• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Theravada » Michael Hoek – Afscheid van de historische Boeddha

Michael Hoek – Afscheid van de historische Boeddha

9 februari 2024 door Michael Hoek

De twijfel sloeg toe! Waarom zou ik heel mijn leven om een leer heen bouwen en zelfs al jaren plannen maken om de monastieke weg te gaan bewandelen. Dit alles om het nirvana te bereiken, de verlossing van de ketenen de verlossing van wedergeboorte. Ik geloof echter niet meer dat ik na mijn fysieke dood wedergeboren zal worden.

Laats merkte ik in het Boeddhistisch Dagblad een onzinnige uitlating op omtrent het thema van de wedergeboorte. Een leraar hield zijn leerlingen voor dat ze maar één leven hadden om de verlichting te bereiken. Wedergeboorte was blijkbaar voor hem geen mogelijkheid. In het licht van de leerstellingen van het orthodoxe boeddhisme is dat een zeer onredelijke opmerking. De noodzaak van het streven naar de uitdoving is gebaseerd op de boeddhistische notie van de transmigratie. In de Kalama sutta geeft de Boeddha de lezer als tussendoortje een ander scenario. Hij merkt op dat zelfs zonder wedergeboorte een leven in het licht van de dharma er een is die zuiver is en zonder gevoelens van spijt. Dit is overigens geen ontkenning van het inzicht in meerdere levens. Heel de sutta Pitaka staat vol met leerstellingen die stoelen op het concept van de wedergeboorte.

Dit stukje uit de Kalama, zuiver hypothetisch van aard, was bestemd voor lieden met een onjuiste visie. Voor de meeste mensen is de geruststelling van zuiverheid helaas niet voldoende. De mens wil een beloning voor al het harde werk, het liefst in dit leven maar een vooruitzicht op geschenken in het hiernamaals valt over het algemeen ook zeer goed. Er staan echt geen one-lifers in de rij voor een leven als woudmonnik. Deze als enige nog levende helden van het oer-boeddhisme worden dagelijks leeg gezogen door muggen, zijn ziek van de malaria en de slechte kwaliteit van het gebedelde voedsel. Nee, een beetje meditatie en mindfulness is voldoende en moeilijk genoeg voor de meeste mensen.

Ik wacht nog steeds op de eerste woudmonnik die een bord de lucht insteekt met het opschrift YOLO (You Only Live Once). Het orthodoxe boeddhisme van de suttas heeft geen noodzaak of bestaansrecht zonder een geloof in wedergeboorte. De sterk verwaterde versie van de dharma die we op een veilige manier bestempelen als levensstijl in plaats van religie, heeft nog maar weinig te maken met het pad van Gotama de Boeddha. Zijn verwende westerse leerlingen hebben maar weinig met het concept wedergeboorte. Streven naar het pari-nirvana (de ultieme uitdoving) is al helemaal geen moderne behoefte meer.

Deze volledige uitdoving, ook van het bewustzijn, lijkt zeer veel op of is identiek aan de Richard Dawkins-versie van de dood. Waarom moeite doen wanneer we het pari-nirvana gratis en voor niks krijgen aan het einde van ons leven? Bovendien is het geloof in wedergeboorte voor de meeste mensen eerder een troost dan een vloek. Dat de historische Boeddha geen annihilistische leer verkondigde heeft met de aflevering daarvan te maken, niet met de inhoud.

Volgens de Boeddha was het leven als geheel niets anders dan onbevredigend en leedvol, zelfs het bestaan in de hemelse werelden. Alles is vergankelijk. Hij kon dus gerust zeggen dat hij louter het einde van onze pijn, tranen, stress etc…verkondigde, niets anders. Volgens de Boeddha was zelfs het kleinste beetje bestaan onwenselijk. In de Anguttara Nikaya leert de Boeddha ons dat zelfs het kleinste beetje bestaan stinkt, zoals het kleinste beetje ontlasting onder een vingernagel. Een Boeddha bestaat niet werkelijk meer in de conventionele zin van het woord. Hij is eigenlijk niets meer dan een entiteit zonder toekomst of brandstof. Hij is geen persoon meer, louter een afspiegeling van het verleden. Een verzameling ontsproten karmische elementen die verdorren maar geen nieuwe zaden produceren. Het lichaam kon nog pijn voelen maar een Boeddha zal er niet meer geestelijk onder lijden. De ultieme uitdoving het pari-nirvana was het ultieme geluk. Het geluk van het niet meer voelen, van het niet meer bestaan.

Als we werkelijk wedergeboren zouden worden zou er voor mij geen twijfel bestaan over de validiteit van Boeddha’s woorden. De leer zou voor mij- en ik denk voor heel de mensheid, uitermate belangrijk zijn. Nou ben ik een mens met veel interesse voor de wetenschap. Ik weet dat de evolutie geen theoretisch karakter meer heeft maar een feitelijke. De kans dat mijn bewustzijn een fysieke dood overleeft is naar mijn mening zeer onwaarschijnlijk. Het is de samenwerking van verschillende hersendelen die geboorte geven aan onze geest. Wat wist een man die ongeveer 2500 jaar geleden leefde hier van?

De Boeddha was een uitstekend psycholoog maar van fysiologische processen wist hij weinig tot niks. Om tot een eerlijke visie omtrent ons bestaan te komen hebben we aan de woorden van de historische Boeddha niet genoeg. De bevindingen van de moderne wetenschap zullen zwaar moeten meewegen. Voor mij was het duidelijk dat ik een andere richting op moest. Ik wilde eerlijk blijven aan mijzelf en aan de leer van de Boeddha. Een theravada boeddhist die niet in wedergeboorte gelooft of de Boeddha geen vertrouwen schenkt wanneer hij over deze zaken spreekt, heeft naar mijn mening een onjuiste relatie met de leer en de leraar. De Boeddha moedigde ons aan hem niet alleen op zijn woord te geloven. Als we zijn instructies opvolgen zullen onze ogen vanzelf geopend worden. Aangezien ik hier nog maar weinig vertrouwen (meer) in had kon ik onmogelijk zijn leerling blijven. Het was tijd om de historische Boeddha te verlaten.

Eihei Dogen
Eihei Dogen

Ik wilde echter de dharma niet helemaal opgeven. Het leven als een simpele banale maaltijd zonder een of andere boeddhistische saus eroverheen gegoten, is voor mij werkelijk dodelijk saai! Naast de oude teksten uit de Pali Canon ben ik altijd zeer geïnteresseerd geweest in de Japanse monnik (boeddha) Eihei Dogen en zijn briljante versie van het mahayana boeddhisme. Ik stond eigenlijk altijd al tussen die twee toch wel zeer verschillende werelden. Het is overigens volstrekt niet zo dat Dogen wedergeboorte ontkent of hier onverschillig tegenover staat, zoals enkele zogenaamde leraren zullen beweren (zie hiervoor bijvoorbeeld Gudo Wafu Nishijima en het waardeloze werk van zijn leerling Brad Warner). Integendeel Dogen schreef er zelfs een heel stuk over in zijn meesterwerk de Shobogenzo en was niet zuinig met kritiek op figuren die het taoïsme, het confucianisme en het boeddhisme als gelijkwaardige systemen beschouwden. Hoe konden leerstellingen die blind waren voor de karmische wet van oorzaak en gevolg nou vergeleken worden met de woorden van de verheven Shakyamuni Boeddha?

Ook al deel ik Dogen’s visie omtrent meerdere levens niet, zijn werk is voor mij een bron van rijkdom en wijsheid. Volgens Dogen is de universele kosmische Boeddha Shakyamuni van de Lotus Sutra de levensader die alleen leeft in en door onze beoefening van de weg, de beoefening van Zazen. Dit is volgens Dogen het nirvana.

Categorie: Boeddhisme, Theravada Tags: afscheid. Kalama sutta, Boeddha, Eihei Dogen, leer, Michael Hoek, onjuiiste relatie, uitdoving. bewustzijn, wedergeboorte, woudmonnik

Lees ook:

  1. Na de twijfel – afscheid van de historische Boeddha
  2. Michael Hoek – Afscheid van de historische Boeddha
  3. Geschiedenis en ontstaan van de Pali-Canon.
  4. Afscheid van de historische Gotama

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Michael Hoek

is een non-sektarische leerling van Gautama Boeddha. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het jaar 2025 – dag 128 – eigen vrijheid eerst
    • Boeken – De Vallei van Troost
    • ‘Gebruik de rechter niet als zondebok voor falend beleid’
    • Boeddha’s pleegmoeder is een voorbeeld voor boeddhisten op Moederdag
    • Rotterdam Palestina Coalitie organiseert Nakba herdenking op Schouwburgplein

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.