Het nieuws werd deze week gedomineerd door de inwijding van Willem-Alexander tot nieuwe koning der Nederlanden. Vanuit boeddhistisch perspectief een zeer interessant fenomeen. Het is een conceptuele werkelijkheid in optima forma. Een koning is geen natuurlijke soort maar bestaat alleen als ‘idee’ in de gemeenschap die het concept ‘koning’ kent. Een mus ziet geen koning en iemand uit de rimboe ziet ook geen koning wanneer Willem-Alexander voorbij komt. Wij vieren echter feest omdat we een nieuwe koning hebben.

Toch is niet iedereen er even blij mee, om verschillende redenen. Redenen die hun geldigheid verlenen aan vooronderstellingen die uitwisselbaar zijn met andere. Of het duur is, is een kwestie van perspectief (zo kost het feest b.v. twee euro per Nederlander, daar koop je nog geen ijsje voor) en een president is een ander soort staatshoofd, niet per se beter of slechter. Je kunt je ook afvragen of je wel wilt dat een dergelijke functie erfelijk is. Onze democratie met een koning als staatshoofd werkt echter goed en is door de eeuwen heen steeds democratischer geworden. De belangrijkste vraag lijkt mij: waarom zou je iets dat goed functioneert veranderen? Omdat een ander ‘idee’ beter zou zijn?

Het veroorzaakt ook alleen ‘lijden’ bij de 20% die liever een republiek hebben. Dat lijden wordt echter niet veroorzaakt door het handelen van de koning maar door de overtuiging dat andere omstandigheden beter zijn. Lijden begint met verzet ergens tegen, net zo goed als dat vreugde begint met het omarmen ergens van. De meest fortuinlijke in deze is degene die feest viert zonder gehecht te zijn aan het feest of de reden voor het feest.

Het is ook maar waar je je mee identificeert. Ben je een onderdaan van de koning of juist niet? Of ben je een onderdaan maar wil je dat eigenlijk niet zijn? Of hou je je daar helemaal niet mee bezig? ‘Onderdaan’ is ook maar een ‘idee’.

In dit geval gaat het om problemen die zich makkelijk laten bagatelliseren. Dat is anders waar het leidt tot geweld. Identificatie, de behoefte om de eigen identiteit te beschermen en het polariseren van ik versus de ander kan overal escaleren. Zelfs waar je het in eerste instantie misschien niet verwacht zoals bij boeddhisten in Birma en op Sri Lanka. Toch is ook boeddhistische geweld niet nieuw. Zelfs boeddhisten onderling zijn elkaar in de haren (en erger) gevlogen over de vraag of een tekst wel echt een sutra is en over hoe je iets moet doen of interpreteren. Een houding als ‘wat jij verkondigt is niet het ware boeddhisme’, kan de opmaat zijn tot een heftig conflict waar het raakt aan de behoefte de eigen identiteit te beschermen.

De moslim als ‘de ander’ kennen wij hier ook en heeft voor ons eveneens een lange geschiedenis. De recente geschiedenis maakt het ook lastig om de Islam te zien als religie van respect, liefde en barmhartigheid (die het wel is). Probeer maar eens aan de Islam te denken zonder enige gedachte aan geweld. De Moslim is een makkelijke ‘andere’. Een zondebok waar alle gevoelens van ongenoegen en ongemak op uitgevierd kunnen worden. Wij verwarren ons eigen gevoel van ongenoegen nog al makkelijk met de omstandigheden of de ander waar we ons vervolgens op uitleven.

Strijd en oorlog kennen uiteindelijk geen winnaar maar alleen verliezers. Vandaag herdenken we de slachtoffers van de tweede wereld oorlog. Nadat vorig jaar het comité 4 en 5 mei een poging waagde om een voormalig SS-er ook te herdenken slaan ze nu door naar de andere kant, we mogen dit jaar geen Duitsers herdenken. Alle Duitsers zijn weer gewoon dader. Misschien komen ze volgend jaar bij de middenweg in het besef dat er ook Duitse slachtoffers te betreuren zijn, zoals jongens en vaders die naar het front moesten of mensen die omkwamen door de bombardementen op Duitse steden.