Klimaatverandering is blijkbaar een onderwerp dat boeddhisten bezighoudt, en wel zo sterk dat er op allerlei manieren aandacht aan geschonken wordt. Er is bijna geen ander politiek geladen onderwerp waar boeddhisten/mediterenden grote actiebereidheid tonen. Op de website van de Boeddhistische Unie verscheen in 2021 een oproep onder het kopje ‘klimaatalarm’, een term die vele malen sterker uitdrukt wat er gaande is dan het meer neutrale ‘klimaatverandering’. Het was een oproep om deel te nemen aan een klimaatmars, compleet met handleidingen voor de eigen organisaties. De Australian Religious Response to Climate Change heeft ‘Climate Action Kits’ ontwikkeld voor vijf religieuze tradities, waaronder het boeddhisme. Sumeru, een Canadese uitgever van boeddhistische boeken, heeft voor boeddhistische centra een toolkit ontwikkeld voor de bescherming van dieren en planten… enzovoorts.
Van oorsprong boeddhistische landen zoals Thailand en Burma staan in negatieve zin laag tot zeer laag op de Climate Change Performance Index. Daar komt de actiebereidheid dus niet vandaan. Boeddhistische monniken en nonnen in die landen eten volop vlees omdat het hun aangeboden wordt. Volharding in fundamentele patronen is blijkbaar belangrijker dan de ogen openen voor de toestand waarin het klimaat zich bevindt.
We zien vooral dat westerse boeddhisten en boeddhistische kloosterlingen in het Westen zich actief in het klimaatgesprek mengen. De Dalai Lama ontmoette Gretha Thunberg en klimaatwetenschappers. Samen met Franz Alt schreef hij een boek met als titel: Our Only Home; a Climate Appeal to the World. Jaren terug liet de Dalai Lama nog weten dat hij om medische redenen vlees moet eten. Nu promoot hij een vegetarische levenswijze. Bhikkhu Bodhi sprak over klimaatverandering tijdens een ontmoeting met boeddhisten in het Witte Huis, hij geeft lezingen over de hele wereld en is medeoprichter van Buddhist Global Relief. Bhikkhu Analayo’s boek ‘Mindfully Facing Climate Change’ verschijnt binnenkort in de Nederlandse vertaling.
Bodhi-tv besteedde aandacht aan een initiatief ‘Stille rebellie: stil zijn voor het klimaat’, een maandelijks terugkerende actie in steden zoals Nijmegen, Breda, Amsterdam en Arnhem. In de publieke ruimte mediteren op een kussen en daarmee voorbijgangers bewust maken van het klimaatprobleem. Boeddhiste en omgevingsactivist Joanna Macy plaatst bezorgdheid over klimaatverandering in een breder perspectief. Haar boek ‘Active Hope; How to Face the Mess We’re in with Unexpected Resilience and Creative Power’ geeft praktische handvatten om met machteloosheid om te gaan.
Meditatie en mindfulness hebben ons geholpen om naar binnen te kijken, om onze geest te cultiveren, om onze geest te bevrijden. Christophe André is een van de eerste Franse psychiaters die mindfulness omarmd heeft in zijn psychotherapiepraktijk. Er is een boek van hem met als titel ‘La Vie interieure’, het ‘binnenleven’. Hebben we de Dharma te veel versmald tot dit binnenleven, waarbij we de buitenwereld verwaarloosd hebben? Hebben we een schijnbaar houvast ontwikkeld door wekelijks te mediteren en ieder jaar een of meer retraites te volgen, en vervolgens weer over te gaan tot de orde van de dag? Klimaat-alarm als wake-up call dat aandacht voor binnenleven niet kan zonder aandacht voor buitenleven?
