De mindfulnessmanie raast als een gek door de Noord-Amerikaanse samenleving, schrijft de hoogleraar vrij vertaald. Mindful leven, mindful ouderschap, mindful eten, mindful seks, mindful leiderschap en de lijst gaat maar door. Veel boeddhisten storen zich aan deze manie en geven aan dat ‘mindfulness training’ geen ethisch neutrale techniek is om stress te verminderen en om concentratie te bevorderen.
Evan Thompson is geen boeddhist, maar wel een vriend
Waar hoogleraar Evan Thompson kritiek op heeft, is het boeddhistisch modernisme. Deze vorm van boeddhisme profileert zich volgens hem als de wezenlijke en originele kern van het boeddhisme. Het ontstond in het 19de eeuwse Azië en reageerde op het Europese kolonialisme en op de vermeende superioriteit van Europa en het christendom. De westerse wetenschap had een enorm prestige in Azië. Het christendom liftte mee en zou het beste overeenkomen met die wetenschap. De boeddhistische hervormers keerden dit om en stelden dat juist het boeddhisme bij uitstek het best overeenkomt met wetenschap, omdat dit het bestaan van een schepper God en het bestaan van een eeuwige ziel ontkent. Zij kleineerden echter de rol van ritueel en devotie in het etnisch boeddhisme, die bijgeloof waren in de ogen van de 19de eeuwse Europeanen.
Het boze oog en juist spreken
Iemand die het boze oog heeft zou anderen kwaad doen door een blik op hen te werpen, maar ook op hun huis, op hun bezittingen, hun oogst, hun dieren, of op hun kinderen. Boos betekent hier ‘vijandig gezind, jaloers’. Noem het volksgeloof, of bijgeloof, het was en is voor velen een werkelijkheid.
Spijtlijden en twee pijlen van de Boeddha
Het spijtlijden is het 167ste avontuur van heer Bommel en Tom Poes van Marten Toonder. Berouw leidt tot inkeer, waarmee men de wereld kan verbeteren, is het thema. De wereld verbeteren is de roeping van heer Ollie B. Bommel, in dit geval bijgestaan door de Zwarte Zwadderneel. Als altijd is jonge vriend Tom sceptisch.
Moraliteit en geen-zelf 2.0
Het boek van psycholoog Bruce Hood toont op grond van decennialang neurowetenschappelijk en aanverwant wetenschappelijk onderzoek aan dat het zelf ontstaat door ervaringen met de omgeving waarin het functioneert en door de invloed van andere zelven (beter: zelf-illusies) in deze omgeving. Hij concludeert: ‘Je bestaat slechts als een patroon dat ontstaat uit alle andere dingen in je leven die je vormen.’ Dit betekent echter niet dat iemand helemaal niet bestaat, stelt de psycholoog ons gerust.
Het pad van de bevrijding van alle levende wezens
Santideva ziet het hoogste streven in Boeddha’s pad in de vorm van universele compassie van het bevrijden van anderen. In zijn optiek vereist de hoogste therapie van zelfbevrijding en in de kern het actief aanpakken van de noden en het lijden van anderen.
De religieuze kwestie in modern China
Op 29 juni 2020 verscheen in het Boeddhistisch Dagblad een artikel over de ‘nieuwe’ religieuze bewegingen en de strijd tegen het ‘bijgeloof’ in China. Dit is echter geen nieuw verschijnsel.
De grote schoonmaak van Buddhagosha
Pas in de moderne tijd ontstond de boeddhistische moraalfilosofie als aparte tak van de filosofie. Buddhaghosa en Santideva zijn twee prominente boeddhistische (moraal)filosofen.
Over deugdzaam leven en de belemmeringen
De dharma manifesteert zich door de wet van karma, dat de invloed van morele daden van individuen stuurt in het heden en in toekomstige levens. Leven overeenkomstig de dharma en het in praktijk brengen van de regels ervan leiden tot geluk, vervulling en redding. Het verwaarlozen of overtreden ervan zorgen echter voor eindeloos lijden in de cyclus van wedergeboorte, samsara.
Wees een licht voor jezelf
‘Omstreeks 1999 liep ik in de openbare bibliotheek tegen De lege spiegel van Janwillem van de Wetering aan. Ik heb al zijn detectives gespeld. Dat hij sinds eind jaren vijftig met zenboeddhisme bezig is, wist ik toen nog niet. In 2000 kwam deel drie van zijn trilogie over zijn worsteling met zen uit.’
Sterven zonder spijt*
Een vraaggesprek over boeddhistische stervensbegeleiding. Uit 2001 maar nog altijd actueel.
De kracht van machteloosheid
Vraaggesprek met een geestelijk verzorger in een verpleeghuis.
Sterven als een wolk
Volgens de boeddhistische traditie is sterven niet het omzetten van een knopje, waarna het lampje van de geest definitief dooft, of voor eeuwig voort gloeit in een poel van jolijt of ellende. Als leven een kunst is, dan is sterven dat des te meer, zoals Philip Kapleau Roshi in zijn boek over zen, leven en sterven schrijft.
De barmhartige primaat
Een beroemd voorbeeld van het bijzondere inlevingsvermogen van bonobo’s is het verhaal van De Waal over de bonobo vrouw Kuni. Kuni zag een vogeltje tegen het glas van haar verblijf in een dierentuin aanvliegen. Ze pakte het verdoofde diertje op en klom ermee naar de top van de hoogste boom. Daar vouwde ze voorzichtig de vleugeltjes van het beestje open, met in elke hand tussen haar vingertoppen een vleugeltje. Vervolgens liet ze de vogel los, maar helaas stortte het weer neer. Kuni klom uit de boom en bleef de wacht houden over het gewonde dier. Aan het eind van de dag was de vogel hersteld en vloog veilig weg.
Er zij licht
De Boeddha was niet alleen een rebels spiritueel leider, maar ook een praktisch mens, die een methode ontwikkelde om deze omwenteling te bewerkstelligen. Hij ontwierp een training waar geen eind aan komt en die mensen zoals jij en ik opleidt tot arhats en bodhisattva’s. Deze verlichte mensen vormen de avant-garde van zijn ‘fluwelen revolutie’.
God is niet groot
‘Auteur Christopher Hitchens sprak zich geregeld uit over de Abrahamitische religies: jodendom, christendom en islam. In zijn boek God is not great breidde hij zijn kritiek uit tot alle georganiseerde religies, inclusief het boeddhisme en noemde ze ‘de belangrijkste bron van haat in de wereld’.
Van missionaris tot zenleraar
In West-Vlaanderen barstte in 1566 de Beeldenstorm uit en verbreidde zich over de Nederlanden, gevolgd door de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). Het Aziatische Japan maakte van 1550 tot 1650 tijdens de Christelijke Eeuw kennis met het christendom.
Het lijden van Myanmar
Het Theravadaboeddhisme in Myanmar (voorheen Birma) bevindt zich in een pijnlijke situatie. Het probeert op te krabbelen na decennia militaire dictatuur, na internationale isolatie en na voortdurend etnisch geweld. In dit artikel een schets van de geschiedenis van dit land in de achtertuin van China en een indruk van de invloed van de Sangha.
Onwetendheid wieden
Tegenwoordig is de Boeddha bekend als stichter van een wereldreligie, misschien van een filosofie of van een levenswijze. Blijkbaar zijn we het wantrouwen vergeten waarmee Europeanen hem eeuwenlang hebben bekeken: een door heidenen vereerde afgod.
Thailand: dertien staatsgrepen in een dozijn
De moderne geschiedenis van Thailand is roerig, gekenmerkt door militaire staatsgrepen, twaalf of dertien sinds 1932. Dit artikel gaat met grote stappen door die geschiedenis heen en staat stil bij de rol van het boeddhisme.
Sri Lanka: eiland van lijden
De naam Sri Lanka (voorheen Ceylon) betekent ‘prachtig eiland’, maar de moderne historie van dit tropische, multi-etnische en -religieuze land toont een beeld van diep menselijk lijden. In grote lijnen schetst dit artikel de recente geschiedenis van deze voormalige Britse kolonie.
‘Het is een eer om mensen op weg te helpen’
Raoul Destrée is al veertien jaar (in 2020 30 jaar) zenleraar in Den Haag. Hij studeerde in 1986 af als psycholoog aan de Universiteit van Leiden met als specialisatie onderwijskunde en suggestologie. Mensen op weg helpen, daar gaat het hem om.
‘Het lijkt erop dat het christendom je helemaal opeist’
Het eerste World’s parliament of religions van 1893 in Chicago was de officiële start van het wereldwijde interreligieuze gesprek. Dit congres werd weliswaar getalsmatig gedomineerd door verschillende Engelstalige protestants christelijke afgevaardigden. De enkele boeddhistische deelnemers weerspraken met succes de heersende opvatting dat het boeddhisme afgoderij, nihilistisch en onmaatschappelijk zou zijn.
Het raadsel van de SS-expeditie van Ernst Schäfer naar Tibet 1938/39
De Duitser Ernst Schäfer, avonturier en zoöloog leidde in 1938/39 een SS-expeditie naar Tibet. In augustus 1939 keerde het team terug naar de Heimat, vlak voor de inval van nazi-Duitsland in Polen op 1 september. Door de oorlog raakte de expeditie in vergetelheid. Velen dachten dat de expeditie op zoek ging naar de oorsprong van het ‘arische ras’.
