Eenzaamheid is een thema dat in 2020 nadrukkelijk in de belangstelling stond. De koning had het in zijn toespraak op televisie in maart vorig jaar over het ‘eenzaamheidsvirus’. Marjan Slob, filosoof en winnaar van de Socratesbeker in 2017, schreef een boek over eenzaamheid en het was ook het thema van het hoofdartikel van de kersteditie van Vrij Nederland. De belangstelling voor het onderwerp is gemakkelijk te verklaren: de social distancing en lockdowns van 2020 zorgden ervoor dat we ons meer afzonderden en opsloten. We werden ‘eenpitters’, voor wie eenzaamheid op de loer lag.
Ook in boeddhistische sangha’s verdween het samenzijn. Meditaties, retraites en lezingen werden allemaal online gehouden. Dat was wel even slikken. Sangha’s drijven immers op gemeenschapszin, op elkaar steunen en inspireren. Waar blijft die inspiratie als je elkaar alleen maar via het scherm ontmoet?
Hans Knibbe, spiritueel leider van de school voor Zijnsoriëntatie, ging hierop in bij een drieweekse online retraite die hij begeleidde in de zomer van 2020. Eenzaamheid is wat je tegenkomt als je bereid bent alles los te laten wat je houvast lijkt te bieden. Geen ‘zielige’ eenzaamheid maar een eenzaamheid die rijkdom geeft, een majestueuze eenzaamheid. In een sangha ontmoet je elkaar vanuit die eenzaamheid.
Vertrouwen
Zijnsoriëntatie is een modern, westers pad van verlichte levenskunst dat erop gericht is om je inherente vrijheid te leren herkennen én te leven. Het uitgangspunt is je verlichte essentie; het pad is die essentie actualiseren. Een belangrijke sleutel op dit pad van levenskunst is vertrouwen. Vertrouwen in je verlichte aard.
Om je vrije aard in het dagelijks leven vorm te geven is het nodig je zowel verticaal (spiritueel) als horizontaal (psychologisch) te ontwikkelen. Dat doe je door dagelijkse meditaties, retraites, psychologisch werk. Daardoor zal het zicht zich ontwikkelen en je subtiele centrale energiekanaal zich openen. Misschien geeft je dat het idee dat je op een lineair traject bent. Maar dat lineaire traject is een reïficatie van je geest. Dat is een stolling van werkelijkheid, in tijd in dit geval. Die tijd is er niet. Het enige wat er is, is jouw Gewaarzijn en zijn manifestaties. Het is een tijdloos gebeuren.
Het pad van verlichting is een pad van tijdloosheid en een pad van vertrouwen. Het is een pad van volkomen oplossing van alles waarvan je dacht dat jij het was en van wat je dacht over de wereld. Dat is de deal. Dat is wat het pad van verlichting is. Dat is wat verlichting is. Het is zowel vreugdevol en majestueus als een deconstructie van alle werkelijkheidsaannames.
Moed
Daarmee is het een pad voor de moedigen. Longchenpa, een Tibetaans boeddhistisch leraar uit de veertiende eeuw, beschreef dat in één van de eerste tantra’s uit het boek A Treasure Trove of Scriptual Transmission. Daarin word je aangesproken met: “Oh, moedig en waardig wezen”.
Je doet dit werk met moed en de bereidheid om alles los te laten wat je troost en houvast geeft, wat je identiteit geeft. Dan zul je complete eenzaamheid ervaren. Niet de eenzaamheid van verstoken te zijn van contact, maar de eenzaamheid die wijst naar jouw basisconditie. De grond van jouw Zijn is niet gericht op wat je gewoonlijk ervaart, op gevoelsstaten. Dat betekent ook dat de grond van jouw Zijn niet functioneert in relatie. Hij komt niet voort uit relatie, is niet gevormd door relatie en oriënteert zich niet op relatie. De grond van jouw Zijn ís. Daarin is zo’n schoonheid en rijkdom.
Rijk
Het is dus een eenzaamheid die rijkdom blijkt te zijn. Daar moeten we dan ook niet moeilijk over doen. De glans van je wezen is daar. De sangha is elkaar ontmoeten vanuit eenzaamheid. Eigenlijk hoeven we elkaar niet meer te ontmoeten, die ontmoeting is er al. Verlichting is er al. In de loop van een retraite worden er verschillende vormen van beoefening toegevoegd, maar basaal wordt er niets toegevoegd. Basaal doet verlichting zijn werk in jou, als jou. Dat is de houding. Dus ontspán.
Dat is ook de gift aan de wereld en de gift aan de sangha. Dáár ben je de sangha, daar ben je lid van de sangha. We hebben allemaal nu toegang tot een majestueuze Zijnswijze. Het is jouw taak als lid van de sangha om dat te bewaren en het samenzijn niet te reduceren tot een sociaal fenomeen van herkenning en bij elkaar horen. Alhoewel dat er ook is. Ik hou daar ook erg van, maar dat is niet de basis van het samenzijn, dat is niet de basis van het pad.
Dus als we verder gaan met de retraite, doe dat dan niet vanuit een houding van ‘er is nog iets wat ik nodig heb’, als een bouwsteen voor mijn verlichte manier van zijn. Die is er niet. Die krijg je ook niet. Je bent er al, je hebt het al, de aanwijzingen zijn er al. Dus we vervolgen onze majestueuze eenzaamheid met elkaar, via Longchenpa, via de uitwisseling met elkaar, zonder enige hebberigheid. Alsof we verlicht zijn en als verlichte wezens participeren in de communicatie van verlichting.
Bovenstaande is een iets ingekorte versie van het artikel dat verscheen in het tijdschrift De Cirkel (nummer 61, december 2020). Hierin komen verder nog artikelen voor over integratie, verlicht burgerschap, compassie en inclusiviteit/diversiteit in westerse sangha’s.
Klik op onderstaande link voor een inkijkexemplaar van dit nummer van de Cirkel: https://www.flipsnack.com/Cirkel/de-cirkel-61.html
Het tijdschrift is te bestellen bij de Stichting Zijnsoriëntatie via emailadres: info@zijnsorientatie.nl
