In deze aflevering in een serie over de tarieven van retraites gaan we op bezoek bij Zen Center Noorder Poort in Wapserveen, Drenthe. En om maar gelijk met het goede nieuws te beginnen, het centrum heeft een speciaal fonds opgericht om ook mensen die geen cent te makken hebben deel te laten nemen aan de dure retraites, die voor een arme sloeber niet te betalen zijn. Per 1 juni kunnen mensen die wel willen deelnemen maar dat niet kunnen betalen een beroep doen op het beurZENfonds, waarmee binnen de sangha een breed gedragen wens in vervulling gaat. De organisatie doet een beroep op alle sanghaleden die makkelijk een sesshin of een ander programma kunnen betalen om de boeddhistische deugd van dana (vrijgevigheid) te beoefenen.

De dharma was in de tijd van de Boeddha toegankelijk voor iedereen. Als je je gezinsleven achterliet en intrad, hoefde je je geen zorgen te maken over je broodwinning. In Azië is dat nog steeds wel zo. Er zijn veel tempels waar je als leek naar toe kunt gaan om te trainen; je betaalt dan wat je kunt opbrengen. In onze westerse maatschappij zijn er niet veel mensen die zullen intreden… De organisatie: ‘Tegelijk kunnen veel mensen niet makkelijk een sesshin betalen, en zeker niet verschillende per jaar. Dat is jammer, want het zou fijn zijn als het doen van sesshins voor iedereen toegankelijk is, ook voor mensen die weinig middelen hebben.

Soms treft de Noorder Poort met iemand een regeling, bijvoorbeeld dat iemand aan een sesshin mee kan doen in ruil voor een bepaalde hoeveelheid werk. Maar dat kan niet voor iedereen; helaas kan ook een zencentrum niet bestaan van alleen donaties.’

Goed nieuws dus en een uitstekend initiatief van dit centrum.

Het International Zen Center Noorder Poort is in 1996 opgericht als zentrainingscentrum van het International Zen Institute in de traditie van zenmeester Gesshin Prabhasa Dharma. Het zencentrum wordt geleid door haar opvolgster, de Nederlandse zenmeester Jiun Hogen roshi.

De Noorder Poort biedt een veelzijdig programma aan voor zowel beginnende als ervaren zenbeoefenaren. Ook gastverblijf is mogelijk voor korte of langere tijd. De Noorder Poort ligt in Drenthe tussen weilanden met koeien en schapen en vlakbij een prachtig heidelandschap. Het grondstuk van het zen centrum is sinds 1996 gegroeid van een halve naar bijna tien hectare. Een fantastisch stuk land om stilte en natuur te beleven.

Op de site van het centrum is een veelvoud aan retraites en andere evenementen op het gebied van zen te zien.

Voor 2016 zijn er vier trainingsperioden gepland die een unieke mogelijkheid bieden voor een intensieve zen beoefening gedurende een aantal weken. Tussen de zenretraites is er een dagelijks meditatie-, studie-, en werkprogramma, waarbij er regelmatig de mogelijkheid is voor een persoonlijk onderhoud (dokusan of sanzen) met de zenmeester. Het is ook mogelijk aan alleen afzonderlijke onderdelen deel te nemen.

We pikken er qua kosten en lengte twee sesshins uit- een vijfdaagse en zevendaagse. Sesshins zijn de traditionele zenretraites in volledig zwijgen, waarin zitmeditatie (zazen) en loopmeditatie (kinhin) de basisoefeningen zijn. Jiun Hogen roshi geeft toespraken (teisho), vraag en antwoord perioden en meerdere malen per dag individuele begeleiding (dokusan en sanzen). Jiun Hogen roshi is als zenmeester in de Linchi (Rinzai) traditie geautoriseerd om koanoefening te begeleiden. Het mediteren met koan is de oefening bij uitstek in deze traditie.

In de go-sesshin (go = vijf) van vijf dagen beoefenen de deelnemers diverse ademmeditaties en leren om te gaan met gedachten, gevoelens, emoties en pijn. De go-sesshin is tevens een uitstekende gelegenheid om te beginnen met de koanoefening. Een wakkere, heldere en alerte geest stelt in staat om in het hier en nu te zijn en de dingen waar te nemen zoals ze zijn. De eerste dag begint om half acht ’s avonds, de sesshin eindigt op de vijfde dag om elf uur in de ochtend. Effectief zijn het drie volle dagen en nog wat uurtjes. Het tarief is voor een tweepersoonskamer € 300,-  en voor een eenpersoonskamer € 400,-. De sesshin wordt gegeven door Jishin osho. De deelnemers genieten vol pension. Deze tarieven zijn all in, met uitzondering van vervoer.

In de dai-sesshin (dai = groot) van zeven dagen staat het mediteren met een koan en het realiseren van ons ware zelf centraal. Alle oefeningen, recitaties, rituelen, komen samen in deze sesshin. Alles wordt ingezet om een alerte, wakkere en volledig bewuste geest te verwerkelijken. De maaltijden zijn in oryoki stijl met Japanse eetschaaltjes. Ook hier begint de eerste dag ’s avonds om half acht en eindigt op de zevende dag om 11.00 uur. Effectief dus vijf volle dagen en nog wat uurtjes. Het tarief is  € 420,- voor een tweepersoonskamer en voor een eenpersoons betalen de deelnemers € 555,- Deze sesshin wordt gegeven door Jiun roshi.

Beide sesshins kunnen ook in het zomer trainings programma worden gevolgd. Daarin zit ook de daily life sesshin (twee keer), twee keer dai sesshin en een keer de go sesshin. Het tarief voor dit programma is voor een tweepersoonskamer € 1350 en voor een eenpersoons € 1810,-

Het centrum was bij monde van Jiun Hogen bereid antwoord op onze vragen te geven.

Waarom worden deze retraites gehouden?
De retraites worden gehouden ter ondersteuning en verdieping van de individuele zenbeoefening. Het gezamenlijke oefenen/leven in een gepaste omgeving doet goed voor de eigen weg.

Heeft u een eigen gebouw/onderkomen/camping waarin deze retraites plaatsvinden?

Jiun Roshi

Ja, wij hebben een zencentrum dat onderdak kan bieden aan zo’n 33 mensen. In 1996 hebben wij dit centrum gekocht en sinds die tijd hebben we de accommodatie optimaal ingericht voor de beoefening van zen en ook vipassana. Onder andere een goede meditatieruimte, stilte, een stille omgeving, natuurbeleving, gezonde voeding, zijn daarmee geborgd. Inmiddels hebben we bijna tien hectare eigen land waarop we paden hebben aangelegd voor loopmeditatie.

Wat is de frequentie van uw retraites? Bijvoorbeeld elk jaar.
Wij bieden verschillende retraites aan, in lengte variërend van een weekeinde tot een 7-daagse, vier keer per jaar te combineren tot een langere trainingsperiode.  Zenretraites van vijf dagen of langer zijn er zo’n twaalf keer per jaar. Daarnaast wordt er een zestal vipassanaretraites gegeven.

De kosten voor de deelnemers zijn relatief hoog, soms wel honderden euro’s per periode/week/paar dagen. Waardoor potentiele mindervermogende deelnemers worden buitengesloten. Heeft uw sangha/organisatie een fonds waaruit de deelname of tegemoetkoming in de kosten van deze mensen wordt betaald?

Ons landelijk instituut, het IZIN, is bezig een fonds met dit doel op te richten. Wat betreft de kosten voor retraites is het goed te realiseren dat er in ieder geval twee situaties zijn: 1. Retraites die gegeven worden door leraren die ook een inkomen hebben uit een andere ‘baan’ of een goed pensioen hebben; zij kunnen vaak goedkopere retraites aanbieden. 2. Retraites die gegeven worden door leraren die dit fulltime doen, en er dus ook van moeten leven.

Of worden ze op een andere wijze vrijgesteld van betaling, zeg maar als een vorm van dana.
Soms komt het voor dat mensen helemaal niet hoeven te betalen, of een gedeelte. Ook bieden we scholarships aan, waarin mensen hun diensten/werk aanbieden in ruil voor deelname aan retraites. We vinden dat het niet kunnen betalen van een retraite geen reden mag zijn om niet deel te nemen. Daarom zoeken we altijd naar een oplossing.

Of kan er in termijnen betaald worden? Wordt om die vrijstelling, het betalen in termijnen door aspirant deelnemers gevraagd?
Betaling in termijnen kan in principe, maar wordt heel weinig gedaan.

Hoe vaak per retraite wordt er door een deelnemer om een financiële ondersteuning gevraagd?
Gemiddeld door 1 persoon per retraite.

Maakt uw sangha/organisatie winst bij het organiseren van retraites? En zo ja, wat gebeurt er met dat geld?
Wij hebben als ANBI-stichting niet het doel om winst te maken. De inkomsten van programma’s en de donaties worden gebruikt om het centrum te onderhouden, renoveren, soms nieuwbouw; we hebben vier mensen op de (minimum) loonlijst staan.

Is u bekend dat andere, meer vermogende deelnemers, de kosten van deelname voor een andere, minder vermogende deelnemer betalen.
Ja, we weten van enkele sanghaleden dat zij voor anderen betalen.

Merkt u dat uw sangha/organisatie meer moeite heeft om deelnemers te werven in verband met de slechtere economische situatie, hogere werkloosheid en armoede? Zo ja, hoe gaat u daar mee om. Organiseert u minder retraites of zoekt u goedkopere locaties?
We hebben niet het idee dat er minder mensen komen vanwege een slechtere financiele situatie. Wel horen we vaker dat het voor mensen moeilijk is om vrij te krijgen van hun werk.

Soms wordt, bij de publiciteit rond zo’n retraite, een vrijwillige gift als dana gevraagd voor de leraar. Schenkt de leraar dat geld weer weg?
Wij geven na afloop van retraites aan deelnemers inderdaad de gelegenheid om dana te geven aan de leraar, maar ook aan het centrum. We vragen er niet expliciet om als een soort van betaling voor de retraite. Sommige leraren, meestal diegenen die naast hun leraarschap ook nog een reguliere baan hebben, willen geen dana of geven het door aan het centrum of een goed doel.