Linkse kerk

Politiek en religie vertonen verrassende parallellen. Zie de huidige opleving op links.

Labour kiest de radicale Jeremy Corbyn als leider. In de VS is de progressieve Bernie Sanders presidentskandidaat. In ons eigen land pept Jesse Klaver Groen Links ideologisch op. De Socialistische Partij groeit, terwijl de Partij van de Arbeid van kleur verschiet. Critici spreken smalend van de linkse kerk.

Grappige term. Want wat nu bij links gebeurt, kennen religies al lang. Die vertonen een bijna wetmatige cyclus tussen vernieuwing en establishment. Wat begint als beweging rond een nieuw idee, ondergaat een proces van geleidelijke institutionalisering. Van menselijkheid en wenselijkheid gaat het naar haalbaarheid en betaalbaarheid. Totdat iemand zich herinnert waar het oorspronkelijk om begonnen was. Dan maakt de cyclus een nieuwe start. De visie renoveert de praktijk – tot de praktijk de visie uitholt.

Zo ontstonden de bewegingen rond Boeddha, Jezus en Mohammed, als kritiek op wat toen gevestigde religie was. Maar ook hun religies schoten gaandeweg in de routine – totdat nieuwe religieuze virtuozen een opleving veroorzaakten. In de katholieke kerk kwamen ordes op om het stof van oude idealen af te blazen. Luther bracht hervorming.

Zowel in religies als in partijen wordt de cyclus aangedreven door machtsprocessen. Succes vraagt om organisatie. Dat leidt tot hiërarchie. Om invloed te hebben worden compromissen gesloten met andere krachten in de samenleving, ten koste van de eigen idealen. Soms wordt geweld gelegitimeerd.

De kentering doet zich vooral voor in tijden van crisis, zoals wij die nu beleven. Doorgaans is iemand met charisma het boegbeeld van de tegenbeweging. Die leider biedt een totaalvisie op die crisis. Het establishment bromt en gromt. Maar de zingeving bloeit op en er is weer debat.

Ook de politiek kent revivals en reformaties. Die linkse kerk biedt heilzame ketterij – tot de ketterij dogma wordt.