Stel, je werd grootgebracht in een bepaalde geloofsovertuiging. Je nam die mee op je levensweg. De inhoud van je levensbeschouwelijke rugzakje veranderde onderweg, misschien zelfs ingrijpend.
En dan schrijft iemand een boek met de titel ‘Ik bid dus ik ben’, natuurlijk een variant op ‘ik denk dus ik ben’ (Descartes). De ondertitel luidt ‘Pleidooi voor de christelijke traditie’.
Je denkt: terug naar af? Bidden in plaats van denken? Het gebed is zo ongeveer de waterscheiding die laat zien waar iemand staat in geloofszaken. En dan ook nog pleiten voor traditie?
Ik begon het boek te lezen en merkte al snel dat hier iemand aan het woord is die zich bewust is van het menselijke spelen met betekenissen. En van het feit dat die betekenisgeving ingrijpend verandert met de tijd.
Deze schrijver legt uit hoe hij gaandeweg de uitgewoonde geloofswoorden van een nieuwe, eigentijdse betekenis is gaan voorzien. En dat allemaal vanuit de door hem meebeleefde veranderingen in samenleving en levensbeschouwing.
Dat begint dus bij het gebed, voor deze auteur de optelsom van zelfgesprek en religieuze verbeelding. Beladen termen als schuld en verzoening voorziet hij eveneens van geactualiseerde betekenissen. Ook het godsbegrip krijgt een opknapbeurt. Geloof kun je resetten.
Niet laten afschrikken door die titel dus. Er gaat een knap boek achter schuil. Auteur: Bert Hoedemaker (1935), emeritus hoogleraar theologie.
zeshin zegt
Ik ken het boek niet, maar ik denk dat ‘het resetten’ lastiger is dan je in eerste instantie denkt. Onze samenleving is al 2000 jaar lang in een christelijk gedachtegoed ondergedompeld. Dat is net zo hardnekkig als facebook, google en meer van die zaken die je niet uit je computer weggepoetst krijgt . Een simpel voorbeeld, ik had een tekst geschreven waar in voor kwam ‘Je hebt de zegen van je voorouders al ontvangen”. Die wilde ik vertalen naar het Japans. Maar voor het woord zegen is geen Japans vervangend woord te vinden. Onze taal zit vol christelijke termen die ons leven eeuwen lang heeft beïnvloed en of je nu belijdend christen bent of niet je denkt en handelt vanuit een christelijk gedachtegoed. Er is in Nederland nauwelijks een islamitische infrastructuur laat staan een Hindoeïstische of boeddhistische infrastructuur. Het is wel zo dat in rap tempo via straattaal de generatie op staat zich hieraan aan het ontworstelen is. Maar voor hen die daar niet mee in contact komen,…… in termen van resetten lijkt mij de enige oplossing een nieuwe computer kopen
G.J. Smeets zegt
“…ik denk dat ‘het resetten’ lastiger is dan je in eerste instantie denkt.”
Zeshin, of het lastig is of gemakkelijk, resetten gebeurt gebeurt gewoon. Ook in het boeddhisme – of beter gezegd: vooral in het boeddhisme. Boeddhisme is 20 eeuwen resetting variërend van India, Sri Lanka, Thailand & Birma tot Tibet, China, Japan en Indonesia. En sinds 1 eeuw in EU, Noord- en Zuid Amerika. Niks nieuws onder de Dhamma-zon.
Ujukarin zegt
Goede punten. Wat een aantal in onze sangha proberen is zoeken in de pre-Christelijke culturen, zoals Germaanse en Keltische, naar symboliek en gebruiken die het Boeddhisme kunnen uitdrukken. Er zijn opvallend goede parallellen in bijvoorbeeld Engeland/Ierland te vinden, en in ons nieuwe 2e retraitecentrumpje-in-aanbouw in een Gronings terpdorp gaan we mogelijk wat doen met de oude energiëen die naar verluidt rond zo’n terp te vinden zijn. In dit geval is de kerk die op de terp gebouwd is niet meer regulier in gebruik, dat helpt wel een beetje :-)
Dus ja het _is_ mogelijk om buiten de christelijke conditionering te blijven maar makkelijk is het niet.
With folded palms,
G.J. Smeets zegt
“Dus ja het _is_ mogelijk om buiten de christelijke conditionering te blijven maar makkelijk is het niet“
Hoezo wroeten naar “pre-Christelijke culturen met “oude energiëen”. Is onze post-Christelijke cultuur (scheiding kerk / staat, proefondervindelijk onderzoek, ecologisch bewustzijn, etc.) niet goed genoeg om de Dhamma te up-daten?
Daishin zegt
Sla maar eens heel hard op je duim met een hamer. Dan kom je er wel achter of je christelijk geconditioneerd bent of niet.
Ujukarin zegt
Helaas niet, Goff. Dit soort zaken zijn erg nuttig, en alles in boeddhisme dat ermee in tegenspraak zou zijn is niet de echte Dharma; zie bijvoorbeeld het concept ‘Ehipassiko’.
Dharma is echter gewoon meer dan woorden, dan wat in wetenschappelijke zin uit te drukken is. Je kunt het wel degelijk als persoon proefondervindelijk ervaren, maar als wetenschappelijk opgeleid persoon houdt voor mij daar de vergelijking met het wetenschappelijke model van proefondervindelijk onderzoek op. Het ervaren is namelijk niet zo maar voor anderen te reproduceren, dus in wetenschappelijke zin ‘subjectief niet objectief’.
En dan komen Mythen in beeld; niet in de zin van sprookjes maar van representaties van een waarheid in het onderbewustzijn. Boeddhistische mythen zoals Bodhicitta en andere totale individu-overschrijdende opofferingsgezindheid en heldenmoed, maar ook vergelijkbare Mythen uit het Keltische en Germaanse verleden. Of moderne versies daarop zoals Tolkien. Daar duidde ik dus op, gebruik van die bij ons klimaat en ‘wortels’ passende beeldspraken en soms zelfs (die Groningse term) krachtplekken om de Dharma duidelijk te maken en te communiceren. Zonder enige verwarring met Christelijke termen en cultuur…
With folded palms,
G.J. Smeets zegt
Ujukarin, voor de broodnodige mythisch / poëtische ingrediënten in de mix heeft de post-Christelijke cultuur nogal wat in de aanbieding voor de 21e eeuwse zichzelf onderzoekende dhamma sympathisant. Literatuur variërend van Alice in Wonderland tot Kafka tot poëzie. Inter-religieuze congressen. Locale roadmovies wereldwijd. Multidisciplinaire festivals zoals Burning Man of Oerol. Documentaire-festivals. Crossing border muziek projecten wereldwijd. En zo meer.
Maar inderdaad, je kunt ook terecht bij pre-Christelijke aders van de dichterlijke bloedstroom.
Ujukarin zegt
Nog een leuke toevoeging misschien: Goffs wetenschappelijk/humanistische benadering zou je ‘prozaïsch’ kunnen noemen, zonder omfloerste extras. En de Mythische dimensie in de Dharma heet dan eerder ‘poetisch’, spreekt tot het onderbewuste. Eveneens essentieel naast de prozaïsche kant, en met name hier kan Christelijke conditionering verwarrend werken. Een mooi voorbeeld is de Neo-Jataka die ik hier enkele jaren geleden plaatste.
https://boeddhistischdagblad.nl/columns/18660-geboorte-van-een-ringgeest-deel-1/
With folded palms,
Piet Nusteleijn zegt
In de loop van de tijd krijgen ‘woorden’een andere betekenis. Je gaat er op een gewijzigde manier over denken.
Dit is ‘geloof resetten’. Zó kan Je dat noemen.
Elk geloof is gewoon bedacht.
Jaren geleden wist ik dit nog niet.
kees moerbeek zegt
Het moet wel een erg belangrijk en knap boek zijn van Bert Hoedemaker (1935). Mis ik iets?
Taigu zegt
Met boeddhistische inspiratie de wortels van onze eigen christelijke wortels vernieuwen is waartoe de Dalai Lama en Thich Nhat Hanh altijd in koor hebben opgeroepen.
Het is dan ook niet goed te begrijpen waarom sommigen krampachtig een exclusief boeddhisme zoeken en zich verzetten tegen het christendom.
Enkele voorbeelden:
1. Als je God herinterpreteert als een immanent-transcendente aanwezigheid, dan kom je dicht bij de ‘sympathische resonantie’ (André v.d. Braak) van het Chinese boeddhisme. (Niet voor niets werd de eerste westerse receptie van boeddhisme in de vroege negentiende eeuw voor ‘spinozisme’ aangezien.)
2. Geloven in de zin van ‘shinjin’ (diep toevertrouwen) is de boeddhaweg die Shinran Shonin uitzet. O.a. de christelijke theoloog Karl Barth heeft opgemerkt dat dit een opmerkelijke symmetrie vertoont met het ‘sola fide’ van Maarten Luther. Voor een eigentijdse adaptatie van Shinran leze men David Braziers ‘Buddhism is a Religion’ (2014).
3. Als je de ‘Vow to Humankind’ van zenvernieuwer Hisamatsu legt naast de ‘Serenity Prayer’ van de christelijke theoloog Reinhold Niebuhr (of de Hartsutra naast de Bergrede), dan kun je niet anders concluderen dat er naast verschillen ook grote overeenkomsten bestaan. Als je je je, zols Thomas Merton, concentreert op de kernervaringen van boeddhisme en christendom, dan kom je tot een vruchtbaarder ontmoeting dan wanneer je de dogmatiek tot uitgangspunt neemt.
Ergo:
– Wil boeddhisme in ons deel van de wereld weerklank vinden, dan is het bijna onvermijdelijk dat dit bemiddeld wordt door het christelijke bezinksel in onze post-christelijke cultuur.
– Het stuk van André Droogers is welkom omdat het ons op dit spoor kan zetten.
Namu Amida Butsu!
Ujukarin zegt
Mooie toevoegingen.
@Goff, klopt dat er vele andere mythische uitingen zijn. Ik heb iets meer vertrouwen dat expliciet spiritueel ‘geladen’ teksten zoals Tolkien een uitdrukking van Dharma kunnen zijn dan pakweg Oerol of een roadmovie, maar het zou kunnen.
@Taigu, mee eens dat taal/symboliek regiogebonden is. Christendom zelf werd immers ook pas geaccepteerd hier nadat het oer-Germaanse gebruiken zoals winter solstice (–> kerst) en voorjaars-solstice (–> pasen) naar binnen hees. Boeddha zelf liet ook allerlei andere uitdrukkingsvormen open in de Prajapati soetra, vrije vertaling hieronder.
“Gotami, je kunt leringen als volgt onderscheiden. Als zij bijdragen tot vereenzelvigd lijden inplaats van tot gelijkmoedigheid; tot hechting inplaats van tot onthechting; tot toename van werelds bezit inplaats van tot een zelfgekozen simpele levensstijl; tot afgunst inplaats van tevredenzijn-met-weinig; tot ontevredenheid inplaats van tevredenheid; tot gezelschap inplaats van alleen-kunnen-zijn; tot (verwende) inertie inplaats van energiekheid; tot genieten van slechte zaken inplaats van genot in het goede; zulke leringen kun je met zekerheid van zeggen, Gotami, dat ze niet de Dharma zijn. Niet de Leefregels weergeven. Niet in lijn zijn met de boodschap van de Meester.
Maar van elke lering waarvan je zeker bent dat ze tot het tegendeel van deze zaken leiden, daarvan kun je zeker stellen dat dat ze de Dharma zijn. Dat ze de Leefregels weergeven. Dat ze in lijn zijn met de boodschap van de Meester.”
Het grote discussiegebied is echter hoe ver je kunt gaan met het op deze manier ‘omkatten’ van Boeddhisme zonder essentieele elementen te verliezen. Meditatieretraites samen met Franciscanen bijvoorbeeld – prima. Moeder Teresa een Bodhisattva noemen vanwege haar compassierijke werk – hmmmm, wordt al een heel groot stuk Glad Ijs. Bijvoorbeeld door de hele streng-Christelijke en intolerante bagage die ze met zich meedraagt.
Dus waar het juiste evenwicht gaat komen, met voldoende ‘reset’ van al die andere talen om nog de Dharma te kunnen communiceren – we gaan het gezamenlijk zien en bepalen…
With folded palms,