Tweespraak – Psychotherapeut Rob van Boven en psycholoog Luuk Mur praten over …politici.

Psychotherapeut Rob van Boven en psycholoog Luuk Mur praten over …politici.

Vorig jaar behandelden Rob en Luuk in de serie Tweespraak de verschillen en overeenkomsten tussen psychotherapie en dzogchen. De serie wordt onder dezelfde naam voortgezet maar de frequentie wordt maandelijks en de tweespraak gaat over een actueel onderwerp.

Rob: Het streven naar macht zie ik als een veelvoorkomend verschijnsel. Wellicht zijn veel mensen hongerig naar macht, omdat ze zich als kind juist machteloos gevoeld hebben en daarbij eenzaam waren. Dat is een niet te verdragen combinatie. Ze zijn daardoor gaan geloven dat ze altijd moeten proberen controle te hebben, zodat ze zich nooit meer machteloos hoeven te voelen.
Als je zo bang bent voor machteloosheid, dan probeer je je gevoelens, gedachten, je lichaam, situaties en je medemens te controleren. Je denkt dan dat het gebruik maken van macht daarbij een belangrijk middel is. Bij herhaling zal je echter ervaren dat het toch anders uitpakt en dat je je toch machteloos voelt. Nog steeds gelovend er wel macht over te hebben, ga je geloven dat je faalt en je gaat je schuldig voelen. Je ziet het als je tekortkoming dat het anders is verlopen dan je bedoeling was. Vaak is de reactie van de persoon dan om meer macht uit te gaan oefenen en dit kan escaleren naar een zucht naar macht.
Centraal staan de angst voor machteloosheid en het geloof dat het uitoefenen van controle en macht er voor kan zorgen dat je je niet meer machteloos hoeft te voelen. Dit geloof zal zeker tot teleurstellingen leiden, omdat je nu eenmaal over zoveel situaties geen macht hebt. En dat geeft schuldgevoel, omdat je denkt dat je gefaald hebt. Dit proces zal zo door blijven gaan zolang je er geen vrede mee hebt om je machteloos te voelen, waar je ook werkelijk machteloos over bent. Voor zover we macht hebben, betreft het dat we onze gevoelens, gedachtes en verlangens kunnen hanteren en tevens dat we macht hebben hoe op situaties in te gaan.

Luuk: Politiek is het theater bij uitstek voor verslaafden aan macht. In de puberteit zijn velen van ons verontwaardigd over de onrechtvaardigheid in de wereld. De meesten buigen bij het volwassen worden het hoofd in het besef dat verder verzet geen zin heeft. Een aantal daarvan gaat de politiek in en leert alle kneepjes van het gebruik van macht. Demonisering is een geliefd middel. Poetin heeft de burgers geleerd dat het Westen de schuld is. Sommige moslims geven de joden de schuld. Zelfs Isis is volgens hun een complot van de joden. Links Nederland geeft rechts Nederland de schuld en omgekeerd.
Onze minister die over veiligheid gaat, zegt over een collega politicus “hij is een bedreiging voor de Nederlandse kernwaarden, de democratie, de rechtstaat en onze vrije en open samenleving”. Genoeg reden om hem op te pakken, maar dat gebeurt niet. Ook een dwangopname (gevaarscriterium) wordt niet overwogen.
Vervolgens worden vergaderingen met de ‘gevaarlijke’ politicus schreeuwend verstoord, de voordeur van zijn huis met ontlasting besmeurd en volgen er bedreigingen op twitter en op straat. Partijgenoten roepen “hij moet gestopt worden, voor het te laat is, val hem aan waar het kan en nu het nog kan.”
Kijk, dat is effectief gebruik maken van macht.

Rob: Het selectiecriterium bij uitstek om hoger op te komen in de politiek is het kunnen gebruik maken van macht. Mensen met een zucht naar macht vermoorden het gevoel van verbondenheid met elkaar. Liefde en macht verdragen elkaar niet en bij veel politici gaat het alleen nog om winnen, met als consequentie dat de ander moet verliezen. Hiermee is verbondenheid irrelevant geworden. Verbondenheid is situatief nastrevenswaardig als dit de politicus helpt om te kunnen winnen van een aangemerkte tegenpartij.
De dialogen zijn ook eigenlijk geen dialogen, maar enkel over en weer monologen. Er is geen belangstelling voor het standpunt van de ander. De standpunten dienen om overtroefd of ondergraven te worden. Oprechtheid, integriteit en het geven van vertrouwen werken tegen je en dat zijn nu juist de ingrediënten die nodig zijn om liefde in verbondenheid te kunnen ervaren. Als we ons in liefde verbonden ervaren, is willen samenwerken in het aanpakken van de problemen in ons mondiale dorp een gevolg. Met de zucht naar macht in de politieke arena zullen wezenlijke oplossingen voor ons uitblijven.

Luuk: Betekenisgeving is een overlevingsmechanisme. Een eerste betekenis indeling die we gebruiken is ‘gevaarlijk of niet gevaarlijk.’ Op basis hiervan nemen we de beslissing vechten of vluchten. Als het niet gevaarlijk is, kunnen we rustig ons pad vervolgen. Betekenissen worden ons aangeleerd door ouders, onderwijzers, media, politici enzovoort. Politici maken gebruik van dit onbewuste mechanisme bij mensen.
Betekenisgeving is tweezijdig: door betekenis aan een ander toe te schrijven, beschrijven we ook onze identiteit. Door te schreeuwen dat een ander een slecht mens is, roep je tegelijk dat jezelf deugt. Vooral pubers hebben dit nodig. Als je in het openbaar zegt dat je zelf heel erg deugt, dan kijken mensen je met medelijden aan. Maar als je roept dat de ander een schande is voor de mensheid, dan valt je eigen hoogmoed niet op.
We kunnen zo geloven in de betekenissen die we geleerd hebben, dat de hersenen niet of nauwelijks meer in staat zijn om andere informatie te horen. Dit wordt het ‘deaf effect’ genoemd. Nieuwe informatie komt nauwelijks meer binnen. Mogelijk hebben politici hier relatief veel last van.

Maar nu naar een oplossingsrichting.

Rob: Een politicus zal niet snel in therapie gaan, eenvoudig omdat een politicus zichzelf niet ter discussie stelt. Hij heeft, ‘weet’ hij, het gelijk aan zijn zijde en de ander heeft dus ongelijk. En zolang hij geniet van zijn machtsspel zal hij geen last hebben van zichzelf. Therapie zou een nederlaag zijn en dat doen we niet in het machtsgebeuren. Misschien kan er een apart ministerie van verbondenheid en rechtvaardigheid komen.

Luuk: Een ministerie doet me aan ambtenaren denken, daar hebben we er al voldoende van. Laten we uitgaan van een centrum met onafhankelijke deskundigen die geen enkel politiek standpunt innemen. Vergelijk het met een kliniek waar mensen onderzocht worden of ze toerekeningsvatbaar waren tijdens het plegen van een misdrijf. Maar nu zou het centrum moeten onderzoeken of een politicus wel geschikt is om te besturen. Neem als voorbeeld de eerder genoemde minister. Is ze zich ervan bewust dat overlevingsgedrag belangrijk is om je te handhaven, maar dat het je geen wijsheid geeft. Begrijpt ze dat door machtsmisbruik de liefde, kenmerk van onze natuur, geen kans meer krijgt. Begrijpt ze dat machtsmisbruik onontkoombaar leidt tot meer egoïstisch, agressief en competitief gedrag. Dat moet toch onafhankelijk vast te stellen zijn?

Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.

Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland. Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.