Mysterieus, sereen, geheimzinnig, onaards en ongrijpbaar: associaties die het begrip ‘mystiek’ vaak oproept. Een thema dat zo oud is als de mensheid, dat spiritualiteit, geloof, bewustzijn en hoop in zich draagt. Een thema dat in Limburg, met zijn rijke religieuze verleden, een bijzondere plek heeft. Tegelijk is het juist nu – onder de noemer zingeving – erg actueel; zeker in de nasleep van de pandemie, die ons tot inkeer bracht en ons jachtige leven deed verstillen.
De tentoonstelling Mystiek – Rituelen. Verstilling. Extase. is van 15 oktober 2022 t/m 19 maart 2023 te zien in het Limburgs Museum en spreekt op speelse wijze meerdere zintuigen aan. Eeuwenoude, klassieke collectiestukken uit de collectie van het museum komen samen met het werk van hedendaagse kunstenaars als Rineke Dijkstra, Les Deux Garçons, Hans Op de Beeck en melanie bonajo.
Prikkel je zintuigen
De collectie van het Limburgs Museum bevat dankzij de katholieke geschiedenis van de streek veel religieuze werken: van foto’s tot relieken en van devotieprenten tot boeken. Deze collectiestukken vormen mede het uitgangspunt van deze tentoonstelling. Daaraan voegt het museum een breed scala hedendaagse schilderkunst, sculpturen, installaties, design, video en fotografie toe. De ene keer ingetogen, een andere keer uitbundig. Het mystieke is niet tastbaar, maar iets dat men moet ervaren in de drie ruimtes van de tentoonstelling, die je zintuigen prikkelen met elk hun eigen sfeer: rituelen, verstilling en extase.
“Dit thema is zo oud als de mensheid. De ogen sluiten en naar binnen kijken. Of naar buiten kijken en je één voelen met de buitenwereld. Nog altijd zoekt iedereen naar de zin en essentie van het bestaan. Die zoektocht, dat is de kern van mystiek.” Gastcuratoren Edwin Becker en Laura Adams.
Rituelen
De inrichting van de eerste zaal is geïnspireerd op de verstilde architectuur van Dom van der Laan, bekend van de abdij van Mamelis (Limburg). Blikvanger is het monumentale schilderij Het Laatste Oordeel van Hubertus Goltzius. Hierop vallen de vele kwetsbare, naakte figuren op, die in paniek het Laatste Oordeel van God afwachten. In dezelfde ruimte staan de sculpturen van een gekruisigde chimpansee met daarnaast twee aapjes: de één biddend, de ander manend tot stilte. Dit werk van het Limburgse kunstenaarsduo Les Deux Garçons is een verwijzing naar de in de christelijke iconografie gangbare opstelling van Maria en Johannes naast de gekruisigde Christus.
Verstilling
Deze ruimte nodigt de bezoeker uit tot zelfreflectie. Net als gebeden en rituelen in godsdienstige zin kunnen leiden tot inkeer, toont deze zaal eigentijdse kunstwerken die de bezoeker tot bezinning brengen. Centraal in de ruimte bevindt zich een grote installatie van Hans Op de Beeck. Deze Belgische kunstenaar gelooft in het oude idee van catharsis: de tragische en problematische, maar tegelijk troostende kracht van het beeld. Door een waas van grijstinten zuigt zijn werk de bezoeker een bovennatuurlijke droomwereld in.
Extase
De laatste ruimte staat in het teken van extase: de geestdriftige toestand waarin bij vele godsdiensten het contact met het goddelijke wordt beleefd. De expressieve kleuren geven deze zaal een sfeer van opwinding. De werken tonen hoe de roes van extase zich op verschillende manieren uit. Zoals bij de Limburgers die vastelaovend vieren en door de carnavalsmuziek en kostuums in vervoering raken. Of zoals de jonge Spaanse stierenvechters op de foto’s van Rineke Dijkstra. Deze toreadors, vastgelegd direct na hun strijd met het ‘beest’, beleven uitgeput en soms gehavend een moment van opluchting na de roes van het gevecht. Of zoals in Fake Paradise van melanie bonajo, waarin de drug ayahuasca centraal staat. De personen in de video zoeken, door middel van trance, naar nieuwe rituelen, een nieuwe relatie met de natuur en hun gender.
Performances en presentaties
Aanvullend op de tentoonstelling organiseert het Limburgs Museum een programma met performances en presentaties. De invulling daarvan is een spannende combinatie van historisch erfgoed en hedendaagse voorstellingen, zowel in het museum als op een aantal markante mystieke plekken in Limburg. Van yoga- en meditatieworkshops en tarotkaartlezingen tot activiteiten op plekken als bedevaartplaats het Clemensdomein in Brunssum, het kerkje in Wahlwiller met schilderingen van Aad de Haas en het Cuypershuis in Roermond.
Hedendaagse kunstenaars:
Studio Job, Wim Delvoye, Ted Noten, Les Deux Garçons, Dirk Braeckman, Hans Op de Beeck, Julius von Bismarck, Koen Vanmechelen, Rineke Dijkstra, Marcel van Hoef, Chris Berens, Gilles Polet, melanie bonajo, Luc Peters, Geert Noij en Ramón Gieling.
Kunstenaars uit collectie Limburgs Museum:
Hubertus Goltzius, Aad de Haas, Armand Bouten, Collectie Schillings, Gène Eggen en een rijke verzameling aan devotieprentjes en -beeldjes, rozenkransen, relieken, kostuums, video’s en meer.
