Tijdens zogenoemde open dagen van onze tempel in Bemmel krijg ik vaak vragen over karma en reïncarnatie, mijn antwoorden zijn dikwijls wedervragen in de trend van: ‘Wat reïncarneert er’ wat is jouw definitie, of geloof in karma? Nou, wat ik er over gelezen heb…’
Het zenboeddhisme is er op gericht om door het ego heen te breken en zo een ontmoeting met je werkelijke natuur te hebben. Je werkelijke natuur is niet die 1,80 meter hoge zak met botten met een houdbaarheid van hooguit honderd jaar. Je werkelijke natuur is iets wat niet gebonden is aan ruimte en tijd. De meeste vragen die ik krijg komen voort uit angst voor verlies van het ego en vanuit ‘wishful thinking’ voor behoud van het ego. Maar ze zijn ook beïnvloed door het christelijk gedachtegoed met ‘schuld en boete’ en hebben het dan over goed en slecht karma. Karma verwijst alleen maar naar het verrichten van daden en niet naar de gevolgen van daden. Het gevolg van daden wordt ‘vipāka’ genoemd. Het is niet voor niets dat er twee termen zijn, net zo als ‘oorzaak en gevolg’ zijn ze los van elkaar maar ook samen.
Karma en vipāka worden zo onbedoeld gekoppeld aan goede en slechte daden. Maar wat wij nu goede daden noemen zou in de toekomst weleens catastrofaal kunnen zijn. In deze context zou het opbouwen van een goed karma weleens heel raar uit kunnen pakken. Stel je redt een baby uit een brandend huis en moeder Hitler huilt tranen van geluk om het behoud van haar schat. Stel dat je dat gedaan zou hebben- in het geval van het ‘gangbare’ begrip over karma kun je het nu wel schudden, je zou eeuwen lang als, ja als wat terug komen?
Kom je wel terug en wat komt er terug wat je als ‘jou, zelf, ik, of mij’ zou kunnen noemen. Mijn leraar zei: ‘wie het woord karma uitspreekt moet drie dagen lang zijn mond met zeep spoelen’. Dit klinkt misschien vreemd maar bedenk eens waarom je de term karma gebruikt? Doe je dat om je geleerdheid te etaleren, uit angst voor verlies van welzijn, om een machtspositie te veroveren? Er zijn honderden redenen waarom iemand zich inlaat met karma, maar er is maar één reden die geoorloofd is, en die is jezelf omarmen.
En met ‘jezelf’ bedoel ik niet je persoonlijkheid, de rol die je in dit leven bekleed, het masker dat je draagt, niet het idee wat je over jezelf hebt. Ik bedoel daarmee het zelf van voor dat tijd en ruimte geweven waren, een zelf zonder voorstellingsvermogen, dan pas is het praten er over geoorloofd.
De mens is geneigd altijd naar het waarom te vragen, en verwerpt daarmee wie hij of zij is. Waarom wordt iemand met een zilveren lepel in zijn mond geboren en de ander op een vuilnisbelt. Heeft hij of zij goede of slechte daden in zijn vorig leven gedaan? Als mensen aan een zentraining beginnen vragen ze: ‘waarom moet ik met gekruiste benen zitten?’ Ik heb wel eens gezegd ‘dat weet ik niet, vertel het me maar als je het weet’.
Er bestaat geen waarom, waarom roept een ontelbare hoeveelheid aan vragen op waardoor je geen tijd overhoudt voor wat werkelijk van belang is. Een bodemloze put met vragen vreet je hele leven op. Waarom ruikt een roos lekker, waarom is het water nat, waarom is de lucht blauw? Zo mis je de geur van een roos, het verkwikkende van water en het sprankelende blauw van de lucht. Als je niet bent die je bent, je afvraagt waarom? Dan meet je jezelf af aan een ander, terwijl er maar één van jou is, waar wil je je dan aan afmeten? Er is geen tweede jou. Waarom heeft de een een sterk lichaam en de ander een zwak gestel?
Het maakt niet uit. Je wilt nooit in overeenstemming zijn met dat wat is, nooit in overeenstemming met jezelf. Train zoals je opgedragen word en doe alleen maar dat, dan weet ik zeker dat je mij op een gegeven moment kunt vertellen wat karma is.
Ik ben de eigenaar van mijn daden,
maar het is een illusie iets te kunnen bezitten.
De erfgenaam van mijn daden,
zonder oorzaak.
Geboren door mijn daden,
zonder komen noch gaan
Gerelateerd aan mijn daden,
zo als een reflectie in de spiegel
En leef ondersteund door mijn daden
dus wandel ik in vrijheid
Van elke daad die ik verricht, goed of slecht, …
ze kunnen alleen bestaan in blinde overtuiging
Vertel me wat is de oorzaak van karma?
Zo zou een monnik steeds weer moeten reflecteren
zo lang er een reflectie is
Gerben Hieminga zegt
Wat een heerlijk artikel Zeshin! Goede aanvulling op de karma discussies van de laatste tijd.
Lekker praktisch advies ook van jouw leraar: ‘wie het woord karma uitspreekt moet drie dagen lang zijn mond met zeep spoelen’. Het zal een stuk rustiger worden op deze site :-)
Joop Ha Hoek zegt
Karma, karma, karma, karma, karma, karma, karma, karma,Karma, karma, karma, karma, karma, karma, karma, karma,Karma, karma, karma, karma, karma, karma, karma, karma,Karma, karma, karma, karma, karma, karma, karma, karma,Karma, karma, karma, karma, karma, karma, karma, karma, rust roest.
zeshin zegt
groene zeep (met vanillesmaak)
Jules Prast zegt
Toch, Zeshin, als je het spoor terugvolgt in de literatuur, dan zie je dat die ontmoeting met de ware natuur de theorie was van de zenboeddhisten, waarvoor zij zich de geschiedenis door hebben moeten verantwoorden bij mede-boeddhisten. In de moderne tijd kunnen wij alle bronnen overzien. De vraag is: wordt in die ontmoeting niet een gemodificeerd zenboeddhisme geboren, een dat openstaat naar en verantwoording verschuldigd is aan boeddhistische noties als pratitya-samutpada en karma uit het oude India? Dit afdoen met “Wie is het die dit vraagt?” is naar binnen gekeerde nabootsing. Er zijn genoeg zenmeesters in de geschiedenis geweest die zich bekommerden om hun toekomstige wedergeboorte zonder dat iemand hun zenmeesterschap betwistte, al is het alleen maar omdat zen lang niet altijd ‘pure play’ was, maar een benadering die zich in de dhamma-beoefening gemakkelijk vermengde met andere. Dus: wat is de betekenis van karma (en pratitya-samutpada)? Deze vragen liggen wat mij betreft levensgroot op de boeddhistische snijtafel, ook in deze 21ste eeuw.
zeshin zegt
Daar wil ik best over brainstormen, ik ben van mening dat zen alleen maar als vertrekpunt het boeddhisme heeft. Door de invloed van het Taoïsme was het al geen zuiver boeddhisme meer te noemen. En heeft iemand zich daar voor moeten verantwoorden? Toen ze de geschriften niet meer als zaligmakend zagen en het prentenboek van de os introduceerde weet ik niet hoeveel boeddhisten er gingen piepen over deze ketterij
Toen was het al een gemodificeerd boeddhisme, maar ik zeg liever een levend boeddhisme wat continu in beweging is en ook zonder handleiding blijft draaien. Ik ben van mening dat voor mijn persoontje overdracht vanuit de praktijk meer inzicht geeft dan het moeten uitpuzzelen via de handleiding. Beschouw voor het gemak het Boeddhisme als een motor en een monnik studeert voor motormonteur. De motor is geëvolueerd van gloeikop-motor tot dieselinjectie. Basis informatie is noodzakelijk en die krijg je zowel schriftelijk als mondeling toegediend . (hoewel in Bukkoku-Ji het schriftelijke minimaal was). Zo als de motor is geëvolueerd zo is zen ook geavanceerder geworden. Maar wat gebleven is, is het concept ‘Kensho’ (ontmoeting met je werkelijke natuur) wat in andere boeddhistische richtingen ‘prajna’ word genoemd. Sommige dingen zijn voor een motor essentieel, anders is het geen motor meer. Kensho is een ervaring die als je zazen beoefend ten deel valt, te herkennen is en zelfs te meten valt. Maar als iemand het over ‘Karma’ heeft moet je hem of haar maar op hun blauwe ogen geloven. Terwijl speciaal geselecteerde monniken die op zoek gaan naar de reïncarnatie van de een of andere lama er van alles bij halen van de vorige incarnatie, zoals een bel, mala, etensnap, muts, enz. Om zo min of meer zeker te zijn de juiste incarnatie gevonden te hebben . Ik bedoel hiermee te zeggen een geschrift zonder motor is een losse handleiding, leuk als geschiedenis of museumstuk maar verder waardeloos. Praten over karma is leuk, maar…. Dan wil ik het niet eens over het bedienen van de motor hebben. En hoe je die ouwe gloeikopmotor moet bedienen?… Dat is ook een museumstuk. Ik beoefen het Boeddhisme, en niet de geschiedenis van het Boeddhisme
Maar dat is wel een heel lang antwoord voor iemand die mij vraagt wat reïncarnatie is, en of dat naar binnen of buiten gekeerd is? Ik heb geen idee
Jules Prast zegt
Mahayana was zich er maar al te goed van bewust dat met boeddhisme ook karma meekwam. Het anti-intellectualisme van zen danken wij mede aan Yogacara, een van de stromingen waarop zen meeliftte. Bepalend voor vorming van karma is de intentie waarmee een daad wordt verricht. Omdat in de analyse van Yogacara de gedachte de daad inspireert, en men nieuwe karmavorming wilde voorkomen, werd het denken in de praktijk in de ban gedaan. De theorie binnen zen was voorts dat als het ware inzicht eenmaal was doorgebroken, deze ervaring zo sterk was dat deze de vergiften deed uitdoven. Maar lang niet alle zenboeddhisten hechtten geloof aan de ‘officiële’ leer (wat gebeurde er dan bijv. met hun oude karma uit vorige levens?). Lang niet alle zenboeddhisten ook vervolgden hun levensweg als onberispelijke bodhisattva’s. Er was bij velen een acuut besef dat zij daarom (deels) geketend bleven aan karma en onderworpen aan de cyclus van wedergeboorten. Het hangt er mede van af in welke school je zat, op welke tijd en plaats. Je kunt dit niet afdoen als voorbije geschiedenis. De Chinees-Taiwanese zenleraar Sheng-yen (overleden 2009) beleed een levend geloof in karma. Als iemand jou dus vraagt naar karma, dan kun je zeggen dat je het antwoord niet weet, al dan niet vergezeld van uitleg over de dilemma’s van toen die ook nog de dilemma’s zijn van nu, tenzij iemand een sluitend antwoord heeft ontwikkeld dat ik niet ken. Bij mij persoonlijk resoneren karma en wedergeboorte als thema’s die ik serieus neem en niet a priori terzijde schuif als niet terzake doende.
zeshin zegt
Tsja daar zeg je zo wat. En een Boeddhabeeld mag je zelf ook niet kopen anders brengt hij geen geluk
kees moerbeek zegt
‘Bij mij persoonlijk resoneren karma en wedergeboorte als thema’s die ik serieus neem en niet a priori terzijde schuif als niet terzake doende.’
A priori betekent in het Nederlands: voorafgaand aan de ervaring. A posteriori in het Nederlands: wat uit de feiten blijkt.
Je spreekt in raadsels, Jules :-)
Je kunt je niet serieus uitspreken, omdat je geen ervaring hebt met wedergeboorte (= a priori)? Kortom, het is je nooit overkomen. Dus je onthoudt je van een mening.
Je zou je theoretisch pas serieus kunnen uitspreken nadat gebleken is dat je niet herboren bent, of juist wel (= a posteriori). Maar dit is blijkbaar niet gebeurd, of je weet niet niet.
Tenzij je een boeddha bent, weet je niet (kun je niet weten) hoe karma werkt en hoe het doorwerkt in wedergeboorte of niet. De Boeddha geeft daarbij zelf ook duidelijk aan dat wij mensen wel iets anders te doen hebben dan te speculeren over karma, op straffe dat we er gek van worden. De Boeddha raadt dus af om zelfs maar een slag om de arm te houden, omdat het niet terzake is.
De Boeddha geeft een geheel eigen draai aan het begrip karma en wedergeboorte. Hij gaf wel vaker een draai aan Vedische begrippen, om mensen op het verkeerde been te zetten om ze daarmee tot inzicht te brengen.
Waarom iemand een advies geven, Jules, als je er zelf niet in gelooft? Het is gewoon een manier van praten, traditie, gebruik… meer niet en ook niet minder.
https://www.youtube.com/watch?v=vEjUQ15lyzk
Jules Prast zegt
Wat een drogredenen, Kees. Ik plaats een aantal kritische kanttekeningen bij Zeshins artikel en jij tekent voor mij haarfijn uit wat ik allemaal wel kan weten en wat niet. Zo sla je een discussie effectief dood en ik vraag me af waarom je dat doet.
Toevallig houd ik mij bij wijze van studie bezig met de ontwikkeling van Mahayana tussen Vasubandhu (Yogacara, India) en Chih-I (Tientai, China). Zou jij ook eens moeten doen, studie in combinatie met beoefening.
In die periode vind je een draaipunt: hoe verzoen je India met China? Misschien ontluikt er bij mij wel een inspiratie waar de lijn bij andere mensen dood is, weet jij veel. Ik vind het niet erg om de steen tegen de berg op te rollen en jij kunt me het recht hierop moeilijk ontzeggen.
Misschien komt het ook omdat ik vorig jaar de Japanse filosofie heb bestudeerd vóór Hisamatsu en Abe. Dat ging niet over karma en wedergeboorte, maar wel over de vraag of en in hoeverre je boeddhisme filosofisch kunt legitimeren.
En ja, dat alles kan gaan leven in een mens. Je kunt ook, zoals ik, nieuwsgierig worden en je afvragen in hoeverre karma en wedergeboorte een eigentijdse betekenis hebben, waar je intuïties vandaan komen en hoe je deze kunt onderbouwen.
Het verleden spreekt in het heden via Sheng-yen, Thich Nhat Hanh en vele andere leraren die diep zijn ondergedompeld in het erfgoed.
Jij mag vinden wat je vind en ik ook. En ik heb liever dat we daarover hier open kunnen discussiëren dat dat een gesprek wordt afgekapt met nepargumenten.
kees moerbeek zegt
Jules Prast, 1 april om 10:15 uur
Alle ‘drogredenen’/’nepargumenten’/’stenen rollen die ik je zou ontzeggen’ ten spijt leven we en gaan we dood en dat al pakweg 1.000.000 jaar. In zen is dat een serieuze zaak, Jules!
https://www.youtube.com/watch?v=bDqHEArTo-Q
Gassho van een modale en simpele van geest (zen)boeddhist :-)