• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Hans van Dam » Wat is de Hartsoetra en wat is leegte?

Wat is de Hartsoetra en wat is leegte?

20 december 2023 door Hans van Dam

Het agnostisch alternatief.

Kosmonauten

De Hartsoetra is een korte boeddhistische tekst uit het eerste millennium na Boeddha. Hij gaat over prajnaparamita. Dat is Sanskriet voor de perfectie van de wijsheid, de kennis van het overstijgende – wat dat ook mag zijn.

Het hart van de Hartsoetra is sunyata. Dat is Sanskriet voor leegte. Wat is leegte? Het is maar net aan wie je het vraagt.

Voor sommige boeddhisten verwijst het begrip leegte naar een metafysisch of goddelijk Iets. Het Zelf. Het Bewustzijn. Het Al. Het Niets. ‘Vorm is leegte’ prevelen deze kosmonauten, ‘leegte is vorm’. En wanen zich wijzen. Wijzer dan de rest.

Voor andere boeddhisten verwijst het begrip leegte naar het einde van de metafysica. ‘Geen vorm, geen leegte’ prevelen deze nihilisten, ‘geen leegte, geen vorm’. En wanen zich wijzen. Wijzer dan de rest.

Myopie

Voor mij betekent leegte net zoiets als afhankelijk ontstaan (pratitya samutpada). Net zoiets als niet-zelf (anatman). Net zoiets als vergankelijkheid (anicca). Bolle boeddhismen om aan te geven dat de werkelijkheid een ondoorgrondelijke, onberekenbare warboel is, veranderlijk als het weer.

Niets staat op zichzelf, dat lijkt maar zo. Alle wezens, dingen, verschijnselen, begrippen zijn gordiaans verknoopt. Welke draad je ook volgt, je komt onherroepelijk bij het hele weefsel uit.

Misschien ligt het aan mij, aan de kortzichtigheid van mijn brein, aan de myopie van oog numero drie. Of misschien laat het leven zich principieel niet ontrafelen door een verdelend denken, door een substantialistische benadering van de werkelijkheid die alle wezens, dingen, verschijnselen en begrippen een autonoom bestaan toedicht, een eigen ziel, identiteit, essentie of werking.

Patchwork

Stel dat het niet aan mij ligt maar aan de realiteit. Dan is iedere poging om het motief van dat tapijt te beschrijven een volgend motief in het tapijt. Dat daardoor alleen maar groter, onbeschrijfelijker en onbegrijpelijker wordt.

De werkelijkheid als patchwork, of tenminste de beschrijving van die werkelijkheid: het postmoderne alternatief.

Ik ben geen metafysicus, geen essentialist, geen nihilist, geen postmodernist. Ik ben geen boeddhist, geen antiboeddhist, geen non-boeddhist. Ik ben een agnost in de ruimste zin van het woord: iemand die het niet meer weet en daar niet meer mee zit.

‘Tja,’ prevelt deze weetniet in antwoord op iedere levensvraag, ‘wat zal ik er eens van zeggen.’ Glimlachje. Knipoog. Stilte.

Index | vorige | volgende

Deze tekst maakt deel uit van het Witboek Zen. Woord: Hans van Dam. Beeld: Lucienne van Dam. Alle teksten van deze serie. Het Witboek Zen op NietWeten.nl. Alle publicaties van Hans van Dam in het Boeddhistisch Dagblad.

Categorie: Hans van Dam, Pakhuis van Verlangen Tags: Hartsoetra, niet-weten, Witboek Zen, zen

Lees ook:

  1. De Hartsoetra van de Weidsheid voorbij alle Wijsheid (de Hartsoetra voor nitwits)
  2. Gate gate paragate – de Mantra van de Weidsheid voorbij alle Wijsheid
  3. De Hartsoetra en de leegte van het onderricht over de leegte
  4. De Hartsoetra in essentie

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Hans van Dam

Hans van Dam is de auteur van de Agnosereeks: 13 boeken over niet-weten, verluchtigd door Lucienne van Dam. Lees ze gratis op NietWeten.nl of in het BD, of als paperbacks tegen kostprijs. Disclaimer. Contact. Winkel. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het pad uit het woord
    • Het jaar 2025 – dag 128 – eigen vrijheid eerst
    • Boeken – De Vallei van Troost
    • ‘Gebruik de rechter niet als zondebok voor falend beleid’
    • Boeddha’s pleegmoeder is een voorbeeld voor boeddhisten op Moederdag

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.