Kloppen waar geen hart is; deconstructie van het begrip sunyata.
Het essentiële onderricht over de leegte
Volgens Geshe Sonam Gyaltsen is al het onderricht van de Boeddha maar een ‘aanloop of voorbereiding op het essentiële onderricht over de leegte. Alle inzichten over bijvoorbeeld gebrekkigheid, vergankelijkheid en het lijden, zijn enkel bedoeld om ons in de richting van de leegte te zetten.’
(De Hart Soetra, Geshe Sonam Gyaltsen, 2000, pagina 13)
Klinkt goed, maar klopt het ook? Hoe stel je zoiets vast? Wie weet waar de Boeddha op uit was? Wie weet welk deel van het overgeleverde onderricht essentieel is? Waarom zijn er zoveel verschillende antwoorden op de vraag naar de essentie van het boeddhisme? Is de essentie wel overgeleverd? Laat zij zich wel overleveren en onderwijzen? Is er wel een essentie? Wat klopt hier niet?
Het pauscomplex
Geshe Sonam Gyaltsen mag graag namens de Boeddha spreken. Daar hebben veel volgelingen een handje van. Alsof ze zijn voeten nog gewassen hebben, of hij de hunne. Alsof hij een onuitwasbare indruk op ze heeft gemaakt.
Alles wat de Boeddha ooit gedacht en gezegd heeft staat in hun ROM-geheugen gegrift, ze hoeven het alleen maar uit te lezen, pretenderen ze. De Boeddha heeft mij persoonlijk uitverkoren en geautoriseerd om zijn gedachtegoed te vertegenwoordigen, stralen ze uit. Het pauscomplex.
Waarom spreken al die zelfverklaarde afgezanten niet voor zichzelf, vraag ik me af. Omdat ze geen zelf hebben? Omdat ze deel uitmaken van hetzelfde zelf? Of spreken ze toch voor zichzelf maar mogen we dat niet weten? Of hebben ze het zelf niet door?
Waar halen ze hun patriarchale stelligheid toch vandaan? Is het postmodernisme dan helemaal aan ze voorbij gegaan? Hoe kan iemand zijn eigen boeddhabeeldje nog aanzien voor de historische Boeddha? Hoe kan iemand zijn eigen lectuur van de boeddhistische geschriften, of die van zijn sangha, nog aanzien voor eeuwige wijsheid? Wat klopt hier niet?
(lees verder onder de afbeelding)
De leegte van het essentiële onderricht
Je kan de vragen stellen, een agnost moet ze stellen, maar in dit geval doen de antwoorden er niet toe. Waarom niet?
Als alles inderdaad leeg is, dan ook het essentiële onderricht over de leegte.
Sunyata? Leeg. Pratitya samutpada? Leeg. Anatman? Leeg.
De leegte van de leegte (sunyata-sunyata)? Leeg. De leegte van de leegte van de leegte (sunyata-sunyata-sunyata)? Leeg. Iedere hogere macht van de leegte? Leeg.
De Boeddha? Leeg. De dharma? Leeg. Geshe Sonam Gyaltsen? Leeg. Het essentiële onderricht van Geshe Sonam Gyaltsen over het essentiële onderricht over de Boeddha? Leeg.
Als alles werkelijk leeg is, dan is de hele godverlaten dharma zo bloedeloos als een gebroken hart.
De Hartsoetra doorzien is de dharma doorzien.
De dharma doorzien is het hart helen.
Dan gaat je bloed weer stromen.
Dan klopt het weer, hoor maar.
Klop klop. Klop klop. Klop klop.
Ga maar gauw opendoen.
