De grote zenmeester Dōgen (1200-1253) heeft in zijn Shobogenzo-epos een deel dat Genjokoan heet. Dat wordt op heel verschillende manieren vertaald. Boudewijn Koole noemt het ‘De werkelijkheid van de verwerkelijking’. In het Engels kom je bijvoorbeeld ‘Actualizing the Fundamental Point’ als vertaling van de titel tegen. Michel Dijkstra vertaalt het simpelweg als: ‘De koan van het dagelijkse leven’. Dat klinkt al wat begrijpelijker. Maar het blijft iets heel wonderbaarlijks: je eigen leven zien als een koan. Eigenlijk is het een schot in de roos; je leven zien als een vraag waarop jij, al levend, antwoord geeft. Dat komt, als proces, heel dichtbij wat Koole ‘de werkelijkheid van de verwerkelijking’ noemt. In de Genjokoan staat een vers dat heel bekend is en dat meteen de kern van ons hele bestaan weergeeft. Dit is de weergave van Boudewijn Koole:
De Weg van de Boeddha bestuderen is zichzelf bestuderen.
Zijn zelf bestuderen is zijn zelf vergeten.
Zijn zelf vergeten is verlicht worden door alle verschijnselen.
Verlicht worden door alle verschijnselen bewerkstelligt het wegvallen van eigen lichaam en geest evenals van die van anderen.
Alle sporen van verlichting verdwijnen dan en
deze spoorloze verlichting zet zich eindeloos voort.
Michel Dijkstra komt met de volgende vertaling:
De ‘Weg van de Boeddha’s’ bestuderen is je zelf bestuderen.
‘Jezelf bestuderen’ is jezelf vergeten.
‘Jezelf vergeten’ is tot realisatie gebracht worden door de tienduizend dingen.
‘Tot realisatie gebracht worden door de tienduizend dingen’
Is het weg laten vallen van lichaam-en-geest van jezelf en
dat van de lichamen-en-geesten anderen van andere zelven.
Er is een eindigen van de sporen van ontwaken, die ertoe leidt
om eindeloos weg te bewegen van de sporen van het ontwaken
die uit dit eindigen resulteren.
Ik heb me weer aan een parafrase gewaagd om deze tekst duidelijk en voor iedereen bevattelijk te maken. In mijn boek Zen de sprong naar nu, maakte ik eerst een vrije vertaling:
De zenweg gaan is jezelf bestuderen.
Jezelf bestuderen is jezelf vergeten.
Jezelf vergeten is verlicht worden door al het bestaande.
Als je verlicht wordt door al het bestaande
vallen lichaam en geest weg, van jezelf en van anderen.
Er blijft geen spoor van verlichting over
en deze spoorloze verlichting zet zich eindeloos voort.
Maar uiteindelijk kom ik nu uit op deze parafrase:
De wezenskern van je leven leren kennen,
is jezelf zien vanuit je wakkere geest.
Op die manier jezelf zien, is de beelden loslaten
die je over jezelf, anderen en de wereld hebt.
Op die manier deze beelden loslaten,
Is ontwaken in verbinding met al het bestaande.
Ontwaken in verbinding met al het bestaande
Is vrij worden van lichaam en geest
– van jezelf en van anderen.
Dit wakker worden laat geen enkel spoor na.
Dit spoorloos ontwaken kent geen grenzen.
En nu iets over deze parafrase per alinea:
De wezenskern van je leven leren kennen,
is jezelf zien vanuit je wakkere geest.
De weg van de Boeddha’s kan voor jou nooit iets anders zijn dan je eigen levensweg. Ofwel, je leven zoals het is. Hetzelfde geldt voor de zenweg, de weg van de Boeddha, of de weg van het boeddhisme. Na enige aarzeling heb ik waar het hier om gaat vertaald als ‘de wezenskern van je leven’. Dat wat je van nature onbetwistbaar bent. Maar we kennen het vaak niet zo goed als we zouden willen. Hoe moet je dat doen? Door jezelf te zien. En wel vanuit je wakkere geest. Je Boeddha-mind, je eenheidsoog of je derde oog.
Op die manier jezelf zien, is de beelden loslaten
die je over jezelf, anderen en de wereld hebt.
Als je kijkt met dat oog, dat ongefilterd is en liefdevol, dan laat je als vanzelf de beelden los die je hebt vanuit oordelen en concepten, zowel van jezelf als van de wereld. Wat er gebeurt is dat je helder ziet wat er gaande is. Niets meer en niets minder.
Op die manier deze beelden loslaten,
Is ontwaken in verbinding met al het bestaande.
Dan ontstaat er geen vervreemding van de wereld, maar ontstaat er juist een intieme ontmoeting tussen wat jij wezenlijk bent en alles wat er is, al het bestaande. Je wordt wakker in volledige verbinding met wat je bent en alles wat je omringt. De woorden ‘ontmoeting’ en ‘verbinding’ zijn bijna misleidend. Want je bènt wat er is.
Michel Dijkstra zegt het zo: ‘dit jezelf vergeten valt’ (…) samen met het (…) ‘naar voren treden van de tienduizend dingen of de grenzeloze intimiteit met alles wat is.’
Ontwaken in verbinding met al het bestaande
Is vrij worden van lichaam en geest
– van jezelf en van anderen.
Je functioneert niet meer als geïsoleerde entiteit, maar je bent immers één met de tienduizend dingen die je ook als zelfloos herkent. Dit is het betreden van Indra’s net. Je snapt dat deze verbindende ervaring pure vrijheid is.
Dit wakker worden laat geen enkel spoor na.
Dit spoorloos ontwaken kent geen grenzen.
Hoed je voor zelfgenoegzaamheid! Denk niet, omdat er toch iets blijf plakken uit je conceptuele denkwereld, dat je iets bereikt hebt! Vergeet het en vergeet ook dat je het moet vergeten – ga weer terug naar het bestuderen van de Boeddhaweg, jezelf, je eigen leven. De cirkel is rond. Maar het spoorloos ontwaken kent geen grenzen.
“Het boeddhisme bestuderen is jezelf bestuderen.
Jezelf bestuderen is jezelf vergeten.
Jezelf vergeten is ontwaken door alles wat zich voordoet.
Ontwaken door alles wat zich voordoet is de bevrijding
van je eigen lichaam en geest en die van anderen.
Geen spoor van ontwaken blijft over en dit spoorloze
ontwaken in eindeloos.
Je leven leren kennen is jezelf zien
Jezelf zien is jezelf loslaten.
Jezelf loslaten is wakker worden door alles wat er is (binnen te laten komen).
Wakker worden door alles wat er is (binnen te laten komen), is vrij worden
Van lichaam en geest – van jezelf en anderen.
Dat je wakker wordt, laat geen enkel spoor na.
En dit spoorloze wakker zijn kent geen grens.
De wezenskern van je leven leren kennen,
is jezelf zien vanuit je wakkere geest.
Op die manier jezelf zien, is de beelden loslaten
die je over jezelf, anderen en de wereld hebt.
Op die manier je zelfbeelden loslaten,
Is ontwaken in verbinding met al het bestaande.
Ontwaken in verbinding met al het bestaande
Is vrij worden van lichaam en geest
– van jezelf en van anderen.
Dit wakker worden laat geen enkel spoor na.
Dit spoorloos ontwaken kent geen grenzen.
Shohaku Okumura says that Gen means “to appear”, “to show up,” or “to be in the present moment”[6] while Jo means “to become,” “to complete,” or “to accomplish.”[6] The combined word genjō therefore means “to manifest,” “to actualize,” or “to appear and become.”[6]
Hakuun Yasutani wrote: “…[C]oncerning the word genjōkoan, genjō is phenomena. It’s the whole universe. It’s all mental and physical phenomena…. Kōan is derived from the word official document, and is meant to mean the unerring absolute authority of the Buddha-dharma. So then, genjōkōan means that the subjective realm and the objective realm, the self and all things in the universe, are nothing but the true Buddha-dharma itself.”[7]
