In tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, maakt meditatie je nauwelijks socialer. Dat blijkt uit een reviewartikel in ‘Scientific Reports’ naar twintig publicaties over de effecten van meditatie op sociaal gedrag door onderzoekers van Coventry University, Massey University en de Radboud Universiteit.
De effecten die de onderzoekers in twintig publicaties naar verschillende typen meditatie vonden, blijken veel minder groot dan de oorspronkelijke publicaties zeggen. Een van de problemen is dat sociaal gedrag vaak onder één noemer wordt gerangschikt. ‘Als je het uit gaat splitsen naar aspecten van sociaal gedrag zoals agressie, verbondenheid, vooroordelen, empathie en compassie, dan blijken er alleen op het gebied van empathie en compassie duidelijke positieve effecten te zijn, maar die studies vertonen methodologische gebreken’, aldus cognitief psycholoog Inti Brazil, van de Radboud Universiteit.
De meeste van de oorspronkelijk positieve resultaten van studies over compassie verdwenen wanneer de meditatiegroepen werden vergeleken met andere groepen die taken moesten doen die niks te maken hebben meditatie. Het verrichten van een taak had in die gevallen dus hetzelfde effect als meditatie. Een ander belangrijk gebrek was dat de mate van compassie in die studies alleen toenam als de meditatiedocent ook een auteur was van de onderliggende wetenschappelijke publicatie. Dit suggereert dat de auteurs onbewust de onderzoeken beïnvloeden.
De onderzoekers keken alleen naar gerandomiseerde onderzoeken met controlegroepen, waar mediteerders werden vergeleken met andere proefpersonen die niet mediteerden. Alle studies gebruikten seculiere meditatietechnieken, zoals mindfulness en loving kindness-meditatie. Voor een duidelijker beeld van de impact van meditatie op sociaal gedrag moeten, volgens de onderzoekers, eerst de methodologische zwaktes van het huidige onderzoek worden opgelost.
Inti Brazil, zelf geen meditator, ontdekte samen met collega-onderzoekers in Nieuw-Zeeland en Engeland dat de voordelen van meditatie minder groot zijn dan weleens wordt gezegd. ‘Dat mensen zichzelf beter kunnen voelen na een les yoga of een uur mediteren is duidelijk, maar dat betekent niet automatisch dat we socialer worden’, aldus Brazil.
Jarenlang werd er door yogastudio’s, sportcentra en wetenschappers geroepen dat yoga en mediatie ons als mens zouden veranderen. Onderzoekers toonden aan dat yoga en mediteren je een beter mens maken. Je zou sociaal sterker worden en daardoor een verbeterd empathisch vermogen krijgen. Dit blijkt echter niet zo te zijn.
De wetenschappers, onder wie Brazil, bekeken meer dan twintig studies, waaronder de onderzoeken die claims maakten over het effect van meditatie op het sociaal functioneren. Het bleek dat wanneer je sociaal vermogen in deelgebieden opdeelt, dus compassie, empathie, het hebben van vooroordelen, agressie en verbondenheid, de resultaten heel anders werden. Voor agressie bijvoorbeeld gingen de resultaten alle kanten op. Sommige mensen ondervonden op deze punten vaak geen voordeel van meditatie. Er zijn zelfs mensen op wie meditatie een negatief effect heeft.
Op de deelgebieden compassie en empathie werden wel resultaten gevonden. Maar voor het meten van het effect van compassie werd bijna de helft van die studies uitgevoerd door een onderzoeker die zelf de meditatielessen gaf tijdens het onderzoek. Veel ruis dus.
Dat je je beter voelt door yoga en meditatie, daar twijfelen de onderzoekers niet aan. ‘We kunnen alleen niet zomaar de tweede stap maken en zeggen dat het ook op alle aspecten van ons sociaal leven een positief effect heeft. Onze bevindingen geven aan dat dit niet zo is’, concludeert Brazil.
Voor de toekomst hopen de onderzoekers dat ze hiermee ook hebben aangetoond dat de kwaliteit van dergelijke studies omhoog moet. Als de opzet van de studies niet verbeterd wordt, lijken de resultaten rooskleuriger dan ze daadwerkelijk zijn.
Akshaya de Groot zegt
Goed dat jullie hier, zonder aarzeling, over schrijven!
Toch wat kleine kanttekeningen bij wijze van context: de reden dat veel onderzoekers zelf ook de lessen geven, komt mede doordat de bekwaamheid en interesse van buitenstaanders gering is. Logisch dus dat de voorstanders als eersten zelf onderzoek (moeten) doen!
Ten tweede het effect van meditatie wordt hier gemeten met een zeer strenge onderzoeksmethode, die is geënt op het testen van nieuwe medicijnen in de geneeskunde. Maar denk nu niet dat het effect van geschiedenislessen of van economische maatregelen, waar al snel miljoenen mee gemoeid zijn, op een vergelijkbare manier wordt onderzocht. Meditatie wordt dus veel zwaarder gewogen dan veel andere dingen in de dagelijkse of beleidsmatige gang van zaken.
Kortom, ja, Boeddhistisch Dagblad, blijf monter schrijven over alle kanten van Boeddhisme en meditatie. Maar we moeten ons door dit soort, enigszins zure onderzoeksanalyses, niet uit het veld laten slaan.
Relevant is mogelijk wel, ook voor meditatie- en mindfulness-leraren, om nog eens te beseffen dat meditatielessen van oudsher samengaan met morele vorming. En juist als je dit soort lessen op een wetenschappelijke manier (dus min of meer gestandaardiseerd en los van de levensbeschouwelijke context) gaat geven, dan verdwijnt die morele achtergrond…
Misschien is het een idee om die morele context dan óók maar te moderniseren! Was het niet juist de Dalai Lama die laatst nog pleitte voor het versterken van de seculiere moraal? En daarna moeten we dan niet het effect van meditatie op sociaal gedrag onderzoeken, maar van meditatie plus de bijbehorende morele ontwikkeling op sociaal gedrag.
G.J. Smeets zegt
“Voor de toekomst hopen de onderzoekers dat ze hiermee ook hebben aangetoond dat de kwaliteit van dergelijke studies omhoog moet. Als de opzet van de studies niet verbeterd wordt, lijken de resultaten rooskleuriger dan ze daadwerkelijk zijn.”
Het punt dat de auteurs van deze meta-analyse niet aanroeren is dat de kwaliteit van dergelijk psycho-sociaal onderzoek gewoon niet omhoog kan. Dergelijk psycho-sociaal onderzoek is pseudo-wetenschap doordat de methodologische problemen principieel onoverkomelijk zijn. Nog afgezien van technische finesses (statistiek, selectie proefpersonen, selectie controle groep, etc.) moet je denken aan vooral twee dingen.
1) Dergelijk onderzoek is principieel niet herhaalbaar en wetenschappelijk gezien dus een slag in de lucht.
2) verandering in sociaal gedrag (agressie, verbondenheid, etc.) van proefpersonen wordt altijd ‘vastgesteld’ via verbale vragenlijstjes en/of via laboratorium-observatie.
Wat mensen via vragenlijstjes over zichzelf zeggen of hoe ze zich gedragen in het laboratorium zegt helemaal niets over hun gedrag in het wild. Psycho-sociaal onderzoek naar effecten van meditatie is pseudo-wetenschap. Trap er niet in, ook als de onderzoeker mooie blauwe ogen heeft.
Voor de volledigheid voeg ik toe dat het in principe mogelijk is dat je door meditatie socialer wordt. Het punt is dat je dat met wetenschappelijk onderzoek onmogelijk kunt bevestigen of ontkennen.
Cees zegt
Is het niet zo dat als je je, zoals onderzoek stelt, je beter voelt door yoga en meditatie, je in het dagelijkse leven ook anders op zal stellen? Minder heftig zal reageren op situaties? Dus socialer gedrag zal vertonen? Of is deze logica te simpel gesteld?
G.J.Smeets zegt
Wat dacht je van leraren met -tig meditatie uren achter de kiezen en die zich niet gedragen volgens de sociale norm?
Wulf van Loenen zegt
Waarom mediteer ik? Om me goed te voelen. Ik heb nooit de illusie gehad om samen met alle andere mediterenden voor een socialere en betere wereld te kunnen zorgen. Nee, ik houd het klein en bij mezelf. En wat onderzoekers van mediteren vinden is wel aardig om te weten. Het schijnt wel zo te zijn dat men, in grote groepen mediterend en mantra’s zingend, een onvergetelijke energiestroom voelt en dat dit nawerkt. En dat men in gevangenissen merkt dat meditatie een rustgevend effect heeft op gevangenen. Wat vinden de onderzoekers hier van? Ik wil zulke dingen wel geloven zonder dat het wetenschappelijk aangetoond is door onderzoekers.