• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Klimaatverandering en de persoonlijke beoefening

Klimaatverandering en de persoonlijke beoefening

3 september 2025 door Hans Gijsen Reageer

Wat ik op mijn kussen ontdek, de realiteit die zich in mijn geest ontwikkelt en hoe ik in het leven sta, is het meest wezenlijk activistische dat ik te bieden heb.

Een interview met Ans Schravendeel.

Is klimaatverandering een thema in jouw persoonlijke beoefening en hoe uit zich dat?

Dat is tweeledig: in het moment weten wat ik ervaar als ik op een kussen zit en door de dag heen wat ik zeg en doe. Ik ben verbonden met de realiteit waarin ik leef, eet, wijze van vervoer, wat ik koop en niet koop. Meditatie kan ik niet los zien van mijn leven. Klimaatverandering raakt me, houdt me bezig, ik ervaar de dreiging, het roept weerstand op en het heeft een emotionele lading.

Vind je in de Dhamma aanknopingspunten hiervoor en zo ja, welke zijn dat?

Leven is een deel van mijn meditatieproces. Meditatie is heel praktisch. Het vertaalt zich naar omgaan met wat leeft. Het onderwerp karma komt dan in me op. Bewuste intenties en dat wat ik doe en zeg heeft invloed en komt bij me terug. Toen ik 4 jaar was hadden mijn ouders hun eerste auto. De wereld werd groter, gemakkelijker te bereiken en sneller. Nu, 55 jaar later, heeft dat gevolgen. Dat was toen niet de bedoeling, maar de negatieve effecten zijn er wel. Karma kan dan een zweem krijgen van ‘eigen schuld, dikke bult’. Dat is een te simpele benadering van oorzaak-gevolg. In de omstandigheden met betrekking tot klimaat zitten ontelbare invloeden die samen een gevolg met zich meebrengen.

In de Anguttara Nikaya (AN 5.57) wordt beschreven hoe het de natuurlijke gang van zaken is dat ik verouder, ziek word en zal sterven. Er is een constante verandering gaande die ik als stressvol ervaar, onbestendig, iets dat schuurt. Dat vervolgt met ‘ik ben eigenaar van mijn daden, ik ben erfgenaam van mijn handelingen’. Dat kader en het inzicht vanuit de boeddhistische psychologie dat ik geen invloed heb op de drie karakteristieken van het bestaan (dukkha, anicca en anatta) geeft mij een uitgangspunt waarin ik bewust verantwoordelijkheid draag voor wat ik zeg en doe. Vanuit het besef van oncontroleerbaarheid kan ik het juiste midden vinden om bewuste keuzes te maken. En het zorgt voor appreciatie van het leven, waardering deel te zijn van het leven. Het geeft de mogelijkheid om contact te maken met de realiteit, wat minder stress geeft. Dan zijn er zaken waar ik wel invloed op heb. Zoals stoppen met auto rijden, vliegen.

Je noemt appreciatie voor het leven. Heb je in gelijke mate appreciatie voor de dood?

(Ank moet hier even over nadenken). Mijn moeder is in de 90 en onlangs reed ik naar haar toe vanwege haar tiende TIA. Ik wist niet hoe ik haar zou aantreffen. Wat ik echter vergeten was: ‘zoals jij (moeder) sterft, zo sterf ik ook’. Klimaatverandering brengt vervuilde lucht met zich mee, ons voedsel is niet goed. Te weten dat sterven een natuurlijke gang van zaken is, dat ik zal sterven, geeft ruimte om ook de bedreigingen van bijvoorbeeld vervuilde lucht te zien als oorzaak van sterfelijkheid.

Rijd je nog auto?

Ja, vanwege mijn eigen fysieke beperking heb ik een auto nodig om me te verplaatsen. Het is een dilemma in keuzes die ieder mens moet maken.

Vind jij dat boeddhisten en sangha’s zich activistischer zouden moeten opstellen op het thema klimaatverandering?

In elke sangha zijn er mensen met een dominante mentale gesteldheid uit de boeddhistische psychologie: lobha (hebzucht), dosa (boosheid) en moha (onwetendheid). Een dosa-type zal zoeken naar heilzame acties; een lobha-type zal plannen maken en met oplossingen komen; en een moha-type heeft genoeg aan zijn eigen leven en trekt zich bij voorkeur terug. Wat ik op mijn kussen ontdek, de realiteit die zich in mijn geest ontwikkelt en hoe ik in het leven sta, is het meest wezenlijk activistische dat ik te bieden heb.

Je bent ook betrokken bij het Groningse initiatief ‘Boeddha Bloeit’. Wat is dat precies?

In 2010 zijn we met een aantal Groningse sangha’s gestart om een gezamenlijke Vesak-viering te organiseren. Daarbij waren betrokken: Vipassana, Zen, Tibetaans boeddhisme en Leven in Aandacht. Na een aantal jaren is dat veranderd naar het samen organiseren van een open dag. In 2022 nam Senko de Boer sensei het initiatief om samen iets te organiseren rondom klimaatverandering: het volgen van een cursus. Afgelopen 30 november was er een dag met als thema ‘grond onder de voeten’, waarbij vanuit elke sangha begeleidingen waren: de vier elementen (Zen); Tonglen (Tibetaans boeddhisme); lezing (vipassana; Ank); zang (Leven in Aandacht; ‘May I take peaceful steps upon the earth’).

Zijn er nog andere dingen die je kwijt wilt rondom het thema boeddhisme en klimaatverandering?

Ik moet denken aan ‘behandel de ander zoals je zelf behandeld wilt worden’ een mooi uitgangspunt van Karen Armstrong, nog verder aangescherpt in haar boek Compassie: ‘Compassie is onze drijfveer om ons onvermoeibaar in te zetten om het leed van onze medemensen te verlichten, om afstand te doen van onze troon in het middelpunt van onze wereld en daar een ander plaats te laten nemen… Door iedereen… te behandelen met rechtvaardigheid, billijkheid en respect.’ Wat klimaatverandering betreft is het van belang om het gesprek erover met elkaar aan te gaan en te observeren hoe we met elkaar communiceren. Compassie betekent afstand nemen van onze troon, onszelf niet te zien als het middelpunt van de wereld en de ander uit te nodigen om op onze troon plaats te nemen. Dat kan alleen als we ons bewust zijn van ons eigen standpunt en van de troon waarop we zitten.

Bron: SIMsara, januari 2025, een uitgave van de stichting inzichts meditatie.

Categorie: Boeddhisme, Interviews, Milieu, Natuur Tags: Anguttara-Nikaya, Ank Schravendeel, bewuste intenties, Boeddha Bloeit, dikke bult, dood, eigen schuld, karma, klimaatverandering, Senko de Boer sensei, ziekte

Lees ook:

  1. In de serie over karma: Karma en de dood van God
  2. Jelle Seidel – Opmaat tot eeuwigheid
  3. Samsara Is Nirvana
  4. Guy – dhammazaadjes – Aandacht op de dood (P. maranasati bhavana)

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Geef een reactie Reactie annuleren

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Door:

Hans Gijsen

is psycholoog, zangpedagoog en voorzitter van de SIM. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 30 augustus 2025
    Open Dag Nyingma Centrum Nederland
  • 1 september 2025
    Open les Tibetaanse Yoga en meditatie
  • 1 september 2025
    Nyingma Centrum gratis proeflessen
  • 3 september 2025
    Developing Method & Wisdom Series with Geshe Sonam Ngodrup
  • 3 september 2025
    Inloopavond bij retraitecentrum Maitreya
  • 4 september 2025
    Verdiepingsbijeenkomsten Hand in hand met Boeddha
  • 4 september 2025
    Cursus introductie meditatie en mindfulness in Afferden (GLD) - 1. Houding, aandacht en welzijn
  • 6 september 2025
    Chamtrul Rinpoche in Phuntsok Chö Ling (R'dam)
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Ook met kanker weet je het maar nooit

    Hans van Dam - 27 augustus 2025

    Je zal het maar (niet) hebben. Woekergedachten over woekerweefsel.

    Ardan, van zenleraar tot brugwachter – ‘Je opent de brug en je sluit ‘m weer. Bijna zen.’

    Ardan - 9 augustus 2025

    'Ik wil mezelf niet opzadelen met titels. En bovendien zei me de titel 'zenleraar' niet zoveel. Was ik nu anders geworden? Kon ik nu beter mensen begeleiden dan daarvoor? Het klopte voor mij niet. Datgene wat mij het meest gebracht had, namelijk die vrije vrouw/man zonder titel liep nu met een titel rond. En dat beviel me niks.'

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Guy – dhammazaadjes -Spontaan Bewust Zijn
    • Joods Cultureel Kwartier lanceert programma over de impact van ‘Gaza’ in Nederland
    • Klimaatverandering en de persoonlijke beoefening
    • Peter – Witte wijn
    • Boeken – Gedoemannen – Afrekenen met foute mannen!

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.