De stijgende voedselprijzen maken het voor steeds meer Nederlanders onmogelijk om gezond en betaalbaar te eten. Een enquête onder een representatieve steekproef door onderzoeksbureau Motivaction, in opdracht van voedselwaakhond Foodwatch, toont aan dat 77% van de Nederlanders vindt dat de regering te weinig doet of meer zou kunnen doen om de prijzen van boodschappen niet te veel te laten stijgen. Slechts 6% vindt dat de regering hierin genoeg doet.
Van wat nu bekend is van de plannen van de voorjaarsnota, blijven ondanks de oplopende prijzen in de supermarkt politieke maatregelen achter. Supermarktbedrijven zoals AholdDelhaize (Albert Heijn) en voedselfabrikanten zoals Unilever en Nestlé boeken gigantische winsten, terwijl de consument de rekening betaalt. ‘Voedselarmoede is geen natuurverschijnsel, maar een resultaat van politieke keuzes,’ zegt Nicole van Gemert, directeur van Foodwatch. ‘De overheid kijkt weg, terwijl mensen hun boodschappen niet meer kunnen betalen. Daarom roepen wij nu op tot actie met zeven eisen voor betaalbare boodschappen.’
Probleem niet aanpakken
De politiek lijkt vooral met voorstellen te komen die het probleem niet echt aanpakken. Zo wil GroenLinks-PvdA de Warenwet aanpassen om producten met buitenlandse etiketten makkelijker in Nederland te verkopen, maar dit zal weinig veranderen voor de consument. De werkelijke oorzaken van de stijgende voedselprijzen in Nederland zijn voornamelijk het gevolg van marktmacht en strategische inkoopbeperkingen. Grote voedselproducenten hanteren verschillende prijsstrategieën per land en verhinderen retailers om producten vrij in te kopen in andere EU-lidstaten waar dezelfde producten vaak voordeliger worden aangeboden. Een ander gegeven is dat voedselproducten een voedingsmiddel per land net anders verpakken. Zo verkoopt Lay’s hun naturel chips in Duitsland in een gele zak, en in Nederland in een rode verpakking. Hierdoor kunnen Nederlandse supermarkten moeilijker buiten de landsgrenzen inkopen. Deze praktijken ondermijnen een efficiënte werking van de Europese interne markt. De grote voedselfabrikanten beperken hiermee doelbewust de prijsconcurrentie, wat direct leidt tot hogere prijzen voor de Nederlandse consument.
De cijfers zijn schrijnend: in slechts een paar jaar zijn A-merkproducten met 42% gestegenenhuismerken met 30%. In buurlanden België en Duitsland zijn de prijzenaanzienlijk lager. Toch blijven supermarkten en fabrikanten de verantwoordelijkheid afschuiven, terwijl consumenten met een steeds leger boodschappenmandje achterblijven.
Foodwatch roept de overheid op om snel in actie te komen met concrete wetgeving. De voedselwaakhond presenteert zeven eisen in een nieuwe petitie.
- Verplichte transparantie over marges op voedselprijzen
Om in te kunnen grijpen bij inflatie en torenhoge prijzen van voedsel, is duidelijkheid nodig over de marges en margemixen van producenten en supermarkten.
- 0% btw op groente en fruit
Gezond eten is geen luxe, het is een eerste levensbehoefte. De beloofde btw-verlaging op groente en fruit blijft maar uitgesteld, terwijl de prijzen blijven stijgen. Voer deze maatregel nu door!
- Stop handelsbelemmeringen die voedsel duurder maken
Onnodige regelgeving en bedrijven die mazen in de wet benutten, drijven de prijzen op. Maak een einde aan inkooprestricties en stop de selectieve distributie die de interne markt verstoort.
- Verbied marketing op ongezond voedsel
Er gaat jaarlijks 1,6 miljard euro naar reclame – vooral voor ongezonde producten. Dat is 3,5% van de voedselprijs.
- Stel een prijsplafond in
De overheid moet – net als bij energie – maximale prijzen instellen voor essentiële basisboodschappen zoals brood, groente en fruit. Zo voorkom je dat mensen tijdens een crisis de hoofdprijs betalen voor hun dagelijkse eten.
- Maak betere wetgeving en bestraf overtreders hard
Maak krimpflatie (minder product, hogere prijs) en beknibbelflatie (mindere kwaliteit, zelfde prijs) strafbaar. Het is onacceptabel dat consumenten steeds minder krijgen terwijl de winsten stijgen.
- Stop honger als verdienmodel – stop voedselspeculatie
Eis transparantie op de financiële markten: beleggers en grondstofbedrijven moeten hun posities en aandelen openbaar maken om honger als verdienmodel te voorkomen.
Foodwatch roept iedereen op om de petitie te tekenen om de druk op de politiek te vergroten. ‘Gezond en betaalbaar eten moet de norm zijn – geen luxe’, aldus Van Gemert.
