‘De vele misverstanden over verlichting’

Er wordt door sommigen gezegd: Verlichting is heel moeilijk te bereiken. Verlichting is een onbeschrijflijke toestand. In de toestand van verlichting is het ego verdwenen. In verlichting heeft men geen verlangens meer. In de toestand van verlichting leeft men helemaal in het hier en nu. Je kunt helemaal niets doen om verlichting te bereiken. Het bereiken van verlichting vergt grote discipline. Om verlicht te worden moeten men zijn seksualiteit opgeven – celibatair leven. Verlichting ontstaat door het vernietigen van het ego. In verlichting zie je in dat het ego een illusie is.

Dit soort uitspraken bewijzen slechts één ding: de spreker weet niet waar hij het over heeft. Hij of zij heeft een onzinnig en verdraaid beeld van wat verlichting werkelijk is. Niettemin zijn het dit soort verdraaide ideeën die wereldwijd worden verkondigd. Adequate inzichten in wat verlichting is, zijn niet of nauwelijks te vinden. De misleidende informatie over wat verlichting is en hoe je het (niet) bereiken kunt, heeft door de eeuwen heen miljoenen oprechte zoekers in verwarring gebracht. Zowel in het Oosten als in het Westen.

Verlichting wordt doorgaans beschreven als een mysterieuze toestand, die per definitie niet onder woorden gebracht kan worden. Als gevolg hiervan heerst over de hele wereld een groot misverstand over wat we onder verlichting moeten begrijpen. Deze diepgaande misverstanden en mystificaties openen de poorten naar veel soorten van misbruik. Mysterieuze en mystificerende opvattingen over verlichting zijn een probaat middel om leerlingen van zich afhankelijk te maken. ‘Goeroes’ die suggereren – of openlijk verklaren – ‘verlicht’ te zijn, gebruiken deze mystificaties om hun volgelingen van zich afhankelijk maken. In de ergste gevallen worden volgelingen financieel en/of seksueel uitgebuit.

Over verlichting hoort men te weten dat wat men in de verschillende spirituele tradities verlichting (satori, nirwana, kensho, moksha, bevrijding, redding etc.) noemt, niets anders is dan een symptoom van geestelijke volwassenheid. Eenvoudig gesteld: Wat men vroeger verlichting noemde is niets anders dan geestelijke volwassenheid.

Onze geest omvat denken en voelen (‘hoofd’ en ‘hart’). Wanneer ons denken (hoofd) volledig ontwikkeld is, betekent dit dat we in alle omstandigheden wijs zijn. Wanneer ons voelen (hart) volledig ontwikkeld is, betekent dit dat we in alle omstandigheden liefdevol zijn.

Verlichting staat dan ook voor de volledige ontwikkeling van hoofd en hart, van verstand en gevoel. Het staat voor de volledige ontwikkeling van onze mannelijke en onze vrouwelijke eigenschappen. Hierdoor worden we geïntegreerde, ontspannen, natuurlijke en authentieke mensen.Verlichting staat dus in werkelijkheid voor ware menswording.

Wanneer we eenmaal dit realistische inzicht in verlichting hebben, wordt de weg om ‘verlichting’ te bereiken automatisch duidelijk. We kunnen aan onszelf werken om emotioneel en intellectueel volwassen te worden. Mijns inziens is het dan ook beter om het mysterieuze begrip ‘verlicht worden’ niet meer te gebruiken, en voortaan te spreken van ‘geestelijk volwassen worden’.

Deze term maakt ons er tevens van bewust dat de overgrote meerderheid van de mensheid tot op heden niet echt geestelijk volwassen is. Vanuit een uitgezoomde visie wordt zichtbaar dat de gemiddelde mens nog in een onwetend, kinderlijk of puberaal stadium verkeert. Dit geldt ook voor leidinggevende functionarissen, zoals politici, wetenschappers en geestelijke leiders …

Wijze mensen schatten het geestelijke ontwikkelingsniveau van de mensheid op het niveau van een (slecht opgevoede) tien of twaalfjarige. Dit geldt zowel voor het intellectuele als voor het emotionele ontwikkelingsniveau. Echte geestelijke volwassenheid is tot op heden een uiterst zeldzaam verschijnsel. Inderdaad, er zijn tot op heden slechts weinig ‘verlichte’ mensen op aarde. Om deze treurige situatie te veranderen, horen we in de eerste plaats duidelijk in te zien dat we in bepaalde opzichten in de intellectuele onwetendheid en emotionele afhankelijkheid van een kind of puber zijn blijven hangen.

Dit blijkt bij voorbeeld uit het algemene vóórkomen van emotionele bewustzijnstoestanden. Angst, depressie en agressie dienen begrepen te worden als de voortzettingen van kinderlijke bewustzijnstoestanden. Voor een kind is het natuurlijk om angstig, verdrietig of boos te zijn. Geestelijk volwassen mensen zijn per definitie nooit meer bang, nooit meer agressief en nooit meer depressief. ‘Verlicht worden’ betekent dus dat we het emotionele stadium overstijgen, en stabiele, vredige, zelfverzekerde, angstloze, authentieke, geïntegreerde en innerlijk vervulde mensen worden.

Deze eenvoudige maar adequate informatie over wat verlichting in werkelijkheid is, geeft ons een maatstaf in de hand waarmee we iemands niveau van verlichting kunnen inschatten/afmeten. Ook ons eigen niveau van verlichting kunnen we hiermee realistisch inschatten. Laten we nog een paar eigenschappen van geestelijke volwassenheid onder de loep nemen.

Onszelf

Geestelijke volwassenheid betekent dat we onszelf zijn geworden in alle omstandigheden. Dit betekent onder andere dat we geen verborgen agenda’s meer hanteren, geen kortzichtige vermeende eigenbelangen najagen ten koste van andere mensen of van dieren of van moeder natuur. Dat we geen angst, geen agressie en geen depressie meer hebben. Dat we ons vrij, gelukkig en vredig voelen van binnen. Dat we emotioneel stabiel zijn. We kunnen emoties moeiteloos managen zodat we niet meer door emoties overmand worden. Gevoelens lopen niet meer uit de hand en verworden niet meer tot emoties. E-motie betekent letterlijk dat we naar buiten worden geleid: we zijn niet meer gevestigd in ons ware zelf. In geestelijke volwassenheid leven we op basis van inzicht in de werkelijkheid als geheel. We zien de werkelijkheid zoals die is. We beschikken over diepe zelfkennis en daardoor hebben we ook een diep inzicht in de psychologie van andere mensen. We proberen zo goed als het gaat te leven volgens duurzame principes. Aan de bron van onze gedachten hebben we onze essentie, ons ware zelf gerealiseerd als bestaande uit zuiver, onbegrensd bewustzijn. In de Upanishaden wordt dit zelfbewustzijn “Sat Chit Ananda” genoemd – absoluut gelukzaligheid bewustzijn.

Twee stadia

Je zou kunnen zeggen dat de groei naar geestelijke volwassenheid in twee stadia verloopt, ook al vloeien deze in de praktijk in elkaar over.

Het eerste stadium is geestelijke gezondheid. Stress, krampachtigheden, dwangmatigheden, neurosen, psychosen, agressie, depressie en angsten etc. zijn blijvend opgelost. Vervolgens – op basis van de verworven geestelijke gezondheid – kunnen we doorgroeien naar het stadium van geestelijke volwassenheid.

De groei naar geestelijke volwassenheid kunnen we significant versnellen door bewust aan onszelf – aan onze geestelijke ontwikkeling – te werken. Kinderlijke en puberale ervaringspatronen blijven gewoonlijk doorwerken ook wanneer de mens lichamelijk volwassen is geworden. Hier dienen we ons van bewust te worden. Kinderlijke ervaringspatronen dienen te worden getransformeerd naar geestelijk volwassen ervaringspatronen. Om dit te kunnen bewerkstelligen moeten we ons in de eerste plaats realiseren dat we hier op aarde zijn om onszelf te ontwikkelen. Ieder mens zou zich moeten realiseren dat innerlijke, subjectieve ontwikkeling, bewustzijnsontplooiing, bewustzijnsverruiming en zelfrealisatie de ware bedoeling is van het leven. Leven betekent groeien. Groeien betekent steeds wijzer en steeds gelukkiger te worden.

Lichamelijk zijn we volwassen als we rond de 24 jaar zijn. Geestelijk zijn we volwassen als we innerlijke vrijheid, innerlijk geluk en innerlijke vrede 24 uur per dag ervaren. Dit is automatisch het geval wanneer we ons ware zelf gerealiseerd hebben. Ons ware zelf is zuiver bewustzijn. In de Upanishaden wordt het ware zelf ‘Atma’ genoemd. Wij allen leven vanuit hetzelfde Atma. Een universeel, absoluut en gelukzalig ‘Atma’ (zelf) drukt zich uit in oneindig veel ‘Jivas’ – persoonlijke zielen, persoonlijke ego’s.

Persoonlijkheidsontplooiing, bewustzijnsverruiming en natuurlijk zelfrealisatie zou het wereldwijde doel moeten zijn van alle soorten opvoeding en van alle soorten onderwijs. Alleen op die manier kan de mensheid zijn lang gekoesterde ideaal geleidelijk aan gaan realiseren: vrede op aarde, vrijheid op aarde, vreugde op aarde, wijsheid op aarde, liefde op aarde, geestelijke vervulling op aarde.

Liefde, sympathie, respect, invoelingsvermogen, tolerantie zijn allemaal inherente eigenschappen van de toestand van geestelijke volwassenheid. Geestelijke volwassenheid houdt immers per definitie in, dat we onze gemeenschappelijke essentie gerealiseerd hebben. In geestelijke volwassenheid weten we: In wezen zijn wij één. De oude Maya’s zeiden tegen elkaar: “In L’akesh” – Ik ben een andere jij. Jij bent een andere ik. Inzicht in onze gemeenschappelijke essentie is de stabiele basis voor ware liefde.

Geestelijke volwassenheid

In geestelijke volwassenheid vergeten we nooit meer dat we allen een tijdelijke uitdrukking zijn van absoluut, goddelijke en gelukzalig bewustzijn. Iemand die geestelijk volwassen is, haalt het dan ook niet in zijn hoofd om andere mensen te manipuleren, uit te buiten, te onderdrukken, te beschieten of te bombarderen. Dat zijn allemaal sub-humane gedragingen: gedragingen van mensen die geestelijk nog niet gezond zijn, laat staan dat ze geestelijk volwassen zijn geworden.

Problemen en conflicten kunnen nooit met geweld opgelost worden, zoals zo langzamerhand wel duidelijk is geworden. Alleen op het niveau van geestelijke gezondheid – waar gezond verstand, redelijkheid en duurzaamheidsgedachten heersen – kunnen problemen en conflicten uit de wereld geholpen worden.

Uit de dagelijkse nieuwsrapporten blijkt dat de mensheid nog ver verwijderd is van geestelijke gezondheid en geestelijke volwassenheid. Uit de geschiedenis van de mensheid kunnen we opmaken dat zij qua geestelijke ontwikkeling nog steeds in haar kinderschoenen staat. Geestelijke volwassenheid (verlichting) is inderdaad een zeldzaam fenomeen, en ook daarom zijn er zoveel mystificaties en misverstanden over verlichting in omloop. De mensheid heeft tot op heden niet tot nauwelijks toegang tot kennis en inzichten die ons helpen geestelijk gezond en geestelijk volwassen te worden. Zo gezien is de mensheid gevangen in een soort vicieuze cirkel. Wanneer echter jonge mensen opgevoed en gecoacht zouden worden op basis van adequate kennis over de totale reikwijdte van het leven – met echte wijsheid en met universele liefde – dan zouden zij spontaan geestelijk volwassen worden, zodra zij lichamelijk volwassen worden.

Dat wat universeel is – bewustzijn – moet ook als zodanig begrepen worden. Alleen een universele visie kan het levensgevaarlijke sektarische denken in alle delen van de wereld transformeren in gezond verstand visies, en geestelijk volwassen visies. Door inzicht te krijgen in bewustzijn als zodanig, ontwikkelen we spontaan een universele visie op het leven en op de werkelijkheid als geheel. Met andere woorden: we worden geestelijk gezond en ook geestelijk volwassen. Daarom zeg ik graag: inzicht is alles.