Boeren lopen te hoop tegen de stikstofmaatregelen. Eerder protesteerden anti-vaxxers tegen de corona-maatregelen. De boodschappen die de overheid uitzendt, komen steeds moeizamer over. Via enkele ingrijpende crisissen zijn we beland in het tijdperk van de onwelkome boodschappen.
Maar die crisissen zijn vooral de aanleiding. Er is fundamenteel iets veranderd in onze samenleving. Het individu en diens vrijheid zijn de laatste eeuwen maatgevend geworden.
De verzuilde samenleving hield de individualisering tijdelijk buiten de deur. Er was nog samenhang, zeker per zuil. Ook de waarden waren helder. Maar de zuilen zijn steeds verder uitgehold. Daar zit een positieve kant aan, want veel dwangbuizen zijn afgeschaft. Maar wat kwam ervoor in de plaats?
De individuele vrijheid is politiek vertaald in het liberalisme en een beperkte rol voor de overheid. Sinds de val van de muur wordt de invloed van de staat kritischer bekeken. Zelfs de sociaal-democratie, toch op aarde voor de bevordering van solidariteit en klassenbewustzijn, haakte aan bij de (neo-)liberale trend.
Recente gebeurtenissen versterken de sfeer waarin overheid en volk steeds minder boodschap aan elkaar hebben. Zo is het voort-etterende toeslagenschandaal een terechte aanleiding om kritisch naar de overheid te kijken. Een minister-president die niet meer weet of hij liegt dan wel de waarheid spreekt, en dan toch aanblijft, verbetert de verhoudingen niet. Met zijn vierde kabinet moet hij het puin ruimen van zijn drie voorgaande regeerperiodes. Intussen zijn er steeds meer signalen dat het neoliberale systeem schipbreuk lijdt. De overmatige individualisering draagt daaraan bij.
De crisissen rond corona, stikstof en gas leveren moeizame persconferenties op. Hoe verpak ik een vervelende boodschap? In het land verkennen velen de grenzen van de individuele vrijheid van meningsuiting, met (a-)sociale media als de nieuwe boodschappers. Op de snelwegen vieren opstandige boeren per trekker hun vrijheid en ontkennen de crisis. De anti-vaxxers ontkenden een andere crisis en voerden hun individuele vrijheid aan als reden om de GGD-locaties te mijden.
Alom is er een grote verscheidenheid ontstaan in het interpreteren van een crisis, tot en met complotverhalen. Met twintig partijen loopt het parlement over van de betekenistoekenning. Men verkent er de grenzen van het (on)parlementaire taalgebruik. Ook buiten het parlement experimenteert men met de grenzen van correct gedrag, zoals bij demonstraties en bezoeken aan ministers thuis.
Speelt levensbeschouwing een rol? Concreter: welke waarden sturen het gedrag? Bijvoorbeeld van boeren in de Biblebelt? Als bij elke crisis het vrije individu koning is, wat bindt dan nog samen en hoe komen we er samenlevend uit? Via het gevoel van nationale identiteit, door populisten aangewakkerd? Denkend aan Holland zie ik zwart-witte koeien eindeloos lang door vogelvrije weilanden gaan? Helpt de belofte om je stinkende mestbest te doen?
Pas na een radicale bekering tot waardevolle waarden worden onwelkome boodschappen gehoord.
Tantra Hardrock zegt
De crisissen van deze tijd : Klimaat crisis. Huizencrisis, stikstofcrisis (zegt men, ik weet het niet, ik heb er geen verstand van). Vertrouwenscrisis in de politiek. Refugee crisis. Inflatie crisis, toeslagen schandaal en natuurlijk de covid crisis.
Het lijkt alsof Nederland een beetje uit elkaar aan het vallen is
Welke marxistische filosoof was dat ook alweer, die zei : Als het oude op is, maar het nieuwe nog niet geboren is, dan ontstaan er allerlei macabere fenomenen. Iets in die trant. Was het Gramsci?
Dat zien we denk ik nu.
Maar goed, deze regering heeft ook gefaald. Zij is er zogenaamd voor ons, maar mensen kunnen niet eens een dak boven hun hoofd vinden, bijvoorbeeld. Er zijn een miljoen te weinig huizen. Niet zo gek, dat mensen afstand nemen van dit falende instituut. Gevoelsmatig, of meer dan gevoelsmatig. De hele ‘wappie’ beweging/wereld, is al een soort van parallelle samenleving geworden.
De staat moet zich gaan reorganiseren, het roer omgooien, met ander beleid komen. Of het zal allemaal nog meer desintegreren. Ergens weten ze dit wel, denk ik.
Ik hoop eigenlijk op een terugkomst van de sociaal democratie. Ik wil nu eens een PVDA/GL kabinet. Misschien kan dat de puinhopen opruimen.