Bangladesh werd in 1971 na een wrede onafhankelijkheidsoorlog onafhankelijk van Pakistan. Dit ‘land van de Bengalen’, de letterlijke betekenis van ‘Bangladesh’, is de delta van de rivieren de Ganges en de Brahmaputra en grenst zowel aan India als aan Myanmar. Zo’n 0,6% van de ruim 162 miljoen Bengalen is Theravada boeddhist en 95% is moslim. In 1988 werd de islam er staatsgodsdienst. Dit artikel gaat over de grote lijnen van de positie van de boeddhisten.
Boeddhisten ontwaakt! Deel 4 en slot.
Walpola Rahula publiceerde in 1946 zijn Bhiksuvage Urumaya (The heritage of the Bhikkhu), over de politieke rol van de bhikkhu in Sri Lanka. Deze rol werd een geaccepteerde norm, aldus antropoloog Stanley Tambia in zijn Buddhism betrayed? (1992). ‘Het politiek boeddhisme werd een macht om rekening mee te houden. Zij waren in staat om regeringen te maken of te breken,’ schrijft Lionel Wijesiri in 2020. Waar komt dit vandaan en wat waren de gevolgen ervan? Hieronder een indruk van met name Tambiah’s boek.
Boeddhisten ontwaakt (deel 3)
Grant onderzoekt hoe de geleerde Rahula zijn begrip van de kern van de leer van de Boeddha kan verenigen met de claims van het door Dharmapala geïnspireerde Singalese nationalisme. Rahula nam volgens Grant ‘zijn toevlucht tot de intellectuele strategie die claimt dat verschillende historische omstandigheden vragen om een andere manier van de uitleg van de boodschap van de Boeddha.’ Hij doet een beroep op het historisch moment om de interpretatie van het boeddhisme in de Mahavamsa te rechtvaardigen en daarmee zijn eigen activistische politieke agenda.
Boeddhisten ontwaakt! Deel 2
Dit tweede deel van Boeddhisten ontwaakt! pakt de draad op van deel 1 van de bespreking van Sarath Amunugama’s boek The Lion’s Roar, Anagarika Dharmapala and the making of modern buddhism. Dit deel wordt aangevuld met informatie uit Patrick Grant’s boek Buddhism and etnic conflict in Sri Lanka.
Boeddhisten ontwaakt! Deel 1
Begin 16de eeuw werden delen van het eiland Ceylon gekoloniseerd door de Portugezen en vervolgens geannexeerd door de VOC. In 1796 namen de Britten het gezag over en in 1815 was het hele eiland onderdeel van het Britse rijk. De Britse inlijving veranderde de traditionele verhouding tussen de koning en de sangha totaal. Door de kolonisatie verviel de traditionele bescherming van het boeddhisme.
Geweldloosheid is mensenwerk
Het boek Aalt van Vemde: Van gebroken geweer naar gewapend verzet werd op 20 maart 2020 gepresenteerd in Epe op de Gelderse Veluwe. Van Vemde (1911-1965) en zijn vrouw boden joodse medeburgers en verzetsstrijders een schuilplaats. Daarbij liepen zijzelf en hun drie kinderen grote risico’s. Tegen het einde van de oorlog sloot de Epenaar van Vemde, ondanks zijn pacifistische principes zich aan bij het gewapende verzet van de Binnenlandse Strijdkrachten.
De bakermat van beschaving en rassenwaan
In Europa was ‘ariërs’ van het Sanskriet āryan (nobel, rijk, puur), de naam voor de Indo-Germanen die enige duizenden jaren voor het begin van onze jaartelling vanuit het oosten naar Europa kwamen. De meeste oriëntalisten aanvaardden de ontdekking van William Jones over de taalverwantschap. In het begin van de 19de eeuw drong deze theorie door tot het ontwikkelde publiek. Friedrich Schlegel gaf er een antropologische uitleg aan en verbond taalverwantschap met rasverwantschap.
Nāgārjuna’s adviezen over politiek aan de koning
Een ideale wereld heeft geen boeddhistische ethische principes nodig. Lijden behoort tot deze wereld, maar onwetendheid, hebzucht en haat voegen leed toe. Dit is niet het hele verhaal, omdat er een remedie is. Nāgārjuna beseft in zijn Precious Garland dat in het dagelijks leven de boeddhadharma werk in uitvoering is, met risico’s en vooral voor koningen.
Nāgārjuna’s adviezen aan de koning over straffen
De boeddhistische moraalfilosofie ontstond in de Moderne Tijd als een apart onderdeel van de boeddhistische filosofie. Volgens Charles Goodman zijn er echter tal van antieke Indiase boeddhistische teksten die interessante zaken melden over strafrecht en straffen.
‘Levend boeddhisme is voor missionarissen, niet voor wetenschappers’
In 1854 dwong de Amerikaanse commodore Matthew Perry met zijn kanoneerboten, de ‘black ships’, de ontsluiting af van Japan. Het Tokugawa shogunaat capituleerde. Dit was het startsein voor een snelle modernisering van het land. In de ogen van het Meiji-regime dat het shogunaat opvolgde was het boeddhisme een hinderlijk obstakel.
‘We weten dat geluk niet tevreden stelt’
De ‘ik’ in het lied Alles kan een mens gelukkig maken ontbreekt het aan niets. Toch zou die ik iets vaker simpelweg gelukkig willen zijn. Een luxeprobleem, of toch niet? De behoefte aan geluk is geen onzin. De ik uit het lied heeft het mooi voor elkaar, zoals dit in het dagelijks taalgebruik heet. Anderen hebben het minder goed getroffen, bijvoorbeeld vanwege hun gezondheid en andere obstakels.
De God van Israël vond mindfulness uit, niet de boeddhisten
Christenen van uiteenlopende denominaties hebben hun eigen christelijke meditatie. Op intranet zijn tal van protestantse gemeentes, rooms-katholieke parochies, praktijken van hulpverleners en organisaties te vinden, die ermee actief bezig zijn. Een bron van inspiratie voor hen vormen monniken uit de 3de en 4de eeuw . Deze kluizenaars en kerkvaders leefden in de woestijn van bijvoorbeeld Egypte om zich te wijden aan God door te bidden, te vasten en te mediteren.
Evan Thompson is geen boeddhist, maar wel een vriend deel II
De mindfulnessmanie raast als een gek door de Noord-Amerikaanse samenleving, schrijft de hoogleraar vrij vertaald. Mindful leven, mindful ouderschap, mindful eten, mindful seks, mindful leiderschap en de lijst gaat maar door. Veel boeddhisten storen zich aan deze manie en geven aan dat ‘mindfulness training’ geen ethisch neutrale techniek is om stress te verminderen en om concentratie te bevorderen.
Evan Thompson is geen boeddhist, maar wel een vriend
Waar hoogleraar Evan Thompson kritiek op heeft, is het boeddhistisch modernisme. Deze vorm van boeddhisme profileert zich volgens hem als de wezenlijke en originele kern van het boeddhisme. Het ontstond in het 19de eeuwse Azië en reageerde op het Europese kolonialisme en op de vermeende superioriteit van Europa en het christendom. De westerse wetenschap had een enorm prestige in Azië. Het christendom liftte mee en zou het beste overeenkomen met die wetenschap. De boeddhistische hervormers keerden dit om en stelden dat juist het boeddhisme bij uitstek het best overeenkomt met wetenschap, omdat dit het bestaan van een schepper God en het bestaan van een eeuwige ziel ontkent. Zij kleineerden echter de rol van ritueel en devotie in het etnisch boeddhisme, die bijgeloof waren in de ogen van de 19de eeuwse Europeanen.
Het boze oog en juist spreken
Iemand die het boze oog heeft zou anderen kwaad doen door een blik op hen te werpen, maar ook op hun huis, op hun bezittingen, hun oogst, hun dieren, of op hun kinderen. Boos betekent hier ‘vijandig gezind, jaloers’. Noem het volksgeloof, of bijgeloof, het was en is voor velen een werkelijkheid.
Spijtlijden en twee pijlen van de Boeddha
Het spijtlijden is het 167ste avontuur van heer Bommel en Tom Poes van Marten Toonder. Berouw leidt tot inkeer, waarmee men de wereld kan verbeteren, is het thema. De wereld verbeteren is de roeping van heer Ollie B. Bommel, in dit geval bijgestaan door de Zwarte Zwadderneel. Als altijd is jonge vriend Tom sceptisch.
Moraliteit en geen-zelf 2.0
Het boek van psycholoog Bruce Hood toont op grond van decennialang neurowetenschappelijk en aanverwant wetenschappelijk onderzoek aan dat het zelf ontstaat door ervaringen met de omgeving waarin het functioneert en door de invloed van andere zelven (beter: zelf-illusies) in deze omgeving. Hij concludeert: ‘Je bestaat slechts als een patroon dat ontstaat uit alle andere dingen in je leven die je vormen.’ Dit betekent echter niet dat iemand helemaal niet bestaat, stelt de psycholoog ons gerust.
Het pad van de bevrijding van alle levende wezens
Santideva ziet het hoogste streven in Boeddha’s pad in de vorm van universele compassie van het bevrijden van anderen. In zijn optiek vereist de hoogste therapie van zelfbevrijding en in de kern het actief aanpakken van de noden en het lijden van anderen.
De religieuze kwestie in modern China
Op 29 juni 2020 verscheen in het Boeddhistisch Dagblad een artikel over de ‘nieuwe’ religieuze bewegingen en de strijd tegen het ‘bijgeloof’ in China. Dit is echter geen nieuw verschijnsel.
De grote schoonmaak van Buddhagosha
Pas in de moderne tijd ontstond de boeddhistische moraalfilosofie als aparte tak van de filosofie. Buddhaghosa en Santideva zijn twee prominente boeddhistische (moraal)filosofen.
Over deugdzaam leven en de belemmeringen
De dharma manifesteert zich door de wet van karma, dat de invloed van morele daden van individuen stuurt in het heden en in toekomstige levens. Leven overeenkomstig de dharma en het in praktijk brengen van de regels ervan leiden tot geluk, vervulling en redding. Het verwaarlozen of overtreden ervan zorgen echter voor eindeloos lijden in de cyclus van wedergeboorte, samsara.
Wees een licht voor jezelf
‘Omstreeks 1999 liep ik in de openbare bibliotheek tegen De lege spiegel van Janwillem van de Wetering aan. Ik heb al zijn detectives gespeld. Dat hij sinds eind jaren vijftig met zenboeddhisme bezig is, wist ik toen nog niet. In 2000 kwam deel drie van zijn trilogie over zijn worsteling met zen uit.’
Sterven zonder spijt*
Een vraaggesprek over boeddhistische stervensbegeleiding. Uit 2001 maar nog altijd actueel.
De kracht van machteloosheid
Vraaggesprek met een geestelijk verzorger in een verpleeghuis.
