‘Samen met mijn team maak ik van uw visie werkelijkheid’. Een mannelijke teamleider doet een belofte. Radiospotje voor een consultancybureau, uitgezonden in de ochtendspits. Potentiële klanten rijden in hun leaseauto’s naar hun kantoren. Gestrand in de file krijgen ze ruim tijd om zich te laten aanspreken. De formulering doet religieus aan. Maar waarom eigenlijk?
Van religieuze leiders verwacht ik dat ze een visie als werkelijkheid… eh, tja, hoe zeg ik dat… verkopen? in de markt zetten? Onafwendbaar kom ik bij marketingtermen uit. De reclametaal is ook mijn taal binnen gesijpeld.
Maar als een religieuze leider een visie tot werkelijkheid maakt, lijkt hij ineens op die teamleider van dat consultancybureau, in plaats van omgekeerd. Professionele religieuze leiders werken geseculariseerd, met een team van communicatiedeskundigen. De Blijde Boodschap is een reclameboodschap geworden. Levensbeschouwing is een verkoopbaar product.
Proberen de Remonstranten en het Humanistisch Verbond dat misschien uit met hun reclamecampagnes? Wij maken van onze visie werkelijkheid! Er is een christelijke omroep met een programmablad dat ‘Visie’ heet. Die teamleider van dat radiospotje kan vast ook werkelijkheid maken van een levensbeschouwelijke visie.
Of je nu vanuit de consultancy of vanuit de levensbeschouwelijke kant kijkt, er zitten nogal wat vooronderstellingen verstopt achter de slogan om van een visie werkelijkheid te maken.
De meest opvallende is dat het iemand zou lukken werkelijkheid te maken. Dat is een typisch moderne gedachte. Sinds de modernisering begon, is de mensensamenleving zo grondig verbouwd dat je echt zou gaan geloven dat werkelijkheid maakbaar is. Vooruitgangsgeloof heeft als credo: De werkelijkheid maken we steeds beter!
De tweede vooronderstelling is dat je er een team voor nodig hebt. Samen met zijn team zal de teamleider die werkelijkheid voor u oproepen. Er is een bepaalde rolverdeling binnen het team. Elk teamlid vertegenwoordigt een specialisme. Die teamleider zorgt voor samenhang en inspiratie. Hij is immers iemand die van visie werkelijkheid maakt. Hij illustreert dat aan zijn team.
Des te opvallender is het dat de visie nu van de klant moet komen. De teamleider heeft er zelf even geen. Zijn specialiteit is het om visie te vertalen in realiteit. Daar heeft hij verstand van. Nu ja, samen met zijn team dan.
Indirect wordt de aanstaande klant over zijn bol geaaid, want die heeft iets wat het team niet heeft. Onze klant is iemand met visie! Maar hoera, hij heeft ons nodig om die visie werkelijkheid te laten worden.
Verder gaat de slogan er vanuit dat je om werkelijkheid te maken een visie nodig hebt. Je kunt niet zomaar aan de gang gaan. Er moet een richtlijn zijn – een visie, misschien zelfs een visioen.
Dat vooronderstelt bovendien dat een blauwdruk voor die werkelijkheid denkbaar is en dat die goed genoeg kan zijn om die werkelijkheid verwezenlijkt te krijgen. Verwezenlijken, dus letterlijk het wezen van de visie laten zien, de essentie ervan.
De meest basale vooronderstelling is tenslotte dat teamleider en team in staat zijn mensen zo aan te sturen dat de visie van de opdrachtgever werkelijkheid wordt. Anders gezegd: Ze oefenen macht uit. Hun expertise is dat ze – voor wie betaalt – het gedrag van mensen kunnen veranderen. Die gaan zich gedragen overeenkomstig de visie van de opdrachtgever. Werknemers of consumenten accepteren diens manier van betekenis geven.
Die teamleider is een maakbaarheidsgelovige. Het religieuze hoor ik in zijn vertrouwen dat een andere werkelijkheid tot de mogelijkheden behoort. Religieus zou je ook zijn optimisme kunnen noemen dat mensen met elkaar een andere dan de voorhanden werkelijkheid kunnen realiseren, als ze maar visie, teamleiders en expertise hebben. De reclameleus in dat radiospotje zou niet mogelijk zijn zonder de religieuze onderstroom die eigen is aan onze cultuur, ook al biedt de secularisatie de mogelijkheid net te doen of die er niet meer is.
Geloofstaal en consultancyspeak zijn nicht en neef.
