• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Hans van Dam » Zen op eigen houtje

Cover van het Witboek Zen van Hans van Dam.

Zen op eigen houtje

22 december 2024 door Hans van Dam

Aan het einde van mijn licht vond ik mezelf terug als tunnel.

Ansho no zen is een negatief woord voor zen op eigen houtje, voor doe-het-zelfzen, zagen we aan het begin van dit boek. Maar volgens de overlevering ging de Boeddha helemaal zijn eigen weg en trad hij in niemands voetsporen:

Boeddha betekent hij die ontwaakt (verlicht) is. De titel Boeddha wordt gegeven aan iemand die op eigen kracht, zonder leraar, de Dhamma (de waarheid, de natuurlijke ordening der dingen) ontdekt heeft en verlichting heeft bereikt.

(https://nl.wikipedia.org/wiki/Gautama_Boeddha)

Dus misschien is autonomie zo slecht nog niet. Misschien is volgzaamheid niet de weg voor wie op eigen benen wil staan en zelfdenkend* wil worden. Misschien is zen op eigen houtje juist een goed begin, of al het halve werk. Voor niet-weten is het dat zeker. Ik parafraseer:

Agnost is hij die niet meer weet. Het woord agnost is van toepassing op iemand die op eigen kracht, zonder leraar, zijn weten heeft doorzien en agnose heeft bereikt.

Al zou ik niet weten wat je dan bereikt zou hebben of waarom het zo nodig op eigen kracht moet. Mij is het ook maar overkomen. En een leraar agnose is een innerlijke tegenspraak; dat moet afleraar zijn. Wees een afleraar voor jezelf.

Over eigen houtjes gesproken, toen een monnik vroeg wat boeddha is, zei Yunmen ‘een schijtstok’. Zo staat het tenminste in koan 21 van de Poortloze Poort. Met een schijtstok schraap je de stront van je kont, een scatologische metafoor voor het schoonschrapen van je geest.

‘Dood de Boeddha’ is een gevleugeld woord van de mythische chanboeddhist Linji Yixuan, een oproep aan de praktiserende boeddhist om de leegte van zijn heer, zijn leer en zijn praktijk onder ogen te zien. De uitdrukking is ontleend aan Preek 34 van de Linji Lu.

In dezelfde preek roept Linji op tot het doden van alle zenpatriarchen die je tegenkomt, de arhats, je ouders, je familie en jezelf. En in Preek 55 dringt hij er bij zijn leerlingen op aan niets te geloven van wat hij zegt. Kan het duidelijker?

De meeste zenboeddhisten weten meer over zen dan ik, ook degenen die ansho no zen bedrijven. Zen is voor mij geen bedrijf en geen bedrijvigheid, hoeveel zenbedrijven de wereld ook telt.

Zen is voor mij ook geen weg, ik hoef nergens heen, wat kunnen mij andermans voetsporen schelen. Voetsporen gaan sowieso nergens heen, dat lijkt maar zo. Iedere voetafdruk is een pas op de plaats die vroeg of laat wordt uitgewist door water, weer en wind. Wees een voetspoor voor jezelf.

Op eigen kracht, zonder leraar, heb ik de lege leer ontdekt. Aan het einde van mijn licht vond ik mezelf terug als duisternis. Nieuwe maan is geen maan maar het einde van de waan, of is dat de nieuwe waan – ik waag me er niet aan.

In het donker zie je niets, ook niet ‘de Dhamma, de waarheid, de natuurlijke ordening der dingen’. Hoe zou ik mezelf dan kunnen zien als boeddha, ontwaakt, verlicht? Hoe zou ik mezelf kunnen zien als boeddhist, slapend, onwetend? Al die woorden hebben hun betekenis verloren. Ze zeggen me niets meer, ik zeg niets meer terug, eindelijk rust.

Of je dat zen wil noemen of ansho no zen, geen-zen, onzen of waanzen, moet je zelf weten; mij is het om het even.

Goedendag!

* Woordenboek Niet-Weten: zelfdenkend

Zelfdenkend noem je iemand die niets voor lief neemt.

Voorbeeldzinnen:

Wie niet zelfdenkend is zal nooit tot niet-weten komen.

Wie tot niet-weten is gekomen zal zich nooit zelfdenkend noemen.

Wie tot niet-weten is gekomen zal zich nooit niet-wetend noemen, voeg ik eraan toe, maar dat is geen voorbeeldzin.

Index | vorige | volgende serie (het Witboek Mystiek)

Dit is de laatste tekst van het Witboek Zen. Woord: Hans van Dam. Beeld: Lucienne van Dam. Voor liefhebbers van papier is het Witboek Zen tegen kostprijs te koop als paperback. Alle teksten van deze serie. Alle series van Hans van Dam in het Boeddhistisch Dagblad. Disclaimer. Het Witboek Zen op NietWeten.nl.

Categorie: Hans van Dam Tags: ansho no zen, dood de Boeddha, Linji, niet-weten, waanzen, Witboek Zen, zen

Lees ook:

  1. Voor ware boeddhisten zijn er geen ware boeddhisten
  2. Kopstukken niet-weten in zen: Linji, Tydeman, Seung Sahn
  3. De gelijkenis van het vlot in de Alagaddupama-Sutta
  4. Woordenboek zen: waanzen, zenwaan

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Hans van Dam

Hans van Dam is de auteur van de Agnosereeks: 13 boeken over niet-weten, verluchtigd door Lucienne van Dam. Lees ze gratis op NietWeten.nl of in het BD, of als paperbacks tegen kostprijs. Disclaimer. Contact. Winkel. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het pad uit het woord
    • Het jaar 2025 – dag 128 – eigen vrijheid eerst
    • Boeken – De Vallei van Troost
    • ‘Gebruik de rechter niet als zondebok voor falend beleid’
    • Boeddha’s pleegmoeder is een voorbeeld voor boeddhisten op Moederdag

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.