Vrijhandelsverdragen schaden belangen consument

Een aantal weken geleden heeft de Europese Commissie het Europese Burgerinitiatief “Stop TTIP” tegen vrijhandelsverdragen TTIP en CETA, waaraan ook foodwatch wilde deelnemen, afgewezen. Samen met meer dan 250 andere Europese organisaties heeft foodwatch besloten om deze week een zelf georganiseerd Europees Burgerinitief te starten. Het doel is om binnen één jaar één miljoen handtekeningen te verzamelen. De teller staat inmiddels al op ruim 350.000.

Geen democratisch proces

Achter gesloten deuren, in het grootste geheim, wordt er tussen de EU en de VS onderhandeld over het vrijhandelsverdrag TTIP. Van een democratisch proces waarbij burgers inspraak hebben is geen sprake. Zelfs onze Kamerleden hebben geen inspraak en weten niet wat er precies wordt besproken. Pas aan het eind, als de plannen klaarliggen, mag het Europees Parlement het complete voorstel goed- of afkeuren. De Europese Commissie, die namens de EU over het TTIP onderhandelt, krijgt sinds januari 2014 advies van een club lobbyisten van de voedsel- en landbouwindustrie. Kortom, vertegenwoordigers van grote industrielobby’s mogen wél meepraten over onderwerpen als de toekomstige normen op het gebied van milieu, dierenbescherming, arbeidsrecht en consumentenrechten.

Verdrag dient voornamelijk bedrijven

Het doel van dit verdrag – als we de beloften van regeringen en bedrijven moeten geloven – is om groei en banen te creëren aan beide zijden van de Atlantische Oceaan. Maar er is tot nu toe geen bewijs geleverd dat dit verdrag een significante groei zal opleveren. foodwatch is er dan ook samen met 250 andere maatschappelijke organisaties van overtuigd dat dit verdrag vooral grote bedrijven dient, niet de Europese burgers. Aan beide zijden van de Atlantische Oceaan worden via dit verdrag de belangen van ruim 800 miljoen consumenten opgeofferd aan die van grote bedrijven. Het grootste gevaar is niet de verzwakking van de bestaande normen, maar het blokkeren van verdere noodzakelijke verbeteringen op gebied van milieu-, dierenwelzijns-, arbeids- en consumentenrechten door het feit dat toekomstige regelgeving door zowel de EU als de VS moet worden goedgekeurd. Hilde Anna de Vries, directeur foodwatch Nederland: “Nationale overheden misleiden burgers op dit moment over de consequenties van dit verdrag. Wij eisen dan ook dat de TTIP onderhandelingen stop worden gezet.”

Bovendien kunnen bedrijven, als dit verdrag wordt aangenomen, een klacht indienen, als ze kunnen aantonen dat politiek beleid tot economische schade leidt, het zogenoemde “Investor-state dispute settlement” mechanisme (ISDS). In gewone mensentaal: politici kijken wel uit om wetten te maken die bijvoorbeeld consumenten beschermen (en economisch nadelig zijn voor bedrijven). Dat kan ze op een flinke schadeclaim komen te staan. Dit fenomeen staat bekend als ‘regulatory chill’. Uit de Kamerbrief bij onderzoek in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken (25 juni) blijkt dat het risico voor dergelijke schadeclaims en daarmee ‘regulatory chill’ hoger is bij de voedings- en de chemische sector dan bij de andere betrokken sectoren.

Ook lopen we volgens foodwatch het risico om een belangrijke Europese verworvenheid, het voorzorgprincipe – de zwaarbevochten basis voor consumentenbescherming – kwijt te raken. In de EU geldt: als er gegronde verdenkingen zijn dat een product schadelijk kan zijn, wordt het verboden. Maar in de VS geldt precies het omgekeerde. Zolang de schadelijkheid niet bewezen is, mag het product verkocht en gebruikt worden.

CETA

De afgelopen jaren is er bovendien onderhandeld over een vrijhandelsakkoord tussen de EU en Canada (CETA). Over de inhoud van dit akkoord, waarin ook ISDS is meegenomen, is inmiddels overeenstemming. Het moet een einde maken aan de meeste handelsbelemmeringen tussen de EU en Canada. Indien het wordt ingesteld geldt het als blauwdruk voor het vrijhandelsakkoord TTIP tussen de EU en de Verenigde Staten. De stemming van de Europese Raad, waarin nationale overheden worden vertegenwoordigd, is uitgesteld tot november.

Hormoonvlees en kloonvlees

Voordat de beoogde vrije handel tussen de Verenigde Staten en de Europese Unie kan worden gerealiseerd, moet de huidige regelgeving van beide continenten omtrent milieu- en consumentenbescherming worden geharmoniseerd. Voor de Europese consument kan dit betekenen dat in de toekomst bijvoorbeeld zogenaamd “gekloond vlees” en “hormoonvlees” vrij en ongelabeld op de Europese markt verschijnt. Maar ook bestrijdingsmiddelen die nu verboden zijn in Europa, maar toegestaan in de VS, worden mogelijk weer toegelaten.

TTIP bevriest de standaarden en limiteert de rechten van Europese burgers

TTIP is ontworpen als een ‘levende overeenkomst’. Dit houdt in dat er een lange termijn samenwerking op wetgevingsgebied zou komen. Kortom, de Amerikaanse en EU-autoriteiten bespreken hoe zowel nieuwe als bestaande regelgeving kan worden aangepast in de toekomst. Bij elke nieuwe aanpassing van wetgeving die doorgang zou vinden in de EU en haar lidstaten, zal vervolgens moeten worden gekeken of ze niet afbreuk doet aan de bepalingen van TTIP. Met andere woorden: in de toekomst zal het nauwelijks mogelijk zijn om strengere normen voor milieu-, dierenwelzijns- en consumentenrechten vast te stellen. De huidige (inadequate) normen worden zo goed als bevroren en zijn daarna vrijwel onaantastbaar. Zo zou het in de toekomst onmogelijk worden voor het Europees Parlement om het verkeerslichtsysteem, waarvoor veel consumentenorganisaties al jaren pleiten, in te voeren. Hetzelfde geldt voor verplichte labelling van genetisch gemodificeerde (GMO) ingrediënten. Beiden zouden geen doorgang vinden omdat het de bepalingen van TTIP zou schenden.

foodwatch vindt dat de internationale handel zich juist moet aanpassen aan nieuwe, strengere normen voor consumentenbescherming, niet andersom.

Eigen Europees Burgerinitiatief

foodwatch roept haar achterban op om mee te doen aan het gestarte Europese burgerinitiatief tegen TTIP en CETA. Daarnaast zal foodwatch de maatschappelijke en politieke discussie rondom de vrijhandelsverdragen blijven voeden. Economische belangen mogen nooit vóór de belangen van consumenten en het milieu gaan. foodwatch eist dat áls er een vrijhandelsverdrag komt, dit voldoet aan strenge internationale normen voor consumentenbescherming. Bovendien moeten deze normen voortdurend aangepast en verbeterd kunnen worden.