“De wetgeving is zo complex dat fouten onvermijdelijk zijn”, een uitspraak van staatssecretaris Wiebes van Financiën op 28 maart 2014 naar aanleiding van de fouten van de belastingdienst. De werkdruk is veel te hoog en het snijden in het personeelsbestand leidt tot slechte controle. Uit onderzoek blijkt dat medewerkers van de belastingtelefoon de helft van de vragen verkeerd beantwoorden. In het antwoord aan de Kamervragen wordt gezegd dat ingewikkelde vragen worden doorgegeven aan specialisten. Hoe kan de ongeschoolde belastingbetaler het begrijpen als de belastingdienst het zelf niet begrijpt?
Een ander opmerkelijk bericht is dat banken zelf moeite hebben met hun eigen veiligheidsregels. Sommige banken blijken zelf geen rekening te houden met hun eigen veiligheidsvoorschriften voor internetbankieren.
Het zijn maar twee voorbeelden van falende regelgeving. Ons beleid is zodanig overwoekerd met controlesystemen dat de eigen controleurs het niet meer begrijpen. Men denkt fraude te kunnen bestrijden door betere regelgeving maar het is juist de regelgeving die steeds meer onduidelijkheid schept en een bron wordt van fraude. Van het publiek wordt verwacht de wet te kennen, maar de meesten, en vooral de oudere mensen, weten vaak geen raad met de reglementering en nog minder met de automatisering ervan. Fouten worden onbarmhartig gestraft met zware boetes. De reglementering wordt ervaren als een dictatuur.
Fraude is er altijd en het beleid gaat ervan uit fraude te kunnen bestrijden door betere controlesystemen, maar die worden op den duur zelf oncontroleerbaar. De reglementering wordt een steeds grotere bron van corruptie, die oncontroleerbaar wordt. Elke nieuwe controle is een mogelijkheid voor nieuwe sluipwegen.
We gaan ervan uit dat een goed beleid bestaat uit een goede controle en goede reglementering. Wat zou er gebeuren als we een goed beleid ontwikkelen door sterke verantwoordelijkheid. Dan ontstaat een controlesysteem van goede begeleiding. De kosten van het dure controle apparaat kunnen dan besteed worden aan een effectief begeleidingsapparaat van eigen verantwoordelijkheid? Er zijn talrijke mogelijkheden voor begeleiding. Op topniveau is het commissariaat ontstaan voor begeleiding maar vaak verarmd tot een controleformaliteit. Wat kunnen we verwachten van een commissaris die belast is met twintig commissariaten. Het zou ideaal zijn als de top het voorbeeld kan geven van effectieve begeleiding. Een effectief controlesysteem is onhaalbaar zonder begeleiding van eigen verantwoordelijkheid. Mensen beschikken over een vrijheid die nooit volledig controleerbaar is, maar ze staan wel open voor behulpzame begeleiding.
Onze democratie is ontaard in een ondemocratisch controlesysteem, waarin het volk gecontroleerd wordt in plaats van een vorming tot goed gebruik van de vrijheid. Authentieke democratie is gericht op de eigen verantwoordelijkheid van een volk. Dat kan enkel bereikt worden door opvoeding, vorming en begeleiding van authentieke vrijheid, dat is de vrijheid om verantwoordelijk te zijn voor zichzelf en voor anderen.
