In oktober 2014 heb ik al eens een week lang mogen proeven van en kunnen oefenen met Mondo Zen; mediteren gecombineerd met een boeddhistische filosofische heroriëntatie. En eind september 2017 had ik weer deze unieke kans. Een week lang vooral de stilte in. Samen met zenmeester Doshin en tientallen andere mensen, op landgoed Venwoude, een krachtige plek waar ik al veel trainingen gericht op persoonlijke groei heb gevolgd.
In deze stilte ontstaat bij mij ruimte voor zelfonderzoek, een diep naar binnen gaan en het voelen van gevoelens zonder dat ik daarmee iets kan doen. Ik zit als het ware met pijn, frustratie maar gelukkig ook met hele mooie gevoelens als liefde, blijdschap en ontspanning. Juist omdat ik in deze meditatieve stilte de gevoelens die ik ervaar niet kan ontvluchten door werk en een druk leven, komen deze nu eens echt binnen.
Luisteren in mijzelf en alles welkom heten. En vervolgens mijzelf wel de vraag te stellen; wat betekent de pijn of vreugde die ik voel? Dus als het ware de gevoelens en emoties gaan beantwoorden. In de Mondo Zen filosofie wordt de vergelijking gemaakt met de beslissing om een telefoon niet of juist wel op te nemen als je emoties ervaart of gevoelens hebt. Emoties en gevoelens zijn namelijk ‘gewoon’ informatie. Ga bijvoorbeeld niet angstig rond rennen, al roepend: de telefoon gaat, de telefoon gaat! Sla ook niet iemand met de telefoon (woede). Schaam je er niet voor dat de telefoon gaat. En ga niet uit verbinding met de rinkelende telefoon door jezelf te verstoppen, hard te werken of door je verslavingen. Maar in plaats daarvan: ‘neem die telefoon eens op!’ ‘Hallo, emoties, wie zijn jullie en wat hebben je me te vertellen?’ ‘Waar gaat dit over?’ Pas als je begrijpt met welke emoties en gevoelens je te maken hebt en wat deze emoties je te vertellen hebben, kun je een bewuste reactie gaan geven. Dan kun je ook een andere reactie geven dan je misschien al jarenlang onbewust hebt gedaan in vergelijkbare situaties.
Ik ken bijvoorbeeld dat ik mijzelf soms schaam, dat ik me niet goed genoeg voel. En daardoor zorgelijk reageer of juist geïrriteerd, om maar van die schaamte weg te blijven. Maar als ik er goed naar kijk zie ik dat dit een hele oude onbewuste boodschap is die ik al ken van kinds af aan. Eerst moet je hard werken voordat je OK bent. Iedereen heeft zo zijn eigen onbewuste boodschappen, die ook hun waarde hebben (gehad). En als ik de telefoon opneem en goed luister, dan zie ik onder mijn schaamte, een man die graag anderen wil helpen en het goed wil doen; eigenlijk gewoon een diepe betrokkenheid van mijzelf op een ander of een situatie. Dan kan ik bewust vanuit die betrokkenheid gaan reageren (nog geen makkie) in plaats vanuit schaamte, boosheid of afhaken. ….Interessant.
Onder boosheid, schaamte, afhaken en angst liggen verdriet, zorg of pijn. En daaronder ligt altijd weer een diepe betrokkenheid. Als je geen diepe betrokkenheid zou ervaren hoef je toch ook niet boos te worden of af te haken? Precies.
Maar als boosheid, schaamte en afhaken gevoelens zijn die vanuit jezelf komen, kun je je ook realiseren dat niemand anders dan jijzelf jou ooit boos heeft gemaakt, schaamte heeft laten voelen of heeft doen afhaken. Laat dit eens binnenkomen: niemand (anders) heeft jou ooit boos gemaakt. In welke wereld heb jij tot nu toe geleefd?
En als deze emoties of daaruit voortkomende gedragingen niet door een ander worden veroorzaakt, je dus telkens een moment hebt waarop je er voor kunt kiezen om boos te zijn, je te schamen of uit contact te gaan. Die keuze voor een andere reactie maak je in dezelfde split second zoals je vroeger de keuze ‘maakte’ om wel boos te worden. Het gangbare reactiepatroon is om dit (soms minieme en haast niet waar te nemen) keuzemoment onwetend voorbij te laten gaan en vervolgens een automatische reactie te vertonen. En natuurlijk vergt dit doorbreken van een oud automatisch patroon oefening en geduld. Je beloning: intense helderheid. Helderheid over interesse, verdriet of angst maar daaronder altijd: diepe betrokkenheid. Hoe gaaf is dat als we steeds meer leren om contact te maken met die diepe betrokkenheid en vandaaruit te reageren? Naar je partner, kinderen, je collega’s of iemand die je op straat tegenkomt. Elke keer weer. Een prachtig pad.
Meer over Toine Leroi. Op zaterdag 30 september 2017 ben ik, onder toeziend oog van vijftig mensen, in een prachtige ceremonie (jukai), opgenomen als lid van de Hollow Bones orde. De orde van moderne Amerikaanse en Europese Zen boeddhisten, gebaseerd op de Rinzai Zen traditie. Waarmee ik officieel boeddhist ben geworden. Nou ja, voor zover je dat officieel wil en moet worden; volgens mij kan iedereen het boeddhisme aanhangen en beoefenen en zich boeddhist noemen.
