Als de wetenschap uitwijst dat bepaalde stellingen van het boeddhisme fout zijn
Zal het boeddhisme zijn kijk op de dingen moeten veranderen.
De Dalai Lama
In deze tijd bestaat er veel belangstelling voor de dialoog tussen boeddhisme en wetenschap. Deze dialoog werd oorspronkelijk in gang gezet door de Dalai Lama, met verschillende druk bijgewoonde internationale conferenties tot gevolg. Deze dialoog heeft zich recentelijk toegespitst op met name boeddhisme en de neurowetenschappen.
Op vrijdag 27 november 2015 is de internationaal gerenommeerde leraar David Brazier (Dharmavidya) te gast in het boeddhistisch centrum Ehipassiko in Antwerpen. Hij geeft een dhammatalk met als titel ‘Boeddhisme en het brein’ . Brazier: ‘Veel mensen koesteren de hoop dat de neurowetenschappen enkele van de geheimen van de menselijke natuur kan doorgronden. Het boeddhisme is een van de oudste bestaande gedachtensystemen die een diepgaande verklaring geven van de werking van de geest. Daarom is de belangstelling in de dialoog tussen deze oude oosterse wijsheid en moderne westerse wetenschap groot.
Momenteel hebben de neurowetenschappen nog een lange weg af te leggen. Toch zijn sommige onderzoeksresultaten nu al opmerkelijk. Ze liggen opvallend vaak in lijn met praktijken en stellingen die al meer dan 2000 jaar deel uitmaken van de boeddha-dhamma (Leer van de Boeddha) en ze doen ons bepaalde aspecten ervan beter begrijpen.
Ik ben geen neurowetenschapper, maar een boeddhistisch leraar die de Dhamma toegang wil laten vinden in de moderne westerse wereld. Ik geloof dat de gangbare visie dat religie en wetenschap onverzoenbaar zijn een grote vergissing is. De dialoog tussen beide is potentieel van grote waarde. Gelukkig begint dit besef ook door te dringen in brede wetenschappelijke kringen.’
Dr. David Brazier bestudeert het theravada-, Tibetaans-, zen- en Reinelandboeddhisme gedurende meer dan vijftig jaar. Hij is het hoofd van een wereldwijde Reinelandgemeenschap en voorzitter van het “International Zen Therapy Institute”. Brazier is een wereldwijde autoriteit op het vlak van boeddhistische psychologie, vooral zoals die gepresenteerd wordt in de Abhidhamma (Pali canon). Hij geeft lezingen aan sangha’s van alle boeddhistische scholen in West-Europa, Korea, Japan, India en Noord- en Zuid Amerika. En is de auteur van 9 boeken, waaronder “Zen therapy”, “Who loves dies well” en “Not everything is impermanent”.
Voor een korte dhammatalk van David (2:14), zet je luidsprekers aan en klik hier
Henk Molenaar zegt
Mooi voorbeeld van westerse synthese tussen boeddhisme en psychologie, dat is denk ik toch de toekomst van westers boeddhisme. Zou meer aandacht verdienen, me dunkt.
kees moerbeek zegt
Ken je dit, Henk? https://www.mindandlife.org/mission/
En dit? http://www.vriendenvanboeddhisme.nl/2015/ik.html
Marc zegt
Zeker interessant, maar wetenschap is object georiënteerd en boeddhisme is subject georiënteerd. Wat heb je er aan om te weten hoe “verlichting” te meten is in een brein, en wat je dan meet? Maar om te weten wat “verlichting” is door subjectieve ervaring is voor iedereen bruikbaar. Het is dus per definitie een beetje langs elkaar heen lullen in een dialoog tussen boeddhisme en wetrenschap, omdat de gehanteerde methodes van “meten” haaks op elkaar staan.
Kijk bijvoorbeeld naar mindfulness therapie: dit is een uitgeklede versie van dzogchen en mahamudra. Wat blijft er over? Een therapie met meetbare effecten, maar alleen korte termijn effecten. Omdat mindfulness geheel is ontdaan van inzicht heeft het geen blijvend effect. Kretologie zoals “leef in het nu” gaat bijvoorbeeld geheel voorbij aan het feit dat het “nu” helemaal niet bestaat…
Kay zegt
De stem van de ziel kan vanuit vele kamers klinken. Wetenschap is een van de belangrijkste benaderingen van deze tijd. Het is een betrouwbare taal die veel mensen vandaag de dag beter of een beetje kennen en in kunnen communiceren. Er wordt in een zeer gerenomeerd Zwitsers brein instituut (wereldwijd)al jaren onderzoek gedaan naar verschillende vormen van meditaties, boeddhistische en niet boeddhistische. Er wordt ook gekeken naar de verschillen en waar ze mogelijk overeen komen.
Marc zegt
Het onderzoek heeft, zoals gebruikelijk in de neurologie, als metafysisch uitgangspunt dat bewustzijn een product is van hersenactiviteit. Deze aanname is echter nog nimmer goed onderbouwd, dus laat staan bewezen. En kent een principieel probleem, namelijk hoe verklaar je dat bewustzijnstoestanden de vorm en activiteit van de hersenen kan beïnvloeden (want dat leert het huidige onderzoek…) als je uitgangspunt is dat hersenactiviteit bewustzijn vormt (en dus niet andersom!). Dus zal de neurologie tot de CIRCULAIRE conclusie komen dat de vorm en activiteit van de hersenen de vorm en de activiteit van de hersenen beïnvloedt. Nou daar schieten we wat mee op! ;)
Daarnaast gaan de meeste neurologen er van uit dat er een 1 op 1 relatie is tussen hersentoestand en bewustzijnstoestand. De neurologie heeft dus een correspondentietheorie van waarheid. Een correspondentietheorie van waarheid is “old school” 20e eeuws denken. Daarnaast gaat men er -bewust of onbewust- van uit dat bewustzijnstoestanden universeel zijn. Mijn subjectieve ervaring van “geluk” of “lijden” is hetzelfde als de gevoelens van een ander omdat onze hersenactiviteit identiek is. Dit is maar zeer de vraag want dit komt niet overeen met onze ervaring dat de een meer of minder kan lijden in een bepaalde toestand dan de ander, en hangt uiteraard samen met de onbewezen metafysische aanname dat hersentoestanden (1 op 1) bewustzijnstoestanden veroorzaken…
Het boeddhisme neemt aan dat een moment van (immaterieel) bewustzijn wordt veroorzaakt door een vorig moment van (immaterieel) bewustzijn. En nog belangrijker: dat dit causale proces beginloos(!) is. Dit staat haaks op de metafysische aanname van de moderne neurologische wetenschap.
Dus het gevolg zal wel eens kunnen zijn dat de neurologische wetenschap haar metafysische aannames moet verlaten ipv het boeddhisme. En dát maakt het interessant!
Het geinige is namelijk dat modern neurologisch materialisme elke vorm van “immaterieel” bewustzijn uitsluit, omdat elke bewustzijnstoestand te herleiden is tot een materieel neurologisch proces. Maar dat wat zij principieel uitsluit is juist haar onderliggende aanname: dat materiële hersenprocessen immateriële bewustzijnstoestanden veroorzaken! ;)
Tenslotte is de kern van het boeddhisme soteriologisch: het is een bevrijdingsleer, een verlichtingsleer. Dit soteriologische aspect kent de wetenschap niet, want is subjectief en daarom niet “wetenschappelijk”. Een subjectieve ervaring van verlichting is niet te falsifiëren(!) en dus is elke subjectieve beschrijving van een verlichtingservaring, of objectieve meting daarvan, per definitie niet wetenschappelijk.
En stel dat je een verlichtingservaring “objectief” in een ander meet, wat schiet je daarmee dan op? Weet je dan iets meer over wat een verlichtingservaring voor jou betekent of kan betekenen? Nee. Maar daar gaat het tenslotte wel om. :)
kees moerbeek zegt
‘En stel dat je een verlichtingservaring “objectief” in een ander meet, wat schiet je daarmee dan op? Weet je dan iets meer over wat een verlichtingservaring voor jou betekent of kan betekenen? Nee. Maar daar gaat het tenslotte wel om. :)’
Als je in theorie objectief kunt meten wat ‘verlichting’ is, dan weet je inderdaad iets meer wat het voor jou betekent. Net als je weet dat een goudreinet van de boom naar beneden valt, dan weet je ook dat een golden delicious-appel niet snel als een luchtballon zal opstijgen. Ook dingen die niet aan bomen hangen niet :-)
Je geeft een karikaturale opvatting over wat wetenschap is. Er zijn diverse opvattingen over wat ‘wetenschap’ is. Godsdienstwetenschap is totaal iets anders dan zuivere natuurwetenschap. Dat compliceert de zaak. Wetenschap is immers mensenwerk.
Er is een groot obstakel. Hoe moet je het begrip verlichting operationaliseren? Da’s lastig, omdat het met mystiek omgeven (waarom eigenlijk?) is. Er zijn mensen voor vervolgd, maar de wereld is bolvormig en niet het centrum van het heelal. In de loop van de eeuwen zijn boeddhisten vervolgd voor hun eigenzinnigheid.
Het boeddhisme is inderdaad een bevrijdingsleer en een verlichtingsleer. Het zijn dit soort opvattingen, die tegen de verdrukking van traditie, overlevering en waasdenken het begin waren van paradigmaveranderingen in de geschiedenis van de wetenschap.
‘Het is dus per definitie een beetje langs elkaar heen lullen in een dialoog tussen boeddhisme en wetrenschap, omdat de gehanteerde methodes van “meten” haaks op elkaar staan.’
Als je maar cynisch genoeg bent is alles ‘lullen’. Het is allemaal jouw mening en dat mag.
https://www.youtube.com/watch?v=EcKea-10–E
KATSU!
Marc zegt
Cynisch? Je gaat voorbij aan de principiële tegenstelling. Ik niet, en dat noem ik niet cynisch, maar kritisch.
En je ziet wellicht niet in dat een beoefenaar helemaal geen wetenschappelijke bevestiging nodig heeft. Dus is de wetenschappelijke bevestiging -die principiëeel onmogelijk is zonder een paradigma verschuiving in de wetenschap- meer iets voor niet-beoefenaars?
Ik bewonder je respect voor de wetenschap Kees! Dat heb ik zelf ook, maar niet hetzelfde respect.
HATSJU (sorry ik ben een beetje verhouden)
:)
kees moerbeek zegt
Ik begrijp dat je gelijk hebt en het allemaal al weet. Duik diep onder de deken, doe de gordijnen vooral dicht, anders kom je nooit van je hadsju af. Bovendien, er mocht eens spoortje licht binnen. Dat wekt alleen maar verwarring in een wereld van zekerheid :-)
Marc zegt
Je gelooft toch niet in als die KATSU DE FLATSU onzin Kees? Helemaal Zen-Zijn met 3x daags 1 verlichtinsgpil. Zie je het al voor je?
En weet je wat het is Kees? Ik zie het -met jou- nog gebeuren ook! “Niet omdat het moet, maar omdat het kan”. 21e eeuws psychopharmaca-boeddhisme waarvan de boeddha hoogstwaarschijnlijk zou oordelen dat het “subtiel grijpen naar werkelijk bestaan van verlichting” inhoudt. En dat is in het geheel niet in overeenstemming met de leringen van de Boeddha. Dus waar gaat het hier over Kees?
Marc zegt
“Er is een groot obstakel. Hoe moet je het begrip verlichting operationaliseren? Da’s lastig, omdat het met mystiek omgeven (waarom eigenlijk?) is”
Nee, niet omdat “verlichting” met mystiek omgeven is, maar omdat een verlichtingservaring per definitie subjectief is. En subjectieve ervaringen zijn niet te falsifiëren. En wetenschappelijk inzicht is pas wetenschappelijk wanneer het falsifieerbaar is.
De twee staan dus haaks op elkaar en zijn onverenigbaar. Dus het is niet “lastig te operationaliseren”, het is NIET te operationaliseren.
Marc zegt
Is er spoedig een verlichtings pil te verwachten? Een pil die een bepaalde hersentoestand veroorzaakt die identiek is aan de hersentoestand van een “gerealiseerde” meester wanneer die mediteert op de ondeelbaarheid van ‘leegte’ en ‘gewaarwording’?
Nee toch? Da’s toch een giller! Of niet? Doe mij eens zo’n pil… Toch ff proberen…
:))
kees moerbeek zegt
Er zijn pillen die gevoelens van gelukzaligheid veroorzaken. Een pil die ‘een bepaalde hersentoestand veroorzaakt die identiek is aan de hersentoestand van een “gerealiseerde” meester wanneer die mediteert op de ondeelbaarheid van ‘leegte’ en ‘gewaarwording’ ligt ook in het verschiet.’ Een stevige borrel kan dat bij sommigen ook veroorzaken.
Ik gun je graag je je giller, maar waarom deze provocerende (er is ook een andere omschrijving mogelijk) vraag? Onzinnig gepraat, of ben ik te streng?
Marc zegt
Geeft die pil ook inzicht Kees? Daar gaat het om… of beter: wat heb je aan de ervaring als die niet tot blijvend inzicht leidt? En je dus hoogstwaarschijnlijk verslaafd raakt aan die verlichtingspil omdat het niet tot blijvend inzicht leidt. 3x daag 1 verlichtingspil. Hij is fijn Kees! :) Maar heeft dat nog iets met boeddhisme te maken?
Nee, je bent nooit te streng voor mij Kees. Wat je ook doet. Ook al “beschuldig” je mij van provoceren. Ik besef namelijk zelf wel wat ik wel of niet doe. Of is dat te provocerend voor jou? Als jij namelijk zou kunnen gaan zitten bepalen of ik al dan niet provocerend ben, dan hoef ik eigenlijk helemaal niets meer te doen(!) en ontslaat dat mij van enige verantwoordelijkheid voor mijn eigen “provocerende” gedrag(!) Da’s makkelijk, maar heeft natuurlijk ook niets meer met boeddhisme te maken, Kees…
:)
kees moerbeek zegt
‘Kijk mamma, zonder pillen.’ Alles heeft met boeddhisme maken, dat je dit nog niet begrepen hebt: missertje Marc. :-)
Marc zegt
Ik ben agnost Kees… dat is mijn ware natuur.
kees moerbeek zegt
Marc: 19:48. Grote woorden, Marc, heel grote woorden.
Serieus: ‘wie is het die zegt dat agnost zijn zijn ‘ware natuur’ is?’
Marc zegt
…
HADSJU!
kees moerbeek zegt
Marc: 19:55. ‘Today is the day we’re waiting for.’ Aan die dagen komt een einde, Marc, dus verspil ze niet :-)
https://www.youtube.com/watch?v=98P-gu_vMRc
Marc zegt
Blauwe pillen Kees? Blue-sky-pills?
kees moerbeek zegt
Succes op het Boeddhapad, Marc!