Onlangs had ik een kort gesprekje met een collega-boeddhist over boeddhistische tempelceremonies.
Wij, hier in het Westen, zijn in de jaren zestig in verzet gekomen tegen gevestigde normen en waarden. De pil kwam precies op het juiste moment en de heerlijke ontucht werd door velen geconsumeerd. We bezetten het Maagdenhuis, werden baas in eigen buik en schopten alle heilige huisjes omver.
Vooral de kerk moest het ontgelden- een groot vastgeroest bolwerk, dat met lede ogen aan moest zien hoe haar machtsmachine door gebrek aan onderhoud begon te sputteren en te stagneren. Met onderhoud bedoel ik dat het instituut een lege huls was geworden, zonder spirituele inhoud. Ze verschilde in niets meer dan van welke politieke partij dan ook, haar normen en waarde werden aan gelovigen, anders-gelovenden en ongelovigen opgedrongen. Uit machtsbehoud werd nooit gehoor gegeven aan de roep om spiritualiteit, maar werd bereikt door pracht, praal en autoriteit uit te stralen.
In die tijd, toen meer bolwerken sneuvelden, waren de parochianen het zat- kerken liepen leeg en god was dood. Om zijn macht te behouden verzon het kerkelijk gezag een list. Het maakte de parochianen blij met een dooie mus en vervingen de Latijnse – voor een Nederlandstalige liturgie. En waar de voorganger in het verleden met zijn rug naar de parochianen gekeerd stond, keerde hij nu god de rug toe en sprak de parochianen toe. Het is dus niet zo verwonderlijk dat iedereen nu zelf maar iets doet uit angst weer onder de knoet van een of ander religieus instituut te komen.
Onverenigbaar
Nu liggen macht en deskundigheid heel dicht bij elkaar, maar zijn onverenigbaar- waar macht verschijnt verdwijnt de deskundigheid. In onze boeddhistische zentraditie zit de deskundige op drie niveaus. Tijdens de meditatie zit de gezagsdrager lager dan de rest, dit benadrukt dienstbaarheid. Tijdens sozan ‘onderricht’ zit iedereen op de grond op gelijke hoogte. En dat is ook zo tijdens dokusan ‘privéonderhoud’ en tempeldiensten, ook dan zit iedereen op gelijke hoogte. Er zijn twee uitzonderingen: tijdens een voordracht met veel bezoekers zit de spreker op een preekstoel en als de voorganger lichamelijk moeite heeft (ouderdom) om lange tijd op de grond te zitten, mag hij tijdens de tempeldienst op een stoel zitten.
Ik wil hier mee aangeven dat in onze traditie er alles aan gedaan word om macht in te dammen. Ik ben van mening dat geen enkele zichzelf respecterende religie geboden-en verboden kan uitvaardigen en hoogstens adviserend kan optreden.
Container
Maar waar dient die uiterlijke vorm nu toe die veel kerkelijke instituten misbruikt hebben? Alle ceremonies en plichtplegingen zijn bedoeld als container, een vorm waarin spiritualiteit zich kan ontwikkelen. Ceremonies ontstaan wanneer twee mensen bij elkaar zijn, er ontstaat een vorm van omgang met elkaar en zo leer je elkaar beter kennen. Hoe intenser de relatie is, des te meer je naar elkaar groeit om zo tot de ontdekking te komen dat je met elkaar vervlochten bent. Vanuit dit inzicht zijn ceremonies ontstaan die ontwikkeld zijn om spiritueel inzicht te bestendigen. Zoals de ziel van een kom haar leegte is, zo zijn ceremonies de vorm voor spiritualiteit.
Ze bewerkstelligen inzicht in de vervlochtenheid van alle bestaan, alles is met elkaar verweven- zoals een lap stof uit schering en inslag bestaat. Als je dit inziet, hoe zou je daar macht aan kunnen ontlenen, hoe lelijk is het als een draadje uit een lap stof los hangt, dat uiteindelijk wordt afgeknipt.
Ik snap hoe moeilijk het is om je aan ceremonies over te geven- het misbruik heeft er diep ingehakt, maar om iets te leren, daar lever je tijd voor in. Tijd die je in de kroeg, bioscoop, een boek of wat voor aangename activiteit dan ook had kunnen stoppen. Maar je zet deze genoegens uit vrije wil even opzij omdat je honger hebt naar inzicht in wie je bent. Honger naar willen weten waar alles vandaan komt. De buigingen die we doen drukken dit volledig uit.
Verheffen
Je buigt je voorover op de grond, legt je handpalmen voor je op de grond en laat denkbeeldig een klein meisje of jongetje op je handen stappen. Vervolgens hef je je handen op om het meisje of jongetje te verheffen, om zo tot inzicht te komen dat jou werkelijke natuur de boeddhanatuur is Elk boeddhabeeld is een afspiegeling van jouw boeddhanatuur. Zo ontwikkel je soepelheid van geest en buig je als een bamboe voor de storm om vrij en met inzicht weer overeind te komen.
Vanaf het begin der tijden is wijsheid nooit verborgen geweest
Onze blindheid bestaat uit zoeken naar wat niet verborgen is
Duizenden jaren hebben de patriarchen,
hen die naar waarheid en zelfrealisatie zochten
hen met onvoorwaardelijke liefde de stilte binnen geleid,
een stilte waar ‘in te zien’ is wat vergeten was,
en hebben vormelijkheid van hart tot hart overgedragen
om dit inzicht gestalte te geven.
Wees stil
