële tijdperk) is onafwendbaar met de hoeveelheid CO2 (400 ppm -parts per million) die er NU al in de lucht zit. En er gaat komende decennia nog heel wat bijkomen. De opwarming veroorzaakt massale ijssmelt en uitzetting van het volume van de oceanen. En afsterving van het zee-leven. En toenemende neerslag in Europa, slecht voor de oogst. En toenemende droogte in o.m. Arabië en Afrika, ook slecht voor de oogst. En toenemende weersextremen zoals orkanen of vijf dagen achter elkaar 30 graden Celsius in september in NL en België. Het gebeurt allemaal NU, as we speak. Het is allemaal bekend en op te zoeken voor wie het interesseert.
De crisis is dat de natuurlijke habitat een fundamenteel vijandige plek is geworden. Het is de belangrijkste reden dat mensen massaal migreren. En dit is nog maar het begin.
Individueel en/of collectief boeddhisme helpt geen zier. Het enige dat helpt is naar de stembus gaan zodra je de kans krijgt om de risico’s enigszins te temperen. In USA heeft de helft van de bevolking die kans niet benut. Van de andere helft heeft iets minder dan de helft voor Trump gekozen. Zo banaal zitten de dingen dus in elkaar: de natuurwetten gaan hun gang zonder aanzien des persoons, de mensen halen er hun schouders over op. Met “niet-duaal reageren” en “positieve waarden propageren” (jouw woorden) heeft dat allemaal niet te maken. Neemt niet weg dat beide van pas kunnen komen als over een paar jaar de Belgische en Nederlandse delta in de rug wordt overspoeld door heel veel (rivier)water. Terwijl aan de voorkant de zeespiegel stijgt. Maak je vaderborst maar nat, het gaat voor je kinderen een zeer natte boel worden. Trump is peanuts, een collectieve afleidingsmanoeuvre.
nic_schrijver zegt
Het helpt geen zier tegen angst en ontreddering om artikel nummer oneindig daarover te schrijven.
Oplossingen zoals kijken in je omgeving wat je kunt doen tegen die angst zouden meer helpen.
Dat is waar maatschappelijkwerk en psychotherapie aan bij zouden moeten dragen.
Kay zegt
De primaire egoïstische ontwikkeling voor de bevrediging van zijn verlangens met al haar zonden, geweld en grofheden zouden in geen enkel geval bezien behoren te worden als een kwaad of als een fout van de natuur. Het vinden van zijn eigen individualiteit in een overheersend massabewustzijn en totaal overgeleverd aan een werktuiglijke natuur zijn, is een noodzakelijke stap in de evolutie. Het is een noodzakelijke stap in het vinden van zijn eigen kracht, capaciteiten, geluk en mogelijkheden. Totdat hij zijn individualiteit, persoonlijkheid, zijn eigen capaciteiten heeft ontwikkeld, is hij niet fit genoeg voor verdere en grotere ontwikkelingen.