Op internet komen onophoudelijk schrijfsels over zen en boeddhisme voorbij. Ze vervullen mij vaak met een lichte lusteloosheid. Veel auteurs laten zich weinig gelegen liggen aan de vermaning van Yuanwu: ‘Bestudeer het levende woord van zen, niet het dode woord.’ Toen ik enkele jaren geleden kennis maakte met de stukjes van ‘Posts of Zentrum-Blog’ van mijn collega Willem Scheepers werd ik aangenaam verrast. Wat een frisheid, wat een zeggingskracht. Hier was iemand aan het woord die zich wijdde aan ‘het levende woord’. Want alle stukjes van Willem ontstaan recht uit de praktijk van het gewone echte leven en monden er ook weer in uit. Hij weet blijkbaar bij uitstek dat er is niets anders is dan ons gewone leven, hoe ongewoon dat vaak ook is.
Als je op zijn site kijkt, blijkt dat er op zijn blog inmiddels 136 van die blogstukjes staan. Daarvan heeft hij er nu 66 gebundeld in een boekje met als titel zijn huismotto, dat ook in zijn centrumlogo is verwerkt: ‘Zitten als een berg stromen als een rivier’. Wat een verademing om het te lezen. Als ondertitel heeft hij ‘Zennotities voor onderweg’ gekozen. En daarmee zendt hij een knipoog naar Tao-zen-voorman Maarten Houtman (1918-2011) die ooit een boekje schreef met de titel: ‘Zen notities onderweg’. Ook Maarten was een man van het levende woord. In dat boek schrijft hij o.m.: ‘Voor velen is tot op de dag van vandaag meditatie iets verhevens, ver weg van het leven, een plicht in afzondering. Terwijl het juist een steeds intenser ontdekken is van wat er eigenlijk gebeurt, iedere dag opnieuw in het zogenaamde gewone leven!’
En dat is precies wat Willem in zijn blogstukjes doet. Geen moment verliest hij de hamvraag van zen uit het oog: wat is er gaande? Ik veer op bij elk stukje, omdat ik innerlijk ‘Oh ja’ zeg. Elk stukje levert een herkenning op, een erkenning. Ja, zo gaat dat, ja zo doe ik dat ook…. Natuurlijk heeft ‘het levende woord van zen’ niets met woorden te maken, omdat Yuanwu het leven zelf bedoelt. Maar voor mij kunnen woorden die de verbinding met het leven leggen ook tot de levende woorden worden gerekend. En de stukjes van Willem voldoen ruimschoots aan dit criterium.
Hij schrijft in Zitten als een berg stromen als een rivier onbevangen echt over van alles en nog wat: over de noodzaak je toe te vertrouwen aan de diepte van je eigen leven, over het feit dat de zoheid -dat dingen zijn ‘wat het is’ – geen eindpunt, maar juist een startpunt is, over het belang steeds in verbinding met het Ene te blijven, over verlichting: de bereidheid totaal en voluit te leven, over de betekenis van ‘loze ruimte’, over de weg van de bodhisattva, over ’nobel of edel leven’, over contact met het ware hart, over boeddha zijn, toevlucht nemen, voorschriften en geloften, innerlijke revolutie, de poort van de trots, de fundamentele realiteit etc.
Je kunt het zo gek niet bedenken of Willem buigt het met liefdevolle stelligheid terug naar het leven zelf. Dat is immers het enige boek waar we echt wat aan hebben, Yuanwu: ‘Wanneer je inzicht verwerft in het levende woord, vergeet je het nooit meer. Wanneer je inzicht verwerft in het dode woord, kun je niet eens jezelf in veiligheid brengen.’
Stiltespinster zegt
Ben het met je eens Dick, leven in het nu, de ervaring van het moment beleven, dat is de kunst, iedere dag opnieuw.
Siebe zegt
Heel veel zaken zijn zo normaal geworden dat je niet goed meer aanvoelt hoe zaken in het gewone leven je eigenlijk dagelijks fysiek en geestelijk voeden, en, hoe afhankelijk je daar ook van bent. Dat heb ik gemerkt, toen ik ziek thuis kwam te zitten.
Situaties maken zo’n verschil. In de ene situatie merk je nauwelijks bepaalde neigingen op, en in een andere situatie dringen die zich aan je op met intense kracht en zelfs geweld. In de ene situatie voel je je gelukkig, in een andere situatie weet je niet waar je het zoeken moet. In de ene situatie voel je je vrij, in controle, in een andere is daar niks meer van over.
Wat zou er met je gebeuren wanneer je een jaar eenzame opsluiting kreeg?, als extreem voorbeeld. In de ene situatie begrijp je geen snars van het onderricht dat aangeeft dat neigingen ketenen zijn en praat je over zelfbevrijding, en in een andere situatie voel je opeens hoe een neiging je ketent, hoe het je verscheurt, hoe het je de baas is en spoel je je mondt over zelfbevrijding.
Het is allemaal zo situatie-afhankelijk vind ik.
Nee, ik zou niet durven zeggen dat het gewone leven je het beste informeert.
Het gewone leven is toch zo ingericht dat het je eigenlijk juist niet teveel confronteert met je eigen duister, oerdriften, oerinstincten, oerkrachten. Hooguit met milde varianten ervan.
Ook qua voeding is denk ik het gewone leven niet een ideale leerschool. Want onbewust heb je zoveel nodig in dat gewone leven om overeind te blijven. Maar in het normale leven zie je dat juist niet. Je moet er eerst uit stappen of afstand van nemen totdat je dat weer echt voelt. Dan voel je ook je afhankelijkheid, je onvrijheid, je honger en dorst naar zaken etc.
Je kunt eindeloos in het gewone leven vertoeven, zeer mindful, en denk ik toch niks leren over de sterke ketenende krachten/neigingen die je in andere situaties wel zou tegenkomen bij jezelf.
Dus ja, wat geeft je nou een goed idee van wat er echt aan de hand is? Kan het gewone leven dat echt doen?
Siebe
Stiltespinster zegt
Siebe, ga voor de spiegel staan…dan zie je misschien wat er aan de hand is.
Siebe zegt
Als een verslaafde leeft in een omgeving waar ie elk moment kan scoren, wat merkt ie dan van zijn eigen feitelijke fysieke en mentale toestand?
Je kunt je voorstellen dat iemand dan eigenlijk best nog redelijk gelukkig kan zijn ook, en zelfs het gevoel kan hebben vrij te zijn. Maar haal die persoon eens uit die scoor-omgeving. Onmiddellijk wordt duidelijk wat diens feitelijke fysieke en mentale toestand eigenlijk is; ziekelijk, afhankelijk, geketend, onvrij, er ellendig aan toe.
Zo ervaar ik het zelf ook. Het is allemaal heel erg betrekkelijk hoe je je voelt. Maar voor mij overheerst een besef van onvrijheid, van ketening en lijden. Ik voel me meer verwant met de verslaafde op dit moment dan met een verlichte, een ongeketende.
Maar wanneer kun je nou echt zeggen, ik ben vrij?
Wanneer hou je jezelf nou voor de gek en niet?
De grootste kans dat je jezelf voor de gek houdt is volgens mij het gewone leven. Dat is namelijk precies daarvoor ingericht.
Maar goed, ga het zelf maar aan. Laat je droppen in een onbewoond gebied. Red jezelf maar. Ga maar overleven, of niet. Kijk maar wat er met je gebeurt. Wat er loskomt. Een stiltespinster zou zomaar een woedespinster, een angst& paniekspinster, een wanhoopspinster, etc. kunnen blijken te zijn in die situatie, toch?
Siebe
Stiltespinster zegt
“Maar wanneer kun je nou echt zeggen, ik ben vrij? ”
Dat kun je elk moment van de dag zeggen!
Of je je vrij voelt is wat anders.
Maar maak het niet al te moeilijk. Ga voor de spiegel staan… en lach.
Wedden dat die ander terug lacht!