• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Columns » Edel Maex » Edel – Bestaat Guanyin?

Edel – Bestaat Guanyin?

16 juni 2013 door Edel Maex

Waarachtige Guanyin! Zuivere Guanyin! Guanyin die grenzeloze wijsheid zijt!
Vol van mededogen en erbarmen.
Bron van ons eeuwige verlangen en van ons bidden

Jij die stralend bent, smetteloos en schitterend!
Zon van wijsheid waardoor nacht verdwijnt!
Jij die storm en rampspoed overwint!
Jouw Glorie vult het hele universum!

‘Idolatrie!’, riepen de eerste westerse missionarissen in Azië. ‘Afgoderij!’, vonden ze het toen ze kennis maakten met het boeddhisme, lang nog voor het woord boeddhisme bestond en voor we wisten dat er een verband was tussen al die verschillende boeddhismen.

Een tekst als deze lijkt dit oordeel wel te bevestigen. Deze verzen komen uit een eigentijdse Nederlandse vertaling van de Guanyin Sutra, een hoofdstuk van de Lotus Sutra dat vaak als een onafhankelijke tekst gebruikt wordt. In het verre Oosten is deze tekst bijzonder populair. Hij wordt in mahayanakloosters dagelijks gezongen, meestal ’s avonds bij het afsluiten van de dag. Thich Nhat Hanh vertelt hoe Vietnamese bootvluchtelingen hem zongen als ze in een zware storm terecht kwamen. Geloven deze mensen dan echt in Guanyin? Wij zingen deze tekst op retraites en op meditatieavonden. Hoe gaan wij als westerlingen daar mee om? Als je de verzen goed leest, klinkt het toch een beetje bijgelovig, op zijn zachtst.

Bestaat Guanyin? In de Avatamsaka Sutra brengt Sudhana een bezoek aan Guanyin. Daar wordt vermeldt dat hij/zij verblijft in Potalaka. Volgens de Chinezen is dat een eilandje enkele uren met de boot vanuit Shanghai. Putuoshan heet het in het Chinees. Het is een toeristische plek met witte stranden, mooie tempels en veel winkeltjes waar je wierook en mala’s en allerhande souvenirs kunt kopen. Volgens de Tibetanen daarentegen is de Dalai Lama de huidige levende reïncarnatie van Guanyin. Daarom heet zijn paleis in Lhasa dan ook de Potala.

Bestaat Guanyin? In het theravada is er helemaal geen Guanyin. Het theravada kent ook geen Lotus Sutra of Avatamsaka Sutra of Hart Sutra. Blijkbaar geloven zij niet in Guanyin.

In China en Japan vervult Guanyin een rol die sterk doet denken aan die van Maria in het katholicisme. Zelfs de iconografie is er door beïnvloed. Je vindt afbeeldingen van Guanyin met een kind op de arm. Ten tijde van godsdienstvervolging gebruikten christenen een beeld van Guanyin als Mariabeeld. Binnen de Katholieke Kerk zal de vraag ‘bestaat de Heilige Maagd Maria?’ voor sommige mensen wellicht godslasterlijk klinken. Het protestantisme heeft daar dan weer een heel andere visie op. Er zijn verhitte discussies over gevoerd die geleid hebben tot beeldenstormen en brandstapels. Het is blijkbaar wel belangrijk.

Bestaat Sinterklaas? Hier is alvast al geen discussie over, tenminste als je ouder bent dan acht. Maar ik ken een gezin waar de ouders besloten hadden hun kinderen niet voor te liegen en ze dus niet in Sinterklaas te doen geloven. Anderzijds wilden ze hun kinderen het plezier van het Sinterklaasfeest niet onthouden. Daarom verkleedde vader zich in Sinterklaas waar de kinderen bij stonden. En zie, naarmate vader transformeerde in Sinterklaas transformeerden de kinderen en ontstond de magie. Als na afloop de vader weer vader werd, liepen de kinderen op hem toe en riepen: ‘Papa, weet je wat? Sinterklaas is hier geweest en …’. Voor kinderen is het blijkbaar niet nodig om in het bestaan van Sinterklaas te geloven om aan de magie ervan deel te nemen.

Wij westerlingen zijn, als erfgenamen van Plato, bezeten door bestaan en het daaruit voortvloeiende geloven. Ontologie heet dat in de filosofie. Als je de vraag: ‘Bestaat Guanyin?’ in Azië zou stellen, is de kans groot dat je toehoorder de vraag niet eens zou begrijpen. Zo verging het Willem van Rubroek, een van de eerste missionarissen die in de 13de eeuw al het verre Mongolië bereikte. Toen hij verkondigde dat er maar één God bestond, keken de mensen hem vreemd aan. Hoe kon hij, die zo veel gereisd had en al die landen, volkeren en goden gezien had, beweren dat er maar één God bestaat? Hij had met zijn eigen ogen toch het tegendeel gezien.

Bestaan is voor ons heel belangrijk, zo belangrijk dat we ‘geloof’ als synoniem van ‘religie’ gebruiken. Het Sinterklaasritueel waarbij kinderen van acht uitgelegd wordt dat Sinterklaas niet echt bestaat en dat het mama en papa zijn die de cadeautjes leggen, is een manier om jonge kinderen het verschil aan te leren tussen bestaan en niet bestaan. Zo is ons allemaal heel vroeg het basisprincipe van de ontologie bijgebracht. Het is voor ons moeilijk te begrijpen dat andere culturen daar niet wakker van liggen.

Ik herinner me een academische zitting bij de oprichting van een werkgroep voor interreligieuze dialoog. Ik was uitgenodigd als lid van de boeddhistische gemeenschap. Mijn buurman bleek een vertegenwoordiger van het vrijzinnig humanisme. Het was een saaie bedoening met hoogwaardigheidsbekleders en verplichte nummers. Gelukkig werd het geheel opgeluisterd door een voor de gelegenheid samengesteld koor met zangers uit de Russisch Orthodoxe traditie en zangers uit de Soefitraditie. Mijn buurman en ik keken elkaar aan en we merkten dat we allebei net niet de tranen in de ogen hadden. We geloofden geen van beiden aan het bestaan van de God tot wie het gezang zich richtte, toch waren we in het diepst van onze ziel geraakt, en we geloofden geen van beiden aan het bestaan van een ziel.

Bestaat Guanyin? Bestaan en geloof zijn echt niet nodig om aan het wonder ervan deel te nemen. Taalkundigen zouden Guanyin een ‘antropomorfe personificatie’ noemen. Dat is een heel plechtig klinkend woord om iets heel alledaags aan te duiden, namelijk dat we iets wat helemaal geen persoon is, toch voorstellen in de vorm van een persoon met een menselijke gedaante. Zo personifiëren we rechtvaardigheid in de gedaante van Vrouwe Justitia, geblinddoekt met een weegschaal, en de Dood met een zwarte mantel en een zeis. We personifiëren zelfs de zon als we zeggen dat ze ’s ochtends opkomt en ’s avonds ondergaat. In werkelijkheid doet de zon helemaal niets. Zo personifiëren we wijsheid en mededogen in de gedaante van Guanyin.

Is Guanyin dan een beeld dat verwijst naar iets onuitsprekelijks dat wel echt bestaat, zoals in het oude Chinese beeld de vinger die naar de maan wijst? Zelfs dat niet. Het is geen kwestie van verwijzen. Religie gaat niet over bestaan of niet bestaan. Religie is een menselijke activiteit. Taal verwijst niet maar neemt deel aan die activiteit.

De relatie is niet die van de vinger en de maan maar die van de danser en de dans. Er is geen dans buiten de danser en geen danser buiten de dans. Als we zingen over Guanyin openen we onze geest en ons hart. Er is geen Guanyin buiten het zingen en geen zingen buiten Guanyin. Op dezelfde manier zegt Shinran dat er geen Amida Buddha is buiten de Nembutsu. (Waarbij we Nembutsu zowel kunnen vertalen als het uitspreken van de naam van de Boeddha, als het indachtig zijn van de Boeddha.) Taal verwijst hier niet maar neemt deel aan die activiteit van loslaten en openen.

Zodra we gaan geloven dat Guanyin bestaat, dansen we een heel andere dans. Als we hierover discussie gaan voeren tussen mahayana en theravada, tussen boeddhisten en christenen, tussen gelovigen en ongelovigen, dan is het geen act meer van openen maar van zekerheid, van (be)grijpen, van overtuigen, van macht. Zodra we geloven dat Guanyin bestaat, doden we Guanyin en besmeuren we haar. Dan komen we terecht in wat de Boeddha een ‘wildernis van meningen’ noemde. Daarin vinden we geen heil.

Ondertussen hebben we betere manieren gevonden om met meningen om te gaan. En ook de tijd dat we meningen konden bestrijden door de verkondigers ervan op de brandstapel te zetten is stilaan voorbij. Wetenschap en filosofie hebben zich geëmancipeerd van het geloof. Elke stelling kan op elk ogenblik getoetst en tegengesproken worden. Wetenschap helpt ons begrijpen hoe de werkelijkheid in elkaar zit, filosofie helpt ons om ons denken te ordenen. Waar heeft religie dan iets over te zeggen? Wat mij betreft: over helemaal niets. Het is nu aan de religie om zich van het geloof te emanciperen. Religie wordt dan die menselijke activiteit waarin we onze geest en ons hart openen. Als we onze geest openen is er geen bestaan en geen niet bestaan. Als we onze geest openen is er geen geloven.

Bestaat Guanyin? Natuurlijk bestaat Guanyin. Ik citeer een ontroerend stukje uit de blog van Connie Fransen over een ingreep die ze onderging in het ziekenhuis: ‘En ze is er, Kanzeon (Japans voor Guanyin). Ze staat op me te wachten in de gang, legt me in een bed, praat vriendelijk met me en rijdt me naar de behandelkamer. De volgende Kanzeon kijkt me aan van over zijn brilletje, glimlacht en start met zachte handen de behandeling. Een andere Kanzeon staat naast me en aait over mijn rug terwijl ze tegen me praat.’

Als we onze geest openen is er geen geloven. Als we ons hart openen is er geen moeten, er is enkel vanzelfsprekend mededogend handelen. De antropomorfe personificatie werkt in twee richtingen. Daarom kan Guanyin alle gestalten aannemen, de gestalte van een verpleegster en de gestalte van een dokter en de gestalte van iemand bij wie je welkom bent. Er is geen dans zonder danser. Er is geen Guanyin zonder verpleegster, dokter, patiënt … Ieder van ons neemt deel aan Guanyin, zelfs de meest verlorenen.

Waarachtige Guanyin! Zuivere Guanyin!
Guanyin die grenzeloze wijsheid zijt!
Vol van mededogen en erbarmen.
Bron van ons eeuwige verlangen en van ons bidden

Jij die stralend bent, smetteloos en schitterend!
Zon van wijsheid waardoor nacht verdwijnt!
Jij die storm en rampspoed overwint!
Jouw Glorie vult het hele universum!

  • LEVEN IN DE      MAALSTROOM blog

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Columns, Edel Maex Tags: Connie Fransen, Edel Maex, Guanyin, Kanzeon

Lees ook:

  1. Edel – Bestaat Guanyin?
  2. Edel – Bestaat Guanyin?
  3. Taigu – geloven in boeddhisme
  4. Edel Maex: Reality check

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Dick Verstegen zegt

    16 juni 2013 om 11:33

    Dank Edel voor dit boeiende, gedegen en inspirerende betoog en met name voor de positieve conclusie waartoe je komt. Kwan Yin bestaat dus. En de vraag is niet alleen, denk ik, of we haar herkennen, maar ook of we kunnen toelaten dat zij zich tot uitdrukking brengt in ons eigen doen en laten. Alle goeds!!

  2. Jules Prast zegt

    16 juni 2013 om 17:32

    Als ik het moeilijk heb, praat ik soms met haar.
    Ze luistert altijd.
    Met mijn verstand kan ik daar niet bij.
    Dit laten gebeuren is een heel leerproces voor me geweest.

  3. Ron Sinnige zegt

    16 juni 2013 om 19:30

    ‘Deze verzen komen uit een eigentijdse Nederlandse vertaling van de Guanyin Sutra’ – de vertaling / interpretatie is van Ton Lathouwers.

    Voor meer informatie over Ton en Maha Karuna Ch’an, zie http://www.mahakarunachan.be/, voor de sutra’s http://www.mahakarunachan.be/lezen-en-luisteren/sutras/ en voor de Sutra van Kuan Yin http://www.mahakarunachan.be/wp-content/uploads/2010/12/06-Kuan-Yin-Lotus.pdf.

  4. Hessel Posthuma zegt

    16 juni 2013 om 21:37

    Mooi artikel. Hier doe ik het voor, het abonnement op het Boeddhistisch Dagblad, dit is een goed voorbeeld van wat ik belangrijk vind. En wat een gelukkige combinatie met het verhaal van Connie Fransen. Hartelijk dank.

  5. Connie Franssen zegt

    17 juni 2013 om 17:09

    Een gelukkige combinatie! Dat vind ik ook, Hessel. Mooi om elkaar zo te kunnen versterken.

    • Edel Maex zegt

      18 juni 2013 om 08:58

      Dankbaar voor jullie inspiratie!

  6. Joop Romeijn zegt

    17 juni 2013 om 18:04

    Edel veronderstelt terecht “In het theravada is er helemaal geen Guanyin … Blijkbaar geloven zij niet in Guanyin ”
    Klopt hoewel dat ‘zij’ me wat vreemd voor komt; ik kan niet namens alle Theravadins spreken maar ik heb eenvoudigweg geen behoefte aan zoiets. Misschien een tekort aan fantasie?
    Het kan trouwens best zo zijn dat in het populaire boeddhisme in Thailand of Sri Lanka wel zo’n soort godheid opduikt.
    Wat je niet vermeldt is dat Quanyin oorspronkelijk in India mannelijk was en Avalokitesvara heette.
    En is de functie van haar niet een beetje hetzelfde als die van de (Heilige) Maria in de Roomse Kerk, ook pas sinds een paar eeuwen?

    • Edel Maex zegt

      18 juni 2013 om 09:06

      In theravadatempels in Thailand zag ik wel eens een Guanyinbeeld, ten behoeve van de lokale Chinese gemeenschap.

    • Joop Romeijn zegt

      18 juni 2013 om 18:02

      Ik schreef ‘Heilige Maria’, dat was niet zo respectvol, ik bedoelde ‘Heilige Maagd Maria’

      Is Guanyin trouwens ook maagd (en bodhisattva uiteraard)?

      • Edel Maex zegt

        19 juni 2013 om 09:53

        Volgens de sutra kan Guanyin alle gestalten aannemen, dat wil zeggen van een maagd of een hoer, van een Boeddha of een complete idioot al naar gelang wat de concrete situatie vraagt.

  7. Jules Prast zegt

    18 juni 2013 om 17:34

    Aangezien Guanyin zonder eigen bestaan is en ik al evenzeer, kun je je afvragen wie er eigenlijk met wie in gesprek is.

    Zou het antwoord op de vraag “Bestaat Guanyin?” dan ook niet met evenveel recht kunnen zijn: MU?

    Dus wie Guanyin onderweg ontmoet, helpe haar om zeep.

    Het behoort uiteindelijk allemaal tot de dorpskomedie.

    • Robert Keurntjes zegt

      18 juni 2013 om 23:27

      Nee, Jules. Het antwoord op de vraag of Guanyin bestaat kan niet met evenveel recht MU zijn. Het hangt er van af wat er gevraagd wordt.
      De vraag waar het hier uiteindelijk om draait is dan ook niet de vraag of Guanyin bestaat, maar HOE Guanyin bestaat.

      • Jules Prast zegt

        19 juni 2013 om 11:45

        Nadat Guanyin de stroom van prajna-paramita was binnen gegaan zag zij ook zichzelf als leeg. Haar ware natuur onthult zich wanneer je haar beeld aan gruzelementen slaat. “Bestaat Guanyin?” (met het voorgestelde antwoord) zou dan ook een mooie koan zijn, een broertje van “Heeft een bruine beer boeddhanatuur?” Ons geworstel met zulke vragen volgt de bodhisattva aandachtig luisterend. Je kunt er met haar ook over praten.

  8. Joop Romeijn zegt

    20 juni 2013 om 16:49

    Los van de verschijningsvorm en het precieze gedrag van Guanyin en zelfs los van de vraag of zij of hij bestaat gaat het volgens mij in dit spirituele gesprek om iets anders.

    Er zijn beoefenaars van sommige tradities (vaak Zen) die hulp van buitenaf, van niet-menselijke (dus trancendente) aard nodig hebben en waarderen. Bijvoorbeeld van Guanyin.
    En er zijn beoefenaren van tradities (bv Theravada) die zulke hulp niet zoeken, die meestal ontkennen dat die hulp mogelijk is: je moet het zelf doen.

    Die verschillen maken een gesprek tussen boeddhisten interessant Even leek het hier een Zen-onderonsje te worden, ook fijn maar zoveel interreligieuze gespreksplekken zijn er niet.

    Ja, ik noem tussen boeddhisten/boeddhismen ook interreligieus.

    • Jules Prast zegt

      20 juni 2013 om 18:30

      Er is geen binnen en buiten.

Primaire Sidebar

Door:

Edel Maex

is psychiater, zenbeoefenaar en auteur. Leven in de maalstroom 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

05 jan
Cursus Leven met Sterven
5 jan 23
29 jan
Vervolgcursus boeddhistische psychologie
29 jan 23
29 jan
Medicijnboeddha ceremonie | Live en Online
29 jan 23
29 jan
Ontspanningsmeditatie Rotterdam (vipassana)
29 jan 23
29 jan
Rotterdam - geleide meditatie (vipassana meditatie)
29 jan 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Erik Hoogcarspel – Een beter boeddhisme met fenomenologie

    gastauteur - 16 januari 2023

    De Boeddha heeft zich ook nooit 100.000 geboortes herinnerd. Als je een goede meditatie hebt dan kan het voorkomen dat er heel veel situaties van vroeger door je hoofd spelen. En dat zijn allemaal geboortes van een ik en de dood van een ik. Je ik is niks anders dan het volledig verwikkeld zijn in jouw situatie. En dat gebeurt ook in je meditatie.

    Periyar E.V. Ramasamy de hemelbestormer

    Kees Moerbeek - 15 januari 2023

    De maatschappelijke initiatieven van de zakenman Periyar maakten hem populair en zijn populariteit nam toe door zijn activiteiten in de lokale politiek. In 1919 sloot hij zich aan bij het Indian National Congress, maar verliet deze partij teleurgesteld in 1925, omdat volgens hem de partij alleen de belangen van de brahmanen diende. In 1925 richtte hij de Self-Respect Movement op en daarna de Vaikom Satyagraha. In datzelfde jaar ging hij zijn eigen politieke weg.

    De twee hersenhelften ondergaan een hiërarchie verwisseling

    Rob van Boven en Luuk Mur - 11 januari 2023

    Een vriendin brak haar voet op vier plaatsen en kwam thuis te zitten. Ze woont alleen en toen ze de thuiszorgmedewerkster vroeg een boterham te smeren voor haar, was het antwoord dat ze dit niet mocht doen volgens haar protocol.

    Paul Boersma – Meditatie en pijn

    Paul Boersma - 10 januari 2023

    We vermijden in het dagelijks leven het lijden door er instinctief omheen te gaan, of anders door het te negeren, er geen aandacht aan te schenken, het te onderdrukken. In het eerste geval gaat het om mogelijke toekomstige pijn, in het tweede om aanwezige pijn, waarbij het makkelijker is psychische dan lichamelijke pijn te negeren, en makkelijker om de pijn van anderen dan de eigen pijn te negeren. Vermijden en negeren: dit is de dierlijke kant van ons mens-zijn.

    Kan je jezelf dom leren?

    Rob van Boven en Luuk Mur - 5 januari 2023

    We hebben twee hersenhelften en deze hebben ieder een eigen manier om de wereld te begrijpen. De rechterhersenhelft (R.H.) beleeft de werkelijkheid rechtstreeks en de linkerhersenhelft (L.H.) maakt zich een voorstelling van de wereld en probeert vanuit die voorstelling de wereld te begrijpen. De wereldbekende psychiater en filosoof Iain McGilchrist* heeft er zijn levenswerk van gemaakt om de (samen)werking van deze twee asymmetrische hersenhemisferen te onderzoeken.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • De virtuele denkster 406
    • Dick – drie maal scheepsrecht
    • De Boeddhistische Blik zendt op 5 februari twee films uit – Letter to San Zaw Htway en Free as a monk
    • Haiku
    • Arabisch rijstgerecht Mejadra/mujadara

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens