• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Dzogchen » Gemijmer over vrijheid en ander ongemak (II en slot)

Gemijmer over vrijheid en ander ongemak (II en slot)

23 augustus 2020 door Henk van Kalken

Laat ik de aandacht een beetje op de filosofie richten. Even een hapje lucht nemen en kauwen maar, zoals Albert Einstein de filosofie bekeek.
Het wemelt van de filosofen en ethici die naast al het andere iets te zeggen hebben over het begrip vrijheid.
Van Plato, via Spinoza, Descartes, Hugo de Groot tot Isiah Berlin. En vele honderden ervoor, er tussen en er na. Zoals Johan Rudolf Thorbecke, die zijn opvattingen over vrijheid in wetgeving goot. Politiek gesproken zijn we daar niet slechter van geworden, hoewel het jammer is dat zijn liberalisme door de VVD en erger werd ingeruild voor onbeschaamd kapitalisme. Het leidde tot marktwerking in de zorg en andere instellingen die tot dan in dienst van de samenleving hadden gestaan. Handel in lijden, emoties en gevoelens. Dit dankzij de ingrepen van Rutte en zijn geestverwanten.
Niettemin is die vrijheid van Thorbecke maatschappelijk gesproken mooi, maar bevat niet het antwoord op mijn vragen. De inhoud van de diverse filosofische overdenkingen hier bespreken is wat teveel van het goede, maar datgene waar ik in de loop van mijn leven kennis van heb genomen geeft eveneens geen antwoord op mijn vraag of vrijheid bestaat en zo ja, hoe dan. En ook niet of ik er als dzogchenpractitioner of boeddhist iets mee kan. Bij de naam Descartes, los van het vrijheidsbegrip, denk ik trouwens altijd: ik denk, dus ik ben niet.
Zoals ik het ongeveer ben gaan zien of voelen is dat vrijheid zoveel verschillende invalshoeken en opvattingen kent dat ik de opvatting huldig dat het niet bestaat. Voor iedereen, geleerde, boeddhist, christen, agnost of verzin maar een categorie, betekent het iets anders. Ik had vroeger een cliënt die maatschappelijk zodanig losgeslagen was, dat hij gevangenis in en uit vloog. Ik zocht hem eens op en trof hem aan tijdens een wandelingetje in de gang. ‘Het gaat lekker,’ vertelde hij. ‘M’n cel mooi ingericht, ik kom helemaal tot rust. Het klinkt misschien gek, maar ik voel me binnen vrijer dan buiten. Daar moet ik van alles en ik word er steeds voor opgepakt.’
Vrijheid is interpretabel, afhankelijk van je gezichtspunt.
Tenzij: vrijheid het niet langer gebonden zijn aan fysieke existenties betekent. De fysieke staat kluistert, bindt aan de beperkingen van een materiele wereld. Onvervulbare verlangens naar zintuiglijke bevrediging, waardoor meer lijden. Lijden door verliezen van datgene waarvan je houdt, waarvan je denkt dat het van jou is. Verlangen naar wat onbereikbaar is.
Daartegenover het bevrijden van de dualistische blik, gewoon zijn wie je bent zonder verlangens en dwangmatigheden om te zijn wie je niet bent, maar zou willen zijn. Zien hoe verschijnselen in alle eenvoud perfect zijn, zonder intellectuele analyses en versierselen. Niet langer worden afgeleid door de constateringen dat de werkelijkheid je niet aanstaat en je hem probeert om te buigen naar hoe je hem graag zou zien. Geen kwellingen meer van een ingebeeld zelf dat wil, streeft, eist en dwingt. Is dat vrijheid? De vrijheid is een woord geven aan iets wat zich niet in woorden laat uitdrukken. Iets wat er altijd al was, sinds beginloze tijden, en wat er altijd zal zijn. Ongeboren en onsterfelijk. Vrij voorbij alle vrijheidsconcepten. De natuurlijke staat van zijn.
Bevrijden en bevrijd zijn. Taalkundige begrippen die ontoereikend zijn om te beschrijven wat de Staat van Samantabhadra is, de verlichte staat, de staat voorbij leven en dood, waarin samsara en nirvana herkend wordt als één en dezelfde energie.
Is vrijheid van religie bijvoorbeeld dat je legitiem een onschuldig dier de keel mag afsnijden en laten leegbloeden, ten koste van veel angst en pijn? En wat zegt dat over de vrijheid van dat dier op een leven waarin het op zijn eigen eenvoudige manier streeft naar wat de halsafsnijders ook nastreven, namelijk wat levensgeluk?
Hebben de heren (vrouwen verzinnen zoiets niet) de vrijheid om dit soort gruwelijke heilige regels te verzinnen en de gelovige kudde wijs te maken dat God dit allemaal fantastisch vindt?
Oh ja, en is het vrijheid van meningsuiting om daar wat van te vinden en dat kenbaar te maken?
En heeft Geert Wilders de vrijheid om te roepen dat er van mensen van een bepaalde afkomst minder in Nederland zouden moeten zijn? Stel nou dat een rechter zegt dat hij dit mag, is die toegestane vrijheid nou echt vrijheid, en wat doet dat met de vrijheid van de mensen wier recht op niet beledigd te worden ingeperkt wordt?
Heeft een overijverige buurman met een schuurmachine de vrijheid om drie dagen lang je zenuwuiteinden om te doen krullen en overschrijdt hij daarmee jouw recht op relatieve stilte?
Vragen en antwoorden die opnieuw vragen en antwoorden oproepen, tot in het  absurde. De Drosteverpleegster.
Er zijn allemaal rechten en regels die door mensen verzonnen worden en die geen andere betekenis hebben dan dat ze verzonnen zijn. Regels zijn  – terecht –  bedacht om orde in de chaos van de samenleving aan te brengen en te handhaven.
Het is de misvatting over een zelf dat mensen laat denken dat wet- en regelgeving echte vrijheid bewerkstelligt en waarborgt. Er is wel een manier om bevrijding en daarmee werkelijke vrijheid ( zoals wij het noemen)te vinden. Namelijk zelfbevrijding.
Want zodra je zelf het zelf bevrijdt, is het geen zelf meer.

 

Categorie: Columns, Dzogchen, Geluk Tags: dualistische blik, Einstein, filosofen, ik ben, verlangen, vrijheid

Lees ook:

  1. D-Day – vriendschap en dankbaarheid
  2. Gemijmer over vrijheid en ander ongemak (I)
  3. De kunst niet te zijn
  4. Alles gebeurt zonder jou

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. kees moerbeek zegt

    23 augustus 2020 om 16:54

    Je schrijft: ‘Er zijn allemaal rechten en regels die door mensen verzonnen worden en die geen andere betekenis hebben dan dat ze verzonnen zijn. Regels zijn – terecht – bedacht om orde in de chaos van de samenleving aan te brengen en te handhaven.
    Het is de misvatting over een zelf dat mensen laat denken dat wet- en regelgeving echte vrijheid bewerkstelligt en waarborgt. Er is wel een manier om bevrijding en daarmee werkelijke vrijheid ( zoals wij het noemen)te vinden. Namelijk zelfbevrijding.
    Want zodra je zelf het zelf bevrijdt, is het geen zelf meer.’

    1.Je spreekt jezelf tegen over regels e.d. die geen betekenis hebben dan dat ze verzonnen zijn. Vervolgens geef je ze een betekenis, namelijk orde in de chaos brengen, of hadden ze die al?

    2.Wie zouden anders dan mensen regels moeten opstellen? Wie zegt dat regels zinloos of zelfs immoreel zouden zijn?

    3.Wet- en regelgeving biedt relatieve vrijheid binnen kaders, is m.i. dus gebonden vrijheid. Niks mis mee, omdat mensen altijd al sociale wezens geweest zijn en geneigd tot samenwerking, in het belang van allen. De praktijk valt tegen. Absolute vrijheid is de dictatuur van de ‘grote bek, de ‘losse handjes’ en van ‘gekonkel’. Gebonden vrijheid kan ook tot dictatuur verworden. De Boeddha, en hij niet alleen toont aan dat het anders kan. Het blijft lastig, maar mensenwerk!

    4.Je hebt weinig vertrouwen in het zelf. Maar waarom zou het zelf zichzelf bevrijden om zichzelf op te heffen?

    5.’Want zodra je zelf het zelf bevrijdt, is het geen zelf meer.’ Het is dan een ander zelf, maar wat is dat andere zelf dan helemaal? En het wezen dat dit zelf zou hebben? Is het een ondode, een zombie, een gehersenspoeld mens?

    Metta, Kees

  2. Henk van Kalken zegt

    23 augustus 2020 om 18:01

    1. Wel eens iets over de begrippen relatief en absoluut gehoord?
    2. Ik niet.
    3. Absolute vrijheid is een concept over een staat van zijn die nergens gevonden wordt. Zelfs niet de staat van verlichting.
    4. Omdat er in de fysieke staat waarin wij leven niets anders is dat zelf het ingebeelde zelf kan bevrijden. Taalgebruik is niet de werkelijkheid zoals de kaart het landschap niet is.
    5. Je haalt iets uit mijn laatste zin wat er niet inzit.
    Ik verwijs nogmaals naar de begrippen relatief en absoluut. Om het lastig te maken zijn deze beide begrippen precies hetzelfde.

    • kees moerbeek zegt

      24 augustus 2020 om 11:14

      Relatief en absoluut: simsalabim!

  3. Ardan zegt

    24 augustus 2020 om 13:09

    Prachtig artikel Henk. Erg inspirerend. Mooi hoe je het begrip vrijheid in verschillende contexten plaatst. Dank!

    • Henk van Kalken zegt

      24 augustus 2020 om 14:49

      Dank je, Ardan!Het schoot me laatst te binnen: je had er misschien wel een cartoon bij kunnen maken.

      • kees moerbeek zegt

        24 augustus 2020 om 17:17

        ‘Er is wel een manier om bevrijding en daarmee werkelijke vrijheid (zoals wij het noemen) te vinden. Namelijk zelfbevrijding.’

        Even uitgelegd. Er is een ‘je’ en een ‘zelf’. Het gaat er om dat dit ‘je’ het ‘zelf’ bevrijdt. Kern van het verhaal is te weten wat dit ‘je’ is en dat vermaledijde ‘zelf’.

        Dan is er ook nog relatief en absoluut. Gemakshalve is dat wat we meemaken en ervaren wat we ‘werkelijk’ (relatief) noemen. Hierbij kunnen vraagtekens gezet worden. Er is een Werkelijk (absoluut) wat daar bovenuit stijgt verzonnen. Echter, werkelijk is Werkelijk en andersom. Allemaal boeddhisme met een tikkeltje magie, maar simsalabim en hocuspocus hoeft helemaal niet.

        Het zou mooi zijn voor de lezers van BD als dit uitgelegd wordt, zonder fratsen en moeilijke woorden. Wie o wie?

  4. Piet Nusteleijn zegt

    24 augustus 2020 om 23:17

    Wie?
    Je/jij en “zelf” is hetzelfde.
    Je kan zich daarom niet bevrijden van (zich) “zelf”.
    “Je” is namelijk een fragment van het denken.

    Niet-denken, voorbij het denken in z’n geheel, is synoniem met bevrijd-zijn.
    Van mind naar no-mind.
    Van de wereld van het denken naar de wereld van het niet-denken.

    De werkelijkheid; als het leven dat voorbij gaat, dat verdwijnt, is relatief.
    Dat wat blijvend is, is absoluut: dat is Leven.
    (Er worden ook andere woorden aan gegeven, bijvoorbeeld: Zelf, met hoofdletter Z)

    Zonder poespas is het niet zo ingewikkeld?
    Met groet.

  5. Henk van Kalken zegt

    25 augustus 2020 om 09:44

    Als iedereen nou eens vanuit het pad waarmee ze zich verbonden voelen nou eens een verhaal over deze toch wat moeizame begrippen schrijft(of een niet-padgebondenvisie).
    Ik, zelf, ego, relatief, absoluut…

    • Joop Ha Hoek zegt

      25 augustus 2020 om 10:39

      Ik sluit deze zinloze discussie en de mogelijkheid om te reageren. Columns geven het denken en het doen van een columnist weer, je kunt het er mee eens zijn of niet. Columns zouden een slijpsteen voor de geest kunnen zijn. En nee: geen verhalen over ik, zelf, ego, relatief, absoluut, daar heeft de Verhevene al genoeg over gezegd. Duizenden zogenoemde leraren kauwden hem na omdat ze zelf niet in staat zijn om origineel te zijn. Ik vink nu ‘reacties toestaan’ uit en wens u een woordloze dag.

Primaire Sidebar

Door:

Henk van Kalken

Henk van Kalken heeft affiniteit met het boeddhisme (Kagyu) en is dzogchenpractitioner. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Paus Leo XIV – ‘help ook elkaar om bruggen te bouwen – met dialoog, met ontmoeting’
    • Aardbeving van magnitude 3,7 schokt Tibet
    • Vrijdag Zindag – Wat Schoof had willen zeggen
    • Je kunt niet gezond zijn op een zieke planeet
    • Het pad uit het woord

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.