Suikerreductiebeleid richten op minder zoet

foodwatch heeft vandaag minister Schippers gevraagd zo snel mogelijk onderzoek te (laten) doen naar de gezondheidseffecten van kunstmatige zoetstoffen. Deze suikervervangers worden er door gerenommeerde instituten als Harvard, de Franse voedselautoriteit ANSES en veel onderzoekers van verdacht zelf mogelijk obesitas en suikerziekte te veroorzaken.

ANSES ontraadt dan ook overheidsbeleid dat de omschakeling van suiker naar zoetstoffen tot gevolg heeft. Beleid zou gericht moeten zijn op het minder zoet maken van ons eten, aldus de autoriteit. Sommige onderzoekers spreken de kritiek op kunstmatige zoetstoffen tegen, maar zijn vaak gefinancierd door de voedingsindustrie.

Helaas heeft de Gezondheidsraad zoetstoffen expliciet buiten beschouwing gelaten in haar meest recente Richtlijnen Goede Voeding 2015. Onderzoek naar de gezondheidseffecten van zoetstoffen is urgent omdat het overheidsbeleid erop is gericht de voedingsindustrie minder suiker te laten gebruiken. Daarbij schakelen bedrijven vaak over op zoetstoffen. Zoetstoffen zitten in frisdranken maar je ziet ze steeds vaker ook in bijvoorbeeld drop, toetjes, tapas, muesli, ketchup, toffees, kauwgum en borrelnoten. Als deze zoetstoffen echter dezelfde problemen veroorzaken als de suiker die zij vervangen, wordt alleen maar tijd verloren bij de aanpak van deze ziektes. Ondertussen heeft al bijna de helft van de Nederlanders (43%) overgewicht en is 13% obees. Wekelijks komen er in Nederland 1.200 mensen met suikerziekte bij.

Suikerbeleid leidt tot toename consumptie kunstmatige zoetstoffen

Uit onderzoek van foodwatch blijkt dat in meer dan de helft van alle supermarktproducten suiker is toegevoegd. Mede hierdoor is de suikerconsumptie ongezond hoog. Een te hoge consumptie van suiker, vet en zout leidt tot een hoger risico op obesitas, diabetes type 2, hartziekten en diverse vormen van kanker en als gevolg daarvan ook oplopende zorgkosten. Zo komen er in Nederland elke week 1.200 mensen met diabetes bij.

Het probleem wordt erkend door de politiek maar de oplossing wordt vooral gezocht in zelfregulering van de voedingsindustrie. De afspraken hiervoor staan in het Akkoord Verbetering Productsamenstelling, dat tot nu toe amper resultaten heeft opgeleverd. Ook minister Schippers moest onlangs in een brief aan de Tweede Kamer toegeven dat de beloften van de industrie ‘matig ambitieus’ zijn en er ‘stevige vervolgstappen’ nodig zijn. Onder meer de frisdrankfabrikanten hebben beloofd het suikergebruik te minderen. Met name bij frisdranken gaat suikerreductie vaak gepaard met vervanging hiervan door kunstmatige zoetstoffen. Maar ook in andere producten zie je het gebruik van zoetstoffen opkomen. Zo is foodwatch de zoetstoffen al tegengekomen in drop, yoghurt, vla, tapas, siroop, muesli, tomatenketchup, toffees, dieetvoeding, kauwgom en borrelnoten.

Kunstmatige zoetstoffen en gezondheid

De kunstmatige zoetstoffen die in producten in de supermarkt te vinden zijn, zijn allemaal veilig verklaard door de Europese voedselautoriteit EFSA. Dat doet zij op basis van een beoordeling van wetenschappelijk onderzoek, zoals bij alle E-nummers. Er is veel kritiek op deze veiligheidsbeoordelingen van de EFSA. Maar (toxicologisch) veilig is ook iets anders dan gezond. Daar kijkt EFSA amper naar. Het is nog maar de vraag of lightproducten met zoetstoffen een gezond alternatief zijn voor de evident ongezonde suikerrijke voeding. Daar zijn veel twijfels over. Onderzoek laat zien dat zoetstoffen eenzelfde effect zouden kunnen hebben als suiker: mensen die lightproducten met kunstmatige zoetstoffen eten of drinken zouden vaker obesitas en suikerziekte (diabetes type 2) hebben. Of dit echt zo is en hoe dat precies werkt, staat niet vast maar de twijfels zijn serieus. EFSA keurde, in het kader van de beoordeling van gezondheidsclaims op producten, ook niet voor niets claims af die een relatie legden tussen kunstmatige zoetstoffen en een lager gewicht en normale bloedsuikerspiegel.

Wetenschap en kunstmatige zoetstoffen

De specialisten van Harvard op dit gebied concluderen daarom dat light frisdranken mogelijk geen gezond alternatief voor gesuikerde drank zijn omdat onderzoek niet éénduidig is. Daarnaast ontraden ze kinderen expliciet de consumptie van kunstmatige zoetstoffen omdat het lange termijneffect hiervan onbekend is. Ook de Wereldgezondheidsorganisatie schaart in een advies over kindermarketing, dranken met kunstmatige zoetstoffen in de categorie niet gezond. De Franse voedselautoriteit ANSES concludeert na een uitgebreide studie dat er geen overtuigend wetenschappelijk bewijs is om beleid te voeren dat ertoe leidt dat suiker wordt vervangen door kunstmatige zoetstoffen. Daarom geeft ze aan dat beleid gericht moet zijn op het minder zoet maken van producten in plaats van het vervangen van suiker door zoetstoffen.

De Gezondheidsraad heeft kunstmatige zoetstoffen expliciet ‘buiten de werkwijze van de commissie’ gehouden bij haar laatste herziening van de Richtlijnen Goede Voeding. Het Voedingscentrum spreekt over ‘wisselende beelden’ in onderzoek naar zoetstoffen en overgewicht maar geeft (desgevraagd) aan dat ‘het meest overtuigende bewijs’ van een mogelijk gunstig effect van zoetstoffen op gewichtsbeheersing een meta-analyse betreft van het International Life Sciences Institute (ILSI), gefinancierd en geleid door voedingsbedrijven als Nestlé, Pepsico en Danone. Wetenschappers waarschuwden recent echter juist voor het gevaar van belangenverstrengeling rond onderzoek naar kunstmatige zoetstoffen dat gefinancierd is vanuit de voedingsindustrie. Het feit dat dit wordt beschouwd als momenteel het ‘meest overtuigende’ onderzoek, bevestigt de wenselijkheid van nader (onafhankelijk) onderzoek.