Leden van de Staten Generaal,
Het motto van het regeerprogramma luidt: ‘Bevlogen medemenselijkheid‘. Medemenselijkheid heropent het zicht op wat mensen verbindt, voorbij aan wat hen scheidt. Diversiteit is onze rijkdom, voor onze samenleven het voornaamste werkkapitaal. Het anders zijn vraagt om erkenning, niet om ontkenning. Medemenselijkheid maakt ruimte voor de mensheid, voor alle mensen, ongeacht levensbeschouwing, huidskleur, herkomst, gender, opleiding of klasse. Met zijn vele regionale culturen heeft ons land ruime ervaring in het samenleven op basis van diversiteit. Herstel van vertrouwen en verbinding sluit daarbij aan. Herstel, omdat er in het verleden veel mis is gegaan met de medemenselijkheid. Wantrouwen en uitsluiting dreigen normaal te worden in de omgang met het vreemde.
Met het oog op de toekomst trekt de regering morele lessen uit het verleden. Ons verleden wordt bepaald door de vooraanstaande rol die ons land de laatste eeuwen speelde in de koloniale en neo-liberale exploitatie van de wereld. Zo lang er geld verdiend kon en kan worden, is er geen vrees voor het vreemde. Echter, voor de in den vreemde door ons optreden aangerichte menselijke ontwrichting draagt de BV NL schuld.
Compensatie moet gezocht worden in een andere grondhouding, een nieuwe waardenset. Daaruit volgen normen die bepalend zijn voor ons politieke gedrag. Dat wij in het verleden door eigen toedoen geglobaliseerd zijn, bepaalt onze toekomst. We dienen dat onder ogen te zien, ook omdat in de huidige wereldwijde crisistijd ons voortbestaan een reset vergt, voor ons land, onze democratie en onze wereld.
De basis van ons regeringsbeleid is een waardenpakket waarvan medemenselijkheid het hart is. Sinds de ontzuiling verkeert ons land in een moreel vacuüm. Nieuwe gedeelde waarden zijn hard nodig. Daarom zal het onderwijs voortaan niet alleen gericht zijn op kennisoverdracht, maar ook op het trainen van waarden. Zoals jongeren verkeersexamen, eindexamen en rijexamen doen, zo zullen zij ook aan een kiezersexamen deelnemen. Daarin wordt hun kennis van de rol van waarden in de politiek getoetst. Geleidelijk zal het kiezersdiploma voorwaarde zijn voor het algemeen stemrecht. Ook hier geboren burgers dienen volledig in te burgeren.
Deel van de reset is ook dat de regels voor het parlementaire bestel worden herzien. Iedere politieke partij moet in haar programma aangeven welke waarden zij centraal stelt. In elk debat zal expliciet aandacht zijn voor de waarden die de keuzes aansturen. De regering meent dat, zonder verantwoording vanuit kernwaarden, deelbelangen bepalend zullen zijn voor partijvorming en besluitvorming. Invloed vanuit bedrijfsleven of agro-industrie mag niet leiden tot verkapte lobby via een eigen partij. Lobbyisten hebben niet langer toegang tot het parlement. Het partijlidmaatschap staat open voor iedereen die de democratie wil dienen en slaagt voor het kiezersexamen. Spindoctors en PR-adviseurs worden vervangen door ethici die zullen nagaan of kernwaarden gerespecteerd worden. Ook zullen zij toezien op de parlementaire omgangsvormen. Verder zullen wetenschappers als factcheckers beweringen toetsen op hun waarheidsgehalte.
Onze welvaart kwam tot stand door onze gang door de wereld, politiek en economisch. Na een periode van halen, zullen we nu gaan brengen. Wat wij binnenlands ondernemen zal in dienst staan van wat we in het buitenland doen. De vijf grote problemen waar de wereld mee te maken heeft, zullen leidend zijn bij ons beleid. Armoede, oorlog, klimaat, migratie en diversiteit schreeuwen om een constructieve benadering op wereldniveau. De mensheid leeft nu immers permanent in de gevarenzone.
De vijf wereldproblemen hangen onderling samen en vragen dus om een integrale aanpak. Armoede, oorlog, klimaatcrisis en conflicten rond diversiteit brengen bijvoorbeeld migratiestromen op gang. Wij zullen migranten verwelkomen als nieuwe deelnemers aan onze geglobaliseerde samenleving en als een verrijking van onze diversiteit. Tegelijk zal de regering in het buitenland de urgentie van de vijf problemen benadrukken, zowel binnen de EU als de VN. Zij zal daar pleiten voor andere middelen dan militaire om conflicten op te lossen. Waar oorlog steeds vaker ontstaat door conflicten rond armoede, klimaat, migratie en diversiteit, zal zij zich inzetten voor oplossingen voordat een oorlog uitbreekt. Ontwikkelingssamenwerking krijgt daarmee een nieuwe inhoud.
‘Bevlogen medemenselijkheid’ houdt ook in dat ons economisch stelsel getoetst wordt op zijn bijdrage aan de oplossing van de vijf wereldproblemen. De regering zal daarom de belastingvoordelen voor bedrijven en vermogenden omzetten in hogere belastingen. Zij steunt het voorstel van Brazilië voor een wereldwijde belasting op het bezit van de 1% rijksten.
In eigen land komt een einde aan de uitzonderingspositie van de agro-industrie. De regering zal binnen de EU niet langer een speciale positie bepleiten. De veestapel, waarvan 4/5 van de productie naar het buitenland gaat, wordt geëxporteerd naar arme landen. Veeboeren worden omgeschoold tot natuurbeheerders. Raaigras en bestrijdingsmiddelen worden verboden. De weiden zullen worden teruggegeven aan de bloemen en de vogels. De bio-industrie wordt vervangen door biologische landbouw voor lokaal gebruik.
Omdat de cultuursector voertuig is van waarden, met name medemenselijkheid, zal de toegang tot voorstellingen, concerten, musea en boeken laagdrempelig worden. Daartoe zal de BTW hiervoor worden afgeschaft. Iedereen moet vrij kunnen deelnemen aan deze proeftuin voor de medemenselijkheid. Zoals de publieke omroep gratis is, zullen kwaliteitskranten en -weekbladen kosteloos worden verspreid. De regering ontkracht hiermee de opdeling van de samenleving in een elite en overigen.
Tot slot: de regering streeft naar de rehabilitatie van Homo Ludens, de spelende mens. De laatste eeuwen hebben ons omgevormd tot Homo Economicus. Daardoor is de mens geïndividualiseerd en tot consument gemaakt. Economische macht is bovendien dominant geworden in de samenleving, tot in het parlement. Spelen met kernwaarden zal ons land omvormen tot een speeltuin voor waarden en het de voortrekkersrol in de wereld terugbezorgen.
Met deze verantwoording van de beleidsvoornemens van de regering is het zittingsjaar van het parlement geopend. Dat wij allen op speelse wijze bij kunnen dragen aan bevlogen medemenselijkheid, dat is de wens die u vergezelt bij uw werk.
