• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Tiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • André Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Het ongelijk van de gelijkheid (deel 2 en slot))

21 februari 2021 door Erik Hoogcarspel

Het is niet verwonderlijk dat het begrip “gelijkheid” in andere culturen geen rol speelt. Blijkbaar heeft men daar wel van de ervaring geleerd. Voor Confucius waren rangen en standen in de maatschappij noodzakelijk voor een harmonische en goed functionerende samenleving. Een referendum zou volgens hem alleen maar tot grote rampen leiden, want ongeletterde en slecht opgevoede mensen kunnen niet weten wat het beste is voor ieder. Mencius voorspelde rampen als de regering niet uit intellectuelen zou bestaan maar uit handwerkslieden (Mencius 3a4; TTC: 2705).

In de Bhagavadgīta wordt de totale maatschappelijke ineenstorting gekenmerkt door het zich vermengen van de kasten. In het oude Griekenland tenslotte werd rechtvaardigheid gedefinieerd “als ieder geven wat hem toekomt”, dus niet iedereen hetzelfde of evenveel geven. De Boeddha heeft het nooit over gelijkheid gehad. Alleen in de theorieën over de tathāgathagarbha of boeddhanatuur, kwam de gelijkheidsgedachte naar voren in de stelling dat iedereen een kiem van boeddhaschap in zich heeft. Dit bleef natuurlijk theorie, het veranderde niets aan het kastesysteem in India of aan de slaven- en eneuchenhouderij in China.

Every little girl

De schijnheiligheid van de gelijkheidsideologie komt duidelijk naar voren in de inaugurale rede van de Amerikaanse vicepresident Kamala Harris. Ze was erg trots op het feit dat zij als eerste niet-blanke vrouw zo’n belangrijke positie had gekregen en zei: “… Because every little girl watching tonight sees that this is a country of possibilities…” (… want ieder klein meisje dat vannacht kijkt ziet dat dit een land met mogelijkheden is…). Natuurlijk wist een cameraman een beeld op te vangen van een klein donker meisje dat tranen in ogen had. Heel de wereld was ontroerd en even overtuigd van de superioriteit van de “beschaving” in de V.S.

De waarheid is heel anders zoals iedereen weet. Verreweg het grootste gedeelte van al deze kleine meisjes in de Verenigde Staten zullen in de schoonmaak terecht komen of winkelbediende worden. Daarnaast zal er een aantal in de zorg belanden of in het onderwijs, waar ze met drie banen tegelijk net de huur kunnen betalen. De kans dat een kind in de VS, of waar dan ook, stinkend (invloed)rijk wordt, is dus verwaarloosbaar klein. Je hebt meer kans om rijk te worden met magneetvissen.

Ongelijkheid wordt in onze “cultuur” dus stelselmatig ontkend. Het is zelfs nog erger: als je je “possibilities” niet waar maakt, dan ben je een luie donder omdat je niet het beste uit jezelf hebt gehaald! Dit is niet veel anders dan in India, waar je het aan jezelf te wijten hebt als je bijvoorbeeld dagelijks het riool in moet duiken om met je handen verstoppingen los te trekken. Dit komt namelijk omdat je van een lage kaste bent en dat komt weer omdat je zelf vroeger slecht karma hebt gemaakt! In India heb je dan nog het vooruitzicht dat dat slechte karma eens uitgewerkt raakt en dat er dan betere tijden zullen uitbreken. Voor de kinderen in de Verenigde Staten zit dat er niet in: het verschil tussen rijk en arm alleen wordt maar groter. Dit doet “onzichtbare hand”, die door middel van gelijkheid economische ongelijkheid schept.

Gelijkheid maakt dus niet gelukkig, wat dan wel? Als we dan niet gelijk zijn komt dat doordat we onvergelijkbaar zijn. Vaak wordt vergeten dat je een ander als medemens kunt respecteren buiten alle verschillen in status en bezit om. Ik herinner me dat ik op een keer in Varanasi in een restaurant zat te eten, terwijl even verderop een jongen van een jaar of 16 de vloer aan het dweilen was. Ik keek hem aan en hij stak zijn hand uit en ik liep naar hem toe en schudde hem de natte hand. Er verscheen een brede glimlach op zijn gezicht.

Gelijkheidsbegeerte

Volgens de Franse filosoof René Girard bestaat de bron van alle kwaad uit de begeertes die ontstaan doordat we anderen nadoen. Tijdens Chinees nieuwjaar reizen bijvoorbeeld alle Chinezen als het enigszins kan naar hun geboorteplaats. Dat is helemaal niet handig, maar men doet dit omdat iedereen het doet. Als het een paar dagen vriest is iedereen bang om deze gelegenheid te missen zodat er wegen en parkeerplaatsen worden afgesloten, omdat het anders te druk wordt. Sinds het begin van de mensheid zijn jongeren altijd opgegroeid zonder met duizenden bij elkaar in een grote ruimte onder oorverdovend lawaai te gaan hossen. Nu dit even niet kan, klagen de jongeren steen en been. Trouwens, ook de begeerte naar een spijkerbroek is op imitatie gebaseerd. De meest kolossale invloed doet zich echter gelden in de financiële wereld. Miljonairs en miljardairs vergaren geld met geen andere drijfveer dan meer te hebben dan iemand anders. Ze halen allerhande half-legale trucs uit om geen belasting te betalen, hoewel ze dat zich best kunnen permitteren. Ze houden hun werknemers in de armoede en vervuilen de natuur, zonder enige wroeging, alleen maar omdat anderen dat ook doen.

De gelijkheidsideologen vergeten de achtergrond van schaarste waarbij iedereen wil wat de ander heeft. Alleen daardoor kan gelijkheid een zeker gevoel van acceptatie geven omdat iedereen gelijke kansen heeft. Omdat hetzelfde iedereen wil, kan echter niet iedereen dit bemachtigen. De schaarste is dus onvermijdelijk en de meerderheid is zo veroordeeld tot ontevredenheid. Deze concurrentie van allen tegen allen is de basis van onze economie, de economie van de armoede, de afvalrace in meer dan een betekenis. Girard wijst erop dat deze schaarste tussen de oren zit. Hij is niet de eerste, ook de stoïcijnen, de epicuristen en de boeddhisten hebben dit altijd al verkondigd.

Een arme monnik vond een waardevolle edelsteen, hij besloot deze aan de rijkste man van het dorp te geven, in de vaste overtuiging dat die er meer behoefte aan had dan hij.

Gelijkheid is een illusie

De Boeddha heeft het nooit over gelijkheid gehad. Waarom zou hij ook? Als er geen zelf bestaat, dan is er niets dat gelijk of verschillend kan zijn. Gelijkheid is het resultaat van vergelijken en dat doen mensen die in samsāra verwikkeld zijn. Gelijkheid is bovendien een mooi voorbeeld van pratītya samutpāda, het afhankelijk ontstaan. Gelijkheid (of ongelijkheid) is namelijk een relatie tussen twee dingen die bovendien van een bewustzijn afhankelijk is. Om gelijk te zijn (of te hebben) moet je minstens met zijn tweeën zijn en een norm en een getuige hebben. Je bent nooit gelijk zonder meer, maar altijd aan iets anders of een ander. Je kunt ook niet gelijk zijn aan jezelf, want dan zou je nooit kunnen veranderen, aldus Nāgārjuna. Wil de gelijkheid geen mening maar een feit zijn, dan moet dit bevestigd worden vanuit een objectief punt van overzicht buiten mij en de ander om. Net zo goed als ik niet kan weten of ik dezelfde lengte heb als iemand anders zonder te meten, kan ik ook niet weten of ik hetzelfde over iets denk als een ander zonder mijn gedachten en die van de ander te vergelijken vanuit een objectief gezichtspunt. In een goed gesprek kan ik met de ander samen dit objectieve of intersubjectieve standpunt trouwens wel ontwikkelen. Daarbij is het wel nodig dat er tenminste enkele inzichten zijn die we samen delen en vanwaar we kunnen uitgaan.

Wat de gelijkheidsideologen in hun verblinding vergeten is het menselijk lijden. De Boeddha heeft het daar wel veel over gehad en hij was niet de enige. Volgens zijn inzichten wordt dit lijden niet verholpen door iedereen gelijk te maken en door elke hiërarchie af te schaffen. Als dat het geval was dan was een correctie van de taal, wat Confucius zhèngmíng (正名)  noemde, al genoeg voor een collectief nirvāṇa van de gehele taalgemeenschap. Dat dit niet werkt is in de praktijk gebleken. Het taboe op het woord ”neger” heeft in de V.S. niet gezorgd voor betere levensomstandigheden van de “African Americans” en andere niet-witte Amerikanen.

Wat dan? Vergeet gelijkheid. Je hebt meer kans op blijvend geluk als je los kunt breken van de wildgroei van begrippen, de prapañca, die ontstaat door de dictatuur van de middelmaat en van vergelijkingen en narcisme.

Bronnen
Beek, Wouter van (1988): Mimese en geweld. Kok Agora (111-127)
Girard, René (1986): De romantische leugen en de romaneske waarheid. Kok Agora, Kampen, vert. Hans Weigand
Li, Chenyang (2012). Equality and Inequality in Confucianism. Dao, 11(3), 295‑313.
https://hdl.handle.net/10356/79619
Kamala Harris: https://www.esquire.com/news-politics/a34608824/kamala-harris-victory-speech-full-transcript/

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Geluk, Pakhuis van Verlangen Tags: bezoek China, Bhagavadgīta, China, Confusius, gelijkheid, Gelijkheid is een illusie, gelijkheidsideologen, India, Kamala Harris, karma, lage kaste, Mencius, Nagarjuna, pratītya samutpāda, René Girard, VS

Lees ook:

  1. Nepal 2015: van kwaad tot erger
  2. Het boeddhisme en religie
  3. De Lotussoetra – boeddhisme en politiek
  4. Karma en continuïteit – de filosofie inclusief wedergeboorte

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Erik Hoogcarspel

Erik Hoogcarspel studeerde filosofie en Indische talen aan de rijksuniversiteiten in Groningen en Leiden. Hij publiceerde ‘Koken met Filosofie’ en een vertaling van de belangrijkste tekst van Nagarjuna ‘Grondregels van de filosofie van het midden’. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 4 maart 2021
    Doorlopende groep Vipassana Haarlem
  • 5 maart 2021
    Lezing - 'Living and Working at Odiyan: Maintaining a Home for the Dharma in the West'
  • 5 maart 2021 - 7 maart 2021
    Retreat The Nectar of Healing and Well-being (online)
  • 6 maart 2021
    introductiecursus vipassana meditatie
  • 7 maart 2021
    Open les Kum Nye Tibetaanse Yoga | Online
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Boeddhisten ontwaakt (deel 3)

Kees Moerbeek - 28 februari 2021

Grant onderzoekt hoe de geleerde Rahula zijn begrip van de kern van de leer van de Boeddha kan verenigen met de claims van het door Dharmapala geïnspireerde Singalese nationalisme. Rahula nam volgens Grant ‘zijn toevlucht tot de intellectuele strategie die claimt dat verschillende historische omstandigheden vragen om een andere manier van de uitleg van de boodschap van de Boeddha.’ Hij doet een beroep op het historisch moment om de interpretatie van het boeddhisme in de Mahavamsa te rechtvaardigen en daarmee zijn eigen activistische politieke agenda.

Mijmeringen over bewustzijn

Rob van Boven en Luuk Mur - 23 februari 2021

Je trok in je jeugd de conclusie dat je niet gewenst was. Met die ervaring ging je de wereld zien. Dat werd het fundament van je geloofssysteem. Je ging jezelf beschermen tegen deze pijnlijke gevoelens, die het gevolg zijn van wat je bent gaan geloven.  Dat kan zijn door jezelf zoveel mogelijk terug te trekken of vooral niet lastig te zijn. Of misschien ging je juist heel nadrukkelijk aanwezig zijn, wat door anderen juist als heel vervelend ervaren kan worden.

Het ongelijk van de gelijkheid (deel 2 en slot))

Erik Hoogcarspel - 21 februari 2021

Het is niet verwonderlijk dat het begrip “gelijkheid” in andere culturen geen rol speelt. Blijkbaar heeft men daar wel van de ervaring geleerd. Voor Confucius waren rangen en standen in de maatschappij noodzakelijk voor een harmonische en goed functionerende samenleving. Een referendum zou volgens hem alleen maar tot grote rampen leiden, want ongeletterde en slecht opgevoede mensen kunnen niet weten wat het beste is voor ieder.

Het ongelijk van de gelijkheid (deel 1)

Erik Hoogcarspel - 20 februari 2021

We leven in procrustische tijden waarin gelijkheid heilig is geworden. Onderscheid, discriminatie, is zo’n beetje de bron van alle kwaad. We moeten allemaal gelijk zijn. Alle kinderen in een klas, allemaal schaatsen of naar het strand op hetzelfde moment, allemaal dezelfde kleding en dezelfde maten, met wat elastiek in de stof past het toch wel.

Paul Boersma – Het portret als valkuil

Paul Boersma - 16 februari 2021

Het Boeddhabeeld is een symbolische weergave van de vergoddelijkte mens, van de verlichte mens, van de mens waarin wijsheid en mededogen tot volle ontplooiing zijn gekomen. Het is een toonbeeld van harmonie.

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

Meest recente berichten

  • Greenpeace – Waterstofcoalitie presenteert pact voor nieuw regeerakkoord
  • Boeddhistische doeners en denkers – de serie (44)
  • Boeken – Natuurvervaging – en de strijd om wat natuurlijk is
  • Kritiek op poseren schaars geklede ‘Miss Grand Mexico’ naast Boeddhabeeld
  • Wat doet de Nederlandse politiek voor de onderdrukte Tibetanen?

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.
Boeddhistisch Dagblad
Powered by  GDPR Cookie Compliance
Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Bezoekersstatistieken

We gebruiken Google Analytics voor het bijhouden van bezoekerscijfers.

Dit helpt ons bij het verbeteren van de website; zo weten we wat wel en niet gebruikt of gelezen wordt.

Alle cookies staan uit in je browser. Zet cookies aan alsjeblieft, als je wil dat we je voorkeuren opslaan,

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens