Chih-i bouwde voor het Chinese boeddhisme het soort Grote Tent. Vanuit Zen zijn Amida en nembutsu in zekere zin bijzaak, maar in een Grote Tent zouden ze er op voet van gelijkwaardigheid bij kunnen horen. Er gaat een wereld voor me open. Er is wellicht nog veel meer dan Amida en nembutsu. Boeddhisme is in de loop van de geschiedenis zo verkokerd en gespecialiseerd geraakt, maar er zijn dus meer historische voorbeelden van een inclusieve beoefening.
De Grote Tent van Tegenspraak
De Grote Tent van Tegenspraak als beeldspraak kan richtinggevend zijn van het soort publieke boeddhistische discours dat je je zou wensen. De Grote Tent zelf als beeldspraak kan richtinggevend zijn voor het type boeddhisme waarvoor je je sterk wilt maken. In mijn voorstelling van de Grote Tent is er ergens ook ruimte om een kaarsje op te steken zonder dat het hele tentdoek in de hens gaat.
Breuklijn door de menselijke conditie
Al die flarden van verhaallijnen brengen mij echter in verwarring. ‘Precies hier en nu, als niets lukt, wat doe je dan?’ Een levensechte koan. Dat is dus waarom ik in de put zit.
Afscheid van de Boeddha is niet nodig
De democratisering van de Dharma gaf, eeuwen na de dood van de historische Boeddha, de stoot tot Mahayana, van oorsprong een beweging binnen het ‘oude’ boeddhisme die de beeldtaal van het religieuze voorstellingsvermogen vernieuwde. Ergens in de latere doorontwikkeling van Mahayana is men zich, helaas, tegen dat oude boeddhisme gaan afzetten. Dat houdt mede verband met de culturen waarin het boeddhisme landde, maar het blijft jammer dat het onderscheid zich in de hoofden van mensen nu heeft voortgezet. Alsof bodhisattva’s superieur zouden zijn aan arhats.
De blinde vlek
Iedere typologie doet onrecht aan een immer rijk geschakeerde en per definitie veranderlijke en door onze beeldvorming mede bepaalde historische context. Maar dit geldt eveneens voor het denken in termen van boeddhistische scholen of tradities waarvan de lucht in onze tijd zwanger is. Ook zonder ‘zen’ te zijn of een leerling van de vroeg-twintigste eeuwse fenomenologie hoor je als boeddhist gewoon te kunnen doorzien dat iedere naam van een school niet meer is dan een losse flodder, of een vogel in de lucht die weg is wanneer je haar probeert te benoemen.
Een boeddhistische maatschappijvisie?
Bestaat er binnen het boeddhisme iets van een verbindende maatschappijvisie? Is zo’n visie per definitie een sociaalecologische? Terwijl paus Franciscus op wereldschaal het initiatief naar zich toetrekt met de contouren van een sociaal programma, maakt de urgentie van de problemen een omvattender bijdrage van het boeddhisme wenselijk.
Taigu – Wortels in wanhoop
De uitdaging is altijd geweest en zal altijd zijn om verbinding te vinden door zich nieuwsgierig en welwillend te verdiepen in elkaar, door het vreemde binnen te halen en het eigene te vervreemden. Niet iedereen zal daarin kunnen of willen meegaan, dus leiderschap is vereist van hen die in hun wanhoop niet zien, maar toch durven te geloven, en zich weten te verliezen, terwijl zij in de ander worden wedergeboren.
Taigu – Vriendschap en liefde in oorlog en vrede
Vriendschap kan liefde baren en vice versa. Liefde kent zoveel verschillende verschijningsvormen, die tot uitdrukking komen in de woorden die het klassieke Grieks voor ieder hiervan kent. Het verschil tussen vriendschap en liefde is, kortom, niet zo scherp en exclusief als sommigen onder invloed van tegenwoordige taal en sociaal gebruik veronderstellen.
Taigu – Voortaan alleen dit
En God, de God die Auschwitz, Srebrenica en het nodige meer al had aanschouwd, die zag dat het goed was zo, en maakte zich op voor zijn middagdutje. Hij zette de radio uit. Al die verwarring is nergens goed voor, mompelde hij.
Taigu – Het Spaanse licht
Gaat henen en laat de geest voortleven, mompelde de meester verzonken op zijn stok. Hij nam het belletje en klingelde opnieuw.
Taigu – Christenboeddhisme wordt ondergewaardeerd
Wat staat er centraal in de dharma, het naleven van een verhaal over een mythische boeddha en zijn pad, of het doen verminderen van het lijden in de wereld? Er zullen mensen zijn die menen dat het eerste leidt tot het tweede. Maar wat als je zo druk bezig bent met je in alle mogelijke bochten draaien om het eerste te doen, dat je er in de praktijk niet in slaagt het tweede te bereiken?
Taigu – En vergeef ons onze schulden
Hij dacht opnieuw even na en schreef bij wijze van slotsom de woorden neer: “En vergeef ons onze schulden, zoals wij ook anderen hun schulden vergeven.”
Taigu – Geloofstaal en literatuur
Wordt het ware leven niet gekenmerkt door een vlammend pathos waarin tegengestelde gemoedstoestanden zich tezelfdertijd laten gelden? De Romeinse dichter Catullus uit de eerste eeuw vóór Christus, drukte zich in enkele beknopte dichtregels zo uit: “Odi et amo. Quare it faciam requiris. Nescio, sed fieri sentio et excurcior.” In vertaling: “Ik haat en voel lief. Waarom, wil je misschien vragen, doe ik dit? Ik weet het niet, maar ik voel het gebeuren en het verscheurt mij.”
Taigu – Dode dharmataal
Boeddhisme heeft iets hopeloos ouderwets, evenals het rooms-katholicisme. Ieder kan uit een historische ontwikkeling van twintig, vijfentwintig eeuwen iets kiezen wat van zijn of haar gading is en op basis van eruit opgedane inspiratie en bijkomende uitleg er op los geloven. Het levert echter nauwelijks levende, eigentijdse literatuur of poëzie op, verbeelding die mensen aanspreekt en grijpt en zich in nieuwe vormen voortplant.
Taigu – De verbeelde mens
‘Wie is de mens?“, schoot door hem heen toen hij in de aula in het Engels het woord voerde. Wie is de mens anders dan de verbeelde mens? En waarom is de mens in onze verbeelding de mens geworden die hij bij leven en welzijn was?
Taigu – De M van Manjusri
De M van meditatie hebben wij eveneens paraat voor de heer Milders, mocht hij zijn mededogen en metta willen belijden en van minder, minder willen migreren naar meer, meer.
Taigu – Kloppen waar geen poort is
Hij keek rond en zag dat het spreekkamertje van binnen geluiddicht was gemaakt. Hij vond het welletjes, besloot hij, stond op en liep naar de deur, maar toen hij de klink vasthad, voelde hij dat deze niet meebewoog. “Nondeju, ik laat me niet opsluiten,” mompelde hij tegen zichzelf. Op dat moment ging het licht uit. In het aardedonker bonkte hij met zijn vuist tegen de deur om aandacht te trekken. Maar al wat hij klopte, er was geen poort die zich voor hem opende.
Taigu – Percepties over Palestina, een essay voor boeddhisten
Gautama bevroeg en gaf raad aan wereldse heersers met snode plannen. Juist spreken, een van de onderdelen van het Achtvoudig Pad, was voor hem een middel om zijn middenweg aan de man te brengen. Dus waarom zou spreken in moeilijke omstandigheden een beletsel kunnen zijn voor boeddhisten en hun leraren? Wat is er mis met je verdiepen in de standpunten en gevoelens van anderen, voordat je in hun ogen genocide preekt wanneer je in een daad van protest uit volle borst de leuze ‘From the river to the sea’ scandeert om jouw steun voor de bevrijding van de een ten koste van de ander uit te drukken?
Taigu – Objectiviteit en objectieve tijd
Iedereen leeft thans linksom of rechtsom in een vluchtig, postmodern verstaan met een vermorzeling van grote verhaallijnen, met als gevolg een fragmentatie van begrip en een verwarring die niet worden geholpen door digitale communicatiemiddelen. Iedereen, behalve boeddhisten, wel te verstaan; bij hen namelijk gaat het grote verhaal er vaak nog gretig in, als Gods woord in een goedgelovige ouderling.
Taigu: De nakba en de nuance
Zich bekreunen om het lijden in Israël, Gaza en elders, de bodhisattva aanroepen die alle noodkreten hoort, het is allemaal verschrikkelijk invoelbaar. Maar de verschrikkingen van oorlog zijn niet nieuw en een beetje historisch realisme zou welkom zijn. Neem de geallieerde vergeldingsbombardementen op Duitse steden tijdens de Tweede Wereldoorlog (men leze de roman ‘Het stenen bruidsbed’ van Harry Mulisch over het bombardement op Dresden). Of het vuurbombardement op Tokyo en de atoomwapens op Hiroshima en Nagasaki.
Taigu – De uitdragers
De uitdragers, noemde hij ze. Altijd maar uitdragen, uitdragen. Zouden deze mensen een sociaal leven hebben, als ze geen ijverig mediterende brahmanen zijn? Met familieleden, die door de week een kop koffie komen drinken? Met vrienden, waar ze een paar baantjes mee gaan zwemmen of een biertje drinken bij het bowlen?
Taigu – Boeddhisme zonder boeddhisme
Je kunt zo ongeveer alle onderdelen van het Achtvoudig Pad toepassen op de huidige toestand in het Midden Oosten zonder partij te kiezen in het conflict. Wat zei Thich Nhat Hanh met gevaar voor eigen leven ook alweer tegen een zwaar bewapende Amerikaanse soldaat in een even verscheurde situatie tijdens de oorlog in Vietnam? “Ik ben niet voor Noord-Vietnam en niet voor Zuid-Vietnam, maar voor Midden-Vietnam.”
Taigu – Verlichtingskritiek en antimodernisme
Wie aan de Europese Verlichting komt, komt aan ons allemaal, want alle wereldburgers zijn in zekere zin kinderen van die Verlichting. De voorvechters van de Europese Verlichting en hun geestelijke nazaten hebben ideeën over samenleven, recht, humaniteit en identiteit geformuleerd, die de hele wereld over, tot ver buiten Europa, gedrag en bewegingen hebben voortgebracht en tot op heden weergalmen in de inspiratie van mensen
Taigu – Deo volente
En weer stonden ze met hun tweeën voor zijn deur, met van die typerende snoetwerken waar de gelukzaligheid van de wetenschap van hun wedergeboorte in de Christus afdroop. Dezelfde jongeman die hem de vorige keer een stukje uit de bijbel wilde voorlezen van de achterkant van een folder, stond nu met de Openbaring van Johannes in de aanslag op zijn mobieltje. Voor de zekerheid hadden ze deze keer een onderlegde evangelist meegenomen om de rabiate zenboeddhist op dit inmiddels bekende adres tot rede te brengen. Want juist daarom kwamen zij, zeiden ze.
