Israël’s gebruik van witte fosfor in militaire operaties in Gaza en Libanon brengt burgers in gevaar met ernstige en langdurige verwondingen, aldus Human Rights Watch (12 oktober 2023) bij het vrijgeven van een vraag en antwoord document over witte fosfor. Human Rights Watch heeft video’s geverifieerd die zijn gemaakt in Libanon en Gaza op respectievelijk 10 en 11 oktober 2023, waarop meerdere luchtaanvallen van artillerie afgevuurde witte fosfor te zien zijn boven de haven van Gaza Stad en twee landelijke locaties langs de grens tussen Israël en Libanon, en heeft twee mensen geïnterviewd die een aanval in Gaza beschreven.
Witte fosfor, dat gebruikt kan worden voor markering, signalering en verduistering, of als wapen om branden te stichten die mensen en objecten verbranden, heeft een aanzienlijk brandgevaarlijk effect dat mensen ernstig kan verbranden en structuren, velden en andere burgerobjecten in de omgeving in brand kan steken. Het gebruik van witte fosfor in Gaza, een van de dichtstbevolkte gebieden ter wereld, vergroot het risico voor burgers en schendt het internationaal humanitair recht dat verbiedt om burgers onnodig in gevaar te brengen.
Ondraaglijke brandwonden
‘Telkens wanneer witte fosfor wordt gebruikt in dichtbevolkte burgergebieden, brengt dit een groot risico met zich mee op ondraaglijke brandwonden en levenslang lijden,’ zegt Lama Fakih, directeur Midden-Oosten en Noord-Afrika bij Human Rights Watch. ‘Witte fosfor is onwettig willekeurig wanneer het vanuit de lucht wordt verspreid in dichtbevolkte stedelijke gebieden, waar het huizen kan platbranden en ernstige schade kan toebrengen aan burgers.’
Op 11 oktober interviewde Human Rights Watch telefonisch twee mensen uit het al-Mina gebied in Gaza Stad, die beschreven dat ze aanvallen hadden gezien die overeenkwamen met het gebruik van witte fosfor. De ene was op dat moment op straat, de andere in een nabijgelegen kantoorgebouw. Beiden beschreven aanhoudende luchtaanvallen voordat ze explosies in de lucht zagen, gevolgd door wat ze omschreven als witte lijnen die richting aarde gingen. Ze schatten dat de aanval plaatsvond tussen 11:30 en 13:00 uur. Beiden zeiden dat de geur verstikkend was. De persoon die in zijn kantoor was, zei dat de geur zo sterk was dat hij naar het raam ging om te zien wat er gebeurde en vervolgens de aanval filmde.
Human Rights Watch heeft de video bekeken en geverifieerd dat deze was opgenomen in de haven van Gaza Stad en vastgesteld dat de munitie die werd gebruikt bij de aanval luchtdruk 155mm witte fosfor artillerie projectielen waren. Andere video’s die op sociale media zijn geplaatst en door Human Rights Watch zijn geverifieerd, tonen dezelfde locatie. Dichte witte rook en een knoflookgeur zijn kenmerken van witte fosfor.
Human Rights Watch bekeek ook twee video’s van 10 oktober van twee locaties in de buurt van de grens tussen Israël en Libanon. Op elke video is te zien hoe 155mm witte fosfor artillerie projectielen worden gebruikt, blijkbaar als rookgordijn, markering of signalering.
Intense hitte
Witte fosfor ontbrandt wanneer het wordt blootgesteld aan zuurstof uit de lucht en blijft branden totdat het geen zuurstof meer krijgt of uitgeput is. De chemische reactie kan intense hitte (ongeveer 815°C/1.500°F), licht en rook veroorzaken.
Het gebruik van witte fosfor in dichtbevolkte gebieden van Gaza is in strijd met de eis van het internationaal humanitair recht om alle mogelijke voorzorgsmaatregelen te nemen om te voorkomen dat burgers gewond raken of levens verliezen, aldus Human Rights Watch. Deze bezorgdheid wordt nog versterkt door de techniek die te zien is in video’s van luchtaanvallen op witte fosfor projectielen. Een luchtaanval op witte fosfor projectielen verspreidt 116 brandende vilten wiggen, geïmpregneerd met de substantie, over een gebied met een diameter tussen 125 en 250 meter, afhankelijk van de hoogte van de uitbarsting.
De Israëlische autoriteiten hebben geen commentaar gegeven over het al dan niet gebruiken van witte fosfor tijdens de aanhoudende gevechten.
Het gebruik van witte fosfor door Israël vindt plaats in het kader van de vijandelijkheden na de dodelijke aanvallen van Hamas op 7 oktober en de daaropvolgende raketaanvallen waarbij, vanaf 12 oktober, meer dan 1300 Israëli’s werden gedood, waaronder honderden burgers, en tientallen Israëli’s werden gegijzeld in strijd met het internationaal humanitair recht. Zware Israëlische bombardementen op Gaza in deze periode hebben volgens het ministerie van Volksgezondheid van Gaza meer dan 1.400 Palestijnen in Gaza gedood, waaronder tientallen burgers, en meer dan 338.000 mensen ontheemd. Veel gemeenschappen in het zuiden van Israël zijn ook ontheemd geraakt en naar verluidt zijn meer dan 1.500 Palestijnse militanten omgekomen in Israël. De Israëlische autoriteiten hebben de toevoer van elektriciteit, water, brandstof en voedsel naar Gaza afgesneden, wat in strijd is met het verbod op collectieve bestraffing in het internationaal humanitair recht. Dit verergert de erbarmelijke humanitaire situatie die het gevolg is van meer dan 16 jaar Israëlische afsluiting.
Human Rights Watch heeft het gebruik van witte fosfor door het Israëlische leger in eerdere conflicten in Gaza gedocumenteerd, waaronder in 2009. Israël zou alle gebruik van witte fosfor munitie in bevolkte gebieden zonder uitzondering moeten verbieden. Er zijn gemakkelijk verkrijgbare en niet-dodelijke alternatieven voor witte fosfor rookgranaten, waaronder enkele die door Israëlische bedrijven worden geproduceerd en die het Israëlische leger in het verleden heeft gebruikt als verduisteringsmiddel voor zijn troepen. Deze alternatieven hebben hetzelfde effect en verminderen de schade voor burgers drastisch.
Gebruik in Gaza
In 2013 verklaarde het Israëlische leger, in antwoord op een verzoekschrift aan het Israëlische Hooggerechtshof over het gebruik van witte fosfor in Gaza, dat het geen witte fosfor meer zou gebruiken in bevolkte gebieden, behalve in twee beperkte situaties die het alleen aan de rechters onthulde. In de uitspraak van de rechtbank zei rechter Edna Arbel dat de voorwaarden ‘het gebruik van witte fosfor tot een extreme uitzondering maken in zeer bijzondere omstandigheden’. Hoewel deze uitspraak geen officiële beleidswijziging betekende, riep rechter Arbel het Israëlische leger op om een ‘grondig en alomvattend onderzoek’ uit te voeren en een permanente militaire richtlijn aan te nemen.
Aanvallen met brandbommen vanuit de lucht in burgergebieden zijn verboden onder Protocol III van de Conventie over Conventionele Wapens (CCW). Hoewel het protocol zwakkere beperkingen bevat voor op de grond gelanceerde brandstichtende wapens, veroorzaken alle soorten brandstichtende wapens gruwelijke verwondingen. Protocol III is alleen van toepassing op wapens die ‘primair ontworpen’ zijn om brand te stichten of brandwonden te veroorzaken, en daarom menen sommige landen dat het bepaalde multifunctionele munitie met brandgevaarlijke effecten uitsluit, met name munitie die witte fosfor bevat.
Human Rights Watch en veel landen roepen al lange tijd op om deze mazen in Protocol III te dichten. Deze aanvallen zouden een extra impuls moeten geven aan de oproepen van minstens twee dozijn landen aan de CCW vergadering van staten die partij zijn om tijd vrij te maken om de toereikendheid van Protocol III te bespreken. De volgende bijeenkomst is gepland voor november bij de Verenigde Naties in Genève.
Palestina trad toe tot Protocol III op 5 januari 2015 en Libanon op 5 april 2017, terwijl Israël het niet heeft geratificeerd.
‘Om schade aan burgers te voorkomen, moet Israël stoppen met het gebruik van witte fosfor in bevolkte gebieden’, zei Fakih. ‘Partijen in het conflict zouden alles moeten doen wat ze kunnen om burgers verder lijden te besparen.’
