• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Achtergronden » Frans Langenkamp – De werkelijkheid kan niet met ons verstand begrepen worden

Frans Langenkamp – De werkelijkheid kan niet met ons verstand begrepen worden

15 januari 2017 door gastauteur

Bewust of onbewust neigen de meeste mensen ertoe aan te nemen dat de werkelijkheid niet te doorgronden is met ons gezonde verstand. De meeste mensen gaan ervan uit dat de werkelijkheid niet rationeel te verklaren is. Deze aanname leidt ertoe dat velen zich genoopt voelen een irrationeel geloofssysteem te omarmen. Het probleem van de meeste geloofssystemen is echter dat ze geheel of gedeeltelijk onze rationaliteit, ons gezonde verstand tegenspreken. Hierdoor scheppen we een discrepantie in onszelf – een inconsistentie – een zichzelf tegensprekend wereldbeeld. Zo gaan velen door het leven met een wereldbeeld dat tegenstrijdige elementen in zich bergt.

Tekst Frans Langenkamp

Het wereldbeeld dat we diep in onszelf koesteren, kan vergeleken worden met de software op een computer. Wanneer de software of het bedrijfssysteem tegenstrijdige elementen in zich bevat, dan zijn crashes voorgeprogrammeerd. Crashes van ons wereldbeeld betekent dat er interne conflicten zijn die zich uitdrukken in een conflict tussen gevoel en verstand. Tussen ziel en persoonlijkheid. De innerlijke tegenstrijdigheden manifesteren zich vroeger of later automatisch in conflicten in de buitenwereld. De verschillende en onderling meer of minder tegenstrijdige religies hebben het bewijs hiervan geleverd. Hoewel ze oorspronkelijk de intentie hadden de mensheid te verenigen, zijn ze tot de grootste oorzaak voor geweld, terreur en oorlog geworden.

Essentie van bestaan

Maar de aanname dat de werkelijkheid niet rationeel te verklaren zou zijn, is gebaseerd op onwetendheid omtrent de essentie van het bestaan. Er wordt bijna nergens gesproken over het feit dat de werkelijkheid überhaupt een essentie zou kunnen hebben. En zo men al meent de essentie te kennen, wordt het energie genoemd, of in religieuze termen spreekt men van het een of andere Godsbeeld. Bijna nergens heerst er helderheid over a) dat de werkelijkheid een essentie heeft en b) wat deze precies is. Het zijn – het bewuste zijn – de essentie is van alles en iedereen. Bewustzijn hebben we leren kennen als de alomtegenwoordige essentie van al wat is, was en zijn zal. En daar het helemaal niet moeilijk is om het universele Zijn te ervaren, kan ieder mens wel degelijk begrijpen wat de essentie van de werkelijkheid is: ons gemeenschappelijke zelf. Ons gemeenschappelijke bewustzijn.

Bewustzijn is het meest eenvoudige ‘element’ van de hele schepping – de kwintessens – het ‘vijfde element’ naast vaste stof, vloeibare stof, gasvormige stof en energie. Het universele en aldoordringende bewustzijn kan door de mens direct ervaren en begrepen worden in de meeste eenvoudige toestand van bewustzijn – de toestand van zelfbewustzijn. Geen enkele ervaring die een mens kan hebben is eenvoudiger dan deze zelfervaring. Deze ervaring is zó iets eenvoudigs, dat men haar gewoonlijk over het hoofd ziet. Iedereen ís al zich zelf. Maar omdat onze geest zozeer in beslag genomen wordt door allerlei activiteiten, hebben de meeste mensen verleerd de inactieve toestand – de stilte – waar te nemen. Alle activiteiten van de geest vinden plaats op de stille achtergrond van ons bewustzijn als zodanig. Ons ware zelf – ons bewustzijn – kan mooi vergeleken worden met het witte scherm in de bioscoop We gaan zo zeer op in de bewegende beelden, en de emoties die deze in ons oproepen, dat we doorgaans het stille scherm achter de beelden helemaal vergeten. Net zoals de vis, die geheel ondergedompeld is in het transparante water, zich gewoonlijk niet bewust is van dat aldoordringende en alomtegenwoordige levengevende water. Is het water moeilijk te begrijpen? Niet wanneer we onze aandacht erop richten. Is het bioscoopscherm moeilijk te begrijpen? Niet als we onze aandacht erop richten. Is ons ware zelf moeilijk te begrijpen? Niet wanneer we onze aandacht erop richten.

Onbekend terrein

Door het simpele gegeven, dat de mensheid zo goed als nooit geattendeerd is geworden op het universele, alles doordringende, element dat de niet-materiele substantie is van alles en iedereen, hebben we dat alomtegenwoordige al die eeuwen en millennia element over het hoofd gezien. Daarom is het voor veruit de meesten van ons onbekend terrein gebleven. En als we de essentie van de werkelijkheid niet kennen, dan kunnen we niet verwachten de rest van de werkelijkheid te kunnen begrijpen. Logisch, nietwaar? Als we de oceaan niet kennen, dan kunnen we de individuele golf nooit helemaal begrijpen.

Omgekeerd geldt: wanneer we onze eigen essentie kennen, dan kennen we de essentie van alles en iedereen. Giordano Bruno, de goeie man die in het jaar 1600 door de katholieke kerk midden in Rome op de brandstapel werd gezet, zei precies hetzelfde:

„Zoals iemand, die het ene niet kent, eigenlijk niets kent, zo kent diegene alles, die het ene in waarheid kent.“ – Giordano Bruno –

De kerken hebben dus niet alleen de universele essentie niet begrepen, ze hebben ook diegenen die de essentie van de werkelijkheid aan het licht wilden brengen actief bestreden.

Gelukkig zijn de tijden veranderd, en de natuurwetenschappen zijn op hun manier ook doorgedrongen tot de essentie. De meeste wetenschappers die zich met het nulpuntveld, of met het verenigde veld of met de m-theorie bezighouden, weten weliswaar hun ontdekkingen gewoonlijk niet juist te interpreteren. Enkele uitzonderingen daargelaten. Zo zei Max Planck, de grondlegger van de kwantumtheorie:

“Bewustzijn is primair – energie en materie zijn producten van bewustzijn.” – Max Planck –

Als bewustzijn de essentie van de werkelijkheid is, zoals Max Planck hier stelt, dan komt de uiteindelijke vraag die we ons zouden kunnen stellen neer op het volgende: Kunnen we de aard van bewustzijn als zodanig doorgronden? Of in andere woorden: Kan de mens zijn ware zelf doorgronden?

De oeroude wijsheid van de Upanishaden geeft hierop een duidelijk antwoord. Ja. We zíjn bewustzijn, en door bewust te worden van ons ware zelf, leren we de aard van bewustzijn door en door kennen. De Upanishaden zeggen: “Brahmavid brahmaiva bhavati” –“De kenner van bewustzijn wordt bewustzijn.” Verder zeggen zij: “Ken datgene waardoor al het andere gekend wordt – je eigen zelf (atma)”.

Het mooie van bewustzijn, zou je kunnen zeggen, is dat het een homogene substantie is. Het is te vergelijken met water. Hoewel de oceaan oneindig wijds en diep is, kun je de oceaan leren kennen door een glaasje water te leren kennen. Ken je een deel, dan ken je het geheel. Bewustzijn is een holistisch element: De totaliteit van bewustzijn is te vinden in elk punt van de schepping.

Je kunt het ook zo zien: Als je eenmaal een glimp hebt opgevangen van de oneindigheid, dan heb je de hele oneindigheid leren kennen. Het leuke van de oneindigheid is dat het werkelijk oneindig is: ken je slechts één procent van de oneindigheid, dan heb je in feite de oneindigheid als zodanig ervaren: Eén procent van oneindig is nog altijd oneindig.

Verder is het zo dat je eeuwig kunt groeien in de kennis en ervaring van de oneindigheid – gewoon omdat het werkelijk oneindig is. Maar als je ook maar een kleine fractie van de oneindigheid ervaren hebt, dan weet je wat het is: gelukzaligheid. Vrede. Vrijheid. Vervulling. Geborgenheid. Liefde. Onsterflijkheid. Goddelijkheid. Creativiteit. Intelligentie.

Door dat holistische element te ervaren in de stilte van je eigen bewustzijn, verwerf je in wezen een totaal-inzicht in de schepping, een totaal-inzicht in de werkelijkheid als geheel.

De waarheid is dus dat de werkelijkheid wel degelijk te begrijpen is voor de mens. Hij hoeft er alleen maar voor te zorgen dat hij zijn ware zelf leert kennen, en klaar is Kees. Wanneer we ons ware zelf leren kennen, dan leren we te denken, te spreken en te handelen op het niveau van bewustzijn als zodanig. Dan leven we het ideaal van alle ethiek en alle moraal: Doordat we ons bewust zijn van de gemeenschappelijke essentie van alles en iedereen, behandelen we ieder ander zoals we zelf behandeld willen worden. Dat is pas gezond verstand.

Holistische manier

Als we ons zelf leren kennen, wordt ons ziel-geest-lichaam systeem gezuiverd en bevrijd van stress, spanning en onzuiverheden. We worden op een holistische manier optimaal gezond. Ons ego wordt gezond: niet meer gestuurd door een fight or flight instinct, maar door een “stay and play” gevoel. Zodra ons ego zijn bron vindt in het zelf, wordt het bevrijd van onvolwassen aandoeningen en allerlei vormen van egocentriciteit – we worden zelf-centrisch in plaats van egocentrisch. Ons intellect wordt gezond: het staat in verbinding met de universele gerechtigheid. Het begrijpt het absolute als zodanig en op die basis worden zijn beslissingen stabiel en waarachtig. Onze geest wordt gezond: ons denken en voelen wordt doordrenkt met de smaak van gelukzaligheid, vrijheid, vrede, liefde, geborgenheid, dankbaarheid, die constant levendig zijn in ons ware Zelf. Ons gevoelslichaam wordt gezond, omdat het in contact staat met de oceaan van geborgenheid, ons ware zelf. Ons vitaliteitslichaam wordt gezond, omdat het energetisch gevoed wordt vanuit de bron van alle energie, ons ware zelf. Ons grofstoffelijk lichaam wordt gezond, omdat het aangesloten wordt op de bron van alle leven, ons ware zelf.

Dus met zo’n gezond ziel-geest-lichaam systeem is het de gewoonste zaak van de wereld om de hele aard en reikwijdte van het leven en van de werkelijkheid als geheel te begrijpen. Geen geheimen meer. Geen mysterie meer. We tasten niet meer in het duister. Daar komt de term Verlichting vandaan, een term waarvan we nu eindelijk precies weten waar het voor staat: geestelijke gezondheid, geestelijke volwassenheid.

Wat voor rol speelt geloof dan nog voor iemand die geestelijk volwassen is geworden? Was Jezus een gelovig man? Was Boeddha een gelovig man? Waren Shankara en Krishna gelovige mannen? Deze mensen geloofden niet dat ze in wezen één waren met God, ze wisten het zeker. Jezus zei niet: “Ik geloof dat God de Vader en ik een zijn”, hij beweerde dat gewoon. Hij wist het zeker. Shankara en Krishna zeiden hetzelfde in hun taal, het Sanskriet: “Aham Brahmasmi.” – “Ik ben het kosmische bewuste zijn.” Boeddha had zijn eigen jargon ontwikkeld. Hij noemde het het absolute en alomtegenwoordige ontwaakte bewustzijn: Boeddhanatuur.

Hoe meer we geestelijk volwassen worden, des te meer wordt ons geloof omgevormd tot een vertrouwen in de kosmos, in God, in de kosmische creatieve intelligentie, in onszelf, in ons ware zelf. Ons hele leven wordt dan gebaseerd op de kennis en ervaring van het kosmische bewustzijn, dat met zijn/haar kosmische creatieve Intelligentie het hele heelal bestuurt in harmonie en gerechtigheid. Wanneer we eenmaal weten dat ons ware zelf één is met de kosmische creatieve intelligentie, dan zien we in dat de werkelijkheid te begrijpen is op het niveau van ons eigen bewustzijn. We voelen ons vertrouwd met alles en iedereen. ‘In Nirwana – geestelijke volwassenheid – zien we de werkelijkheid zoals zij is’, zoals Boeddha dat noemde.

Weten is dus beter dan geloven, maar zolang je om de een of andere reden behoefte hebt aan een geloof, formuleer dan voor jezelf een geloof dat in overeenstemming is met de rede. De werkelijkheid functioneert naar wetmatigheden die rationeel te begrijpen zijn. Alles beweegt zich volgens het kosmische plan, dat in wezen jouw plan is. Wil een geloof bijdragen aan onze groei naar geestelijke gezondheid en geestelijke volwassenheid, dan dient het gebaseerd te zijn op een adequaat wereldbeeld, een adequaat godsbeeld en een adequaat zelfbeeld. Deze juiste voorstelling van de werkelijkheid vinden we in het zgn. bewustzijns-paradigma.

Frans Langenkamp is antropoloog. Na zijn HBS-B opleiding studeerde hij culturele en sociale antropologie aan de universiteit van Nijmegen. Hierin was hij voornamelijk geïnteresseerd in de wijsheid van het oude India en specialiseerde hij zich in vergelijkende godsdienstwetenschappen. In 1986 legde hij het doctoraalexamen cum laude af. Reeds in 1974 kwam Langenkamp in aanraking met verschillende vormen van spiritualiteit, waaronder Vedanta. Vedanta is de filosofie die de eenheid in alle verscheidenheid onderwijst. Begin jaren ’80 was hij enige jaren actief als meditatieleraar in Rotterdam. Sinds oktober 1982 legde hij zich nog intensiever toe op filosofische en spirituele studie – gekoppeld aan meditatie en yogabeoefening – door te gaan studeren aan een internationale vedische universiteit. In dit kader verbleef hij jarenlang in het buitenland waaronder India, Rusland, West-Afrika, Filippijnen en de Verenigde Staten.

Categorie: Achtergronden, Geluk Tags: bewustzijn, Frans Langenkamp, werkelijkheid, zelf

Lees ook:

  1. Frans Langenkamp – De werkelijkheid kan niet met ons verstand begrepen worden
  2. ‘Het tragische misverstand over Boeddha’s Anatta-leer’
  3. Evan Thompson is geen boeddhist, maar wel een vriend
  4. Frans Langenkamp – De oplossing van het misverstand over het ego

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Gerben zegt

    16 januari 2017 om 08:31

    Is dit opeens een hindoeistisch dagblad geworden? Wat doet deze reeks van artikelen hier? Niet dat ik iets tegen het hindoeïsme als wereldreligie heb, integendeel, maar als het om waarheidsvinding gaat dan presenteerde de held van dit dagblad een leer die de fundamenten van dit denken volledig als onjuiste visie afdeed. Dat is nou juist het punt – en als we dan toch zo graag intermen v verstand praten – ook het briljante van de Boeddha en zijn leer. Moge dit dagblad zich op de middenweg en afhankelijk ontstaan focussen. Therevada, zen en mahajana; het is al rijk genoeg zou ik zeggen.

    Nb; alle respect voor Frans en zijn bijdragen maar er zijn vast sites of bladen waar die veel beter op zijn plaats zijn. Dit is toch vooral een boeddhistische doelgroep.

    • Kay zegt

      16 januari 2017 om 09:17

      Gerben, Goed is om helderheid te verschaffen over de verschillende interpretaties van termen die niet exclusief boeddhistisch zijn, ook binnen het boeddhisme zijn er verschillende interpretaties over bepaalde termen.

  2. Piet Nusteleijn zegt

    16 januari 2017 om 09:25

    In het boek “de eenheid van Zijn” van Ken Wilber schrijft hij op p.166: “er is alleen het Zelf, er is alleen God. Zoals Ramana Maharshi het uitdrukt:
    Er is noch schepping noch vernietiging,
    noch lot noch vrije wil;
    noch pad noch bereiken;
    dit is de definitieve waarheid.

    Mooji in ‘Adem van het Absolute op p.22: “Grace is alles.
    Grace is de adem van het Zelf”.

    Voeg deze mannen met hun uitspraken toe aan het rijtje uitspraken van de mannen die Frans in zijn artikel noemt; Jezus, Shankara, Krishna, Boeddha.

    Ze spreken tot alle mensen. Er is slechts “één doelgroep”. Zo zou je dat kunnen zeggen. De mensheid is één.

  3. Piet Nusteleijn zegt

    16 januari 2017 om 09:30

    Sorry. De titel van het boek van Ken Wilber is “de eenvoud van Zijn”. (In de praktijk blijkt het niet zo eenvoudig te zijn) Een vergissing is snel gemaakt.

  4. Gerben zegt

    16 januari 2017 om 09:40

    Naam dan maar veranderen in het ‘dagblad van menszijn’? Of ‘dagblad met maar 1 doelgroep’? :-)

    • Kay zegt

      16 januari 2017 om 11:28

      Mij lijkt het dat er veel ruimte is onder het container begrip boeddhisme. Niet onder de vleugels van het orthodoxe boeddisme. Vergeet niet dat er een overlapping is tussen boeddhisme en hindoeisme.

  5. Kay zegt

    16 januari 2017 om 13:20

    De term nirvana kan niet geclaimd worden door het boeddhisme.
    Nirvana is een bevrijde conditie van het zijn, niet een of andere wereld of hemel. Het is een “terugtrekken” uit werelden, en fysieke werkelijkheid.
    Ik zie het nirvana als het begin van een hogere waarheid, een overgang van onwetendheid naar een hogere waarheid.
    In het orthodoxe boeddhisme betekend het desintegratie, niet van de ziel, die bestaat niet, maar van de mentale stroom van associaties of samsara’s.
    In de illusionistische vedanta betekent het niet desintegratie, maar het verdwijnen van een vals of onwerkelijk individueel zelf in een werkelijk zelf of Brahman.
    In spiritualiteit gaat het vaak over het verlies van individualiteit door het oplossen in een onbegrend kosmisbewustzijn. Wat van het individu overblijft is een kanaal of centrum waardoor het kosmisbewustzijn functioneerd.

    Tot slot. Het individuele en kosmische heeft hebben hun basis in het transcendente.

  6. RudiMagnus zegt

    16 januari 2017 om 13:48

    Ik vind dit een zeer goed artikel. Dank u!

Primaire Sidebar

Door:

gastauteur

diverse schrijvers 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het jaar 2025 – dag 129 – vrede en alle goeds
    • De dood van de paus
    • Seks: Joodse posities in Joods Museum Amsterdam
    • Paus Leo XIV – ‘help ook elkaar om bruggen te bouwen – met dialoog, met ontmoeting’
    • Aardbeving van magnitude 3,7 schokt Tibet

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.