Leidt de boeddhistische leegte tot een ontkenning van het bestaan?

De westerse filosofen, een paar uitzonderingen daar gelaten, hebben er altijd angst voor gehad. Maar in de boeddhistische filosofie is leegte een, zo niet het centrale begrip. Inderdaad haalt de dood ons in, lijden we onder deze vergankelijkheid, hebben we geen vaste identiteit maar is ons ik een breekbare constructie. Is dat reden tot nihilisme? Leidt de boeddhistische leegte tot een ontkenning van het bestaan. Beslist niet. Wel is het een aanvaarding van de breekbaarheid en eindigheid van ons bestaan en al het bestaande. Daar staat de term leegte voor: dat de dingen en ook wijzelf geen vaste kern hebben.

In dit verband schrijft Bruno Nagel over het denken van de boeddhistische filosoof, Nagarjuna: ’Door aan te tonen dat alle verschijnselen, zoals wij ze kennen en menen te begrijpen, ‘leeg’ (shunya) zijn, draagt hij er toe bij dat wij ze met wakkere heldere aandacht kunnen zien vrij van fixaties.’ Daarover gaat het werk van Jac Bisschops: als je hoofd leeg is, kom je tot verstilling en raak je aan het mysterie van de dingen. In die zin ligt er een relatie tussen de zen, waar Jac Bisschops intensief mee bezig is, en zijn beeldende kunst. Zijn werken roepen de stilte op waarheen de meditatie leidt. Thomas van Huut zal hem interviewen over de integratie van zijn werk in zijn leven. Melissa Tun Tun zal tijdens de avond een performatieve lezing geven die onder andere ingaat op de boeddhistische leegte waar Bruno Nagel over vertelt.

Dr. Bruno Nagel studeerde filosofie, theologie en godsdienstwetenschappen in Nijmegen en Zwolle en Indo-Iraanse talen en culturen in Utrecht. Tot 2000 was hij docent vergelijkende wijsbegeerte aan de Universiteit van Amsterdam. Hij publiceerde onder andere over Meister Eckhart en Schopenhauers relatie tot het oosterse denken. Daarnaast was hij verantwoordelijk voor het deel over India in het standaardwerk 25 eeuwen Oosterse filosofie (Boom, 2008).

Thomas van Huut (1989) studeerde journalistiek en filosofie in Utrecht, Swansea (Wales) en Amsterdam. Hij is kunstredacteur bij deFusie.

Beeldend kunstenaar Jac Bisschops (1952) realiseerde onder andere een stilte-kapel voor de nieuwbouw van het ziekenhuis AZ Maria Middelares te Gent. De kapel is een plek om te bidden, te danken voor geboorte of genezing en de geest van ballast te ontdoen. Elk onderdeel is tot in het kleinste detail door hem ontworpen; een Gesamtkunstwerk.

Eenvoud en transcendentie vormen de kern van deze kapel. Zijn vele reizen naar o.a. het Het hooggebergte van de Himalaya, de woestijngebieden van Egypte en India zijn van grote invloed op zijn werk. In het verre oosten bezocht hij de Jaintempels in India en de Tibetaanse kloosters in Ladakh.

Omslagbeeld: Marien Bakker.