Zelfhulplectuur
In 2019 en 2020 publiceerde ik in deze krant de serie Meester Tja en de Tao van Niet-Weten, een reeks over niet-weten in het taoïsme geïspireerd door de Tao Te Tjing (Daodejing).
Nu zijn er tegenwoordig heel wat boeken, tijdschriftartikelen en websites met ‘de Tao van’ in de (onder)titel, en het worden er steeds meer:
De Tao van leiderschap, de Tao van de liefde, de Tao van het boogschieten, de Tao van de wijsheid, de Tao van de fysica, de Tao van Poeh, de Tao van Dit, de Tao van Toonder, de Tao van zen, de Tao van de landbouw, de Tao van het dirigeren, de Tao van de man, de Tao van de vrouw, de Tao van seksualiteit, de Tao van topsport, de Tao van het coachen, de Tao van het struinen en zo voort – ik verzin het niet, kijk maar op internet.
Het verband met het taoïsme is vaak ver te zoeken, dit soort producten doet eerder aan new age, Happinez en zelfhulplectuur denken. Ze reiken methoden aan om je geest leeg te maken, je ego af te leggen, in de ‘flow’ of ’the zone’ te geraken, één te worden met je doel of tegenstander, meer te genieten, gelukkiger te worden, je prestaties te verbeteren, je productiviteit te verhogen, effectiever en efficiënter te worden, meer winst te maken, de concurrentie de loef af te steken, je macht te vergroten, je angsten te overwinnen, successen te behalen, lof te oogsten, vitaler te worden, vrienden te verwerven, vriendschappen te verdiepen en zo voort – ik verzin het niet, kijk maar op internet.
De maakbare mens is money
Met ‘de Tao van’ wordt kennelijk ‘de weg van’, ‘het geheim van’ of ‘de kunst van’ bedoeld. De weg die jij mag gaan, het geheim waarin jij mag delen, de kunst die jij je even eigen kan maken en waarmee je jezelf en de wereld versteld zal doen staan.
Natuurlijk zit er een addertje onder het gras en natuurlijk heeft dat de vorm van een euroteken. De maakbare mens is money. Het gaat in bovenstaande voorbeelden niet om vrijblijvende geschenken van gulle gevers die het beste met je voorhebben, maar om winstgevende producten – boeken, bijeenkomsten, lezingen, cursussen, retraites, seminars.
Hoe verkoop je spulletjes en diensten? Met een exotisch woord, Tao in dit geval. Kunst kan je dat niet noemen maar een kunstje toch wel. Een oud kunstje, een koud kunstje, brr.
Wijs maken ze ons niet, maar ze maken ons van alles wijs, de naamloze reclamemakers en talloze andere beoefenaars van het alleroudste beroep ter wereld. Ik weet niet hoe het met de jouwe gesteld is maar mijn kop gonst ervan na vijfenzestig jaar, het lijkt wel cement, ik lijk wel dement. Bloemen houden van mensen, op de markt is je gulden een daalder waard en Popla was een admiraal.
Hoezeer ik er ook van baal, ik doe het de hooggeëerde adverteerders niet na. Zo oreer ik er nu al vijftien jaar op los over niet-weten en nog steeds zit niemand erin vast, ik ook niet.
Spiritueel materialisme
Je hoeft geen kapitalist of cynicus te wezen om in te zien dat er in religies fantastische bedragen omgaan. Het Vaticaan is schat- en schatrijk geworden van de blijde boodschap. Christendom, jodendom, islam, hindoeïsme, boeddhisme, scientology – overal valt wel een slaatje uit te slaan. Waarom dan niet uit het taoïsme?
Er is een uitdrukking voor de vermarkting van de geest: spiritueel materialisme, ooit van gehoord? Het woord is zowel van toepassing op de kooplui die er materieel beter van (hopen te) worden als op de kopers die er spiritueel beter van (hopen te) worden.
De term ‘spiritueel materialisme’ is bedacht of gepopulariseerd door de Tibetaanse boeddhist, drinkebroer en seksverslaafde Chögyam Trungpa. Hij heeft er begin jaren zeventig lezingen over gegeven en daar een boek van gemaakt, Cutting Through Spiritual Materialism (Spiritueel materialisme doorsnijden), dat nog steeds lekker loopt. Hij had het Exploiting Spiritual Materialism By Writing A Book About It kunnen noemen, maar dat loopt niet en verkoopt niet, dat voel je op je klompen aan.
Noch het boek noch het boeddhisme heeft kunnen voorkomen dat deze elfde incarnatie van een verlichte lama, dharmahouder in de traditie van zowel de kagyu- als de nyingmalijn en grondlegger van de internationale shambala-organisatie, op achtenveertigjarige leeftijd overleed. Niet aan wijsheid, niet aan deugdzaamheid, niet aan perfectie, niet aan onthechting, niet aan onthouding, niet aan uitdoving maar aan levercirrose.
De Tao van niet-weten
Afijn, ik ben dus een van de velen met een ‘Tao van’-titel. Toch schaam ik me niet. De Laozi waarop het Witboek Taoïsme is gebaseerd, gaat echt over niet-weten, en over de praktische pendant daarvan, niet-doen (wu wei). Dat geldt ook voor de Liezi en de Zhuangzi, de twee andere van de drie taoïstische classics.
De Tao van niet-weten is niet weten van de Tao en niet weten van niet-weten. De Tao van niet-doen is niet doen aan taoïsme en niet doen aan niet-doen. Dat mag gerust een kunst heten, zelfs als je niet anders kunt, zoals ik.
Het Witboek Taoïsme loopt trouwens best, al is het niet meer te koop.
Lees ook: De peperdure zentitels van titelfraudeur Rients Ritskes en Hoe ik bijna mijn rechten aan Asoka verkwanselde.
