Een vaardig slaapmiddel

Op het ritme van je ademhaling inslapen met Amida Boeddha is een eeuwenoud gebruik. Uit eigen ervaring kan ik het iedereen aanraden.

Wie herkent het niet?

Slaap, kindje, slaap,
daar buiten loopt een schaap,
een schaap op witte voetjes,
dat drinkt zijn melk zo zoetjes…

Mijn moeder zong het voor mij en wij zongen het voor onze kinderen toen ze klein waren.

‘s Hemels paradijzen

Uit mijn jeugd herinner ik me het dagelijkse ritueeltje van de beschermengeltjes. Geknield aan de bedderand zeiden we samen op:

‘s Avonds als ik slapen ga,
volgen mij veertien engeltjes na.
Twee aan mijn hoofdeind,
twee aan mijn voeteneind,
twee aan mijn linkerzij,
twee aan mijn rechterzij,
twee die mij dekken,
twee die mij strekken,
twee die mij wijzen
naar ‘s Hemels paradijzen.

Fijne dag

Zo heeft iedere leeftijd iets. Tijdens de groentijd van mijn studentenvereniging in Amsterdam zongen we met alle novieten ‘s avonds in de sociëteit uit volle borst het volgende lied, voordat we na een dag vol vernederingen naar huis mochten om tijdens een korte nacht onze roes uit te slapen:

Goedenacht, mijnheer de praeses,
ik weet niet of het wel mag.
Maar ik wou u graag vertellen:
het was weer een fijne dag.

Alle foeten, mijnheer de praeses,
wensen u een goede nacht.
Moog’ uw droom de onze leiden,
zoals u doet, de ganse dag.

Psycholoog

Een bijzondere ontdekking deed ik toen ik op achtentwintigjarige leeftijd voor het eerst de vreemde ziekte kreeg die vandaag de dag opnieuw mijn leven beheerst. Ik bewoonde een leuk apartement in het centrum van Den Haag, op loopafstand van mijn werkgever, het ministerie van Financiën. Het ritme van de politiek bepaalde ons leven, waardoor de nachtrust behoorlijk vaak onder druk kwam te staan.

Ik genoot met volle teugen van de dynamiek van de wereld waarin ik was terechtgekomen. Toen ik tot mijn grote schrik voor onbepaalde tijd met ziekteverlof werd gestuurd en opeens alleen thuis zat, adviseerde de huisarts me een psycholoog in de arm te nemen. Tijdens een van onze wekelijkse therapiegesprekken kwam ik erachter dat ik, zonder me daarvan bewust te zijn, iedere avond voor het slapen gaan in de muurkast en onder het bed keek of daar geen man met een dolk zat om me te vermoorden. De psycholoog stelde me gerust: “Je bent echt de enige niet.” En daarna was het over met deze aparte gewoonte.

Aanwaaien

Tegenwoordig doe ik aan de slaapnembutsu. Wanneer ik naar bed ga, concentreer ik me op mijn ademhaling. Op de inademing zeg ik in stilte “Namu” (ik vertrouw mij toe) en op de uitdademing “Amida-bu” (aan Amida Boeddha). Dit is een vertrouwd patroon dat zich overdag tussendoor als vanzelf voltrekt en met enige regelmaat ook op het kussen tijdens het mediteren.

Het in- en uitademen op het ritme van de nembutsu herhaal ik totdat ik rustig Amida’s reine dromenland in sukkel. En mocht ik ‘s nachts wakker worden, dan doe ik het opnieuw, al biedt dit geen garantie tegen slapeloosheid. Deze vorm van de nembutsu is me als een vaardig slaapmiddel spontaan komen aanwaaien, maar onlangs las ik dat het een eeuwenoud gebruik is in het Reine Land-boeddhisme.

Wedergeboorte

Want stel je voor dat je niet meer wakker wordt uit je slaap. Dan is je laatste bewuste daad in ieder geval geweest toevlucht te nemen tot Amida. Volgens oud geloof in China en Japan verzekert dit je van wedergeboorte in zijn Reine Land, waar je kunt doorleren voor bodhisattva voordat je onherroepelijk opgaat voor een nieuw leven onder mensen of dieren.

Wat niet betekent dat ik hier als eigentijdse zenboeddhist veel geloof aan hecht. Wel is het zo dat je bij monniken die de klassieke zentraining hebben doorgemaakt, de overtuiging tegenkomt dat je bij voldoende oefening ook tijdens je nachtrust in een meditatieve staat van alertheid geconcentreerd blijft op je ervaring. Je dromen kunnen je hierdoor evenmin op sleeptouw nemen als je gedachten overdag. Dit idee tref je bijvoorbeeld aan bij Sheng-yen (1930-2009), een boeddhist in de traditie van de Chinese ch’an die altijd een belangrijke inspiratiebron voor mij is geweest sinds ik me serieus in de wereld van de zenbeoefening heb begeven.

Cruciale factor

Een sceptische westerling ziet in de slaapnembutsu misschien een ‘gewone’ ontspanningsoefening in bed. Wanneer je er zo tegenaan kijkt, dan zie je niet dat het met het namu-amida-bu de anderkracht van de Dharma is die door je heen spreekt. Je miskent naar mijn gevoel dan de cruciale factor van het intense toevertrouwen, het loslaten voordat je als ware je een vogel de tak van de tijdboom afvliegt, de vrije ruimte in.

Hoe dit verder ook zij, op grond van eigen ervaring kan ik de slaapnembutsu van harte aanbevelen aan wie ermee wil experimenteren. Ik weet niet wat me in dit leven verder staat te wachten, maar ik teken met liefde hiervoor.

In de geest van Namu Amida Butsu wens ik een ieder dan ook een oprecht welterusten!