• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Zonder hoop

Zonder hoop

9 oktober 2017 door Edel Maex

‘Wat was op persoonlijk vlak uw mooiste geluksmoment?’, was de vraag. Het was een interview over het thema geluk in het kader van ‘De grote levensvragen’. Ik had helemaal geen zin om de vraag te beantwoorden. Het was moeilijk te zeggen waarom. Ik had het gevoel dat het hele levensvragenproject mij in een mal probeerde te leggen, die ik nu net wilde doorbreken.

Is geluk iets van bijzondere momenten? Is geluk iets waar we moeten in lukken? Doen we het daarvoor, om dat te bereiken? En worden we dan ongelukkig als we het niet bereikt hebben, en afgunstig op iemand van wie we denken dat hij het wel bereikt heeft?

Er is een geluk dat we bereiken als een of andere behoefte bevredigd wordt en er is geluk dat van een heel andere orde is. De impliciete aanname is dat mensen alleen door het eerste gedreven worden. En toch is er iets heel anders dat ons drijft.

Ik was heel erg geraakt door een scène uit de laatste aflevering van Dr. Who, een Britse science fiction die al sinds de jaren ’60 meegaat. Op een moment waarop de mensen dreigen vernietigd te worden door een massale invasie van cyborgs, zoals dat gaat in dit genre, zegt de slechterik van dienst: ‘Deze keer kun je niet winnen’.

Ik vat het antwoord van The Doctor verkort samen: ‘Winning? Is that what you think it’s about? I’m not trying to win. I’m not doing this because I want to beat someone, or because I hate someone, or because I want to blame someone. It’s not because it’s fun and God knows it’s not because it’s easy. It’s not even because it works, because it hardly ever does. I do what I do, because it’s right. Because it’s decent. And above all, it’s kind. It’s just that. Just kind. Stand with me. These people are terrified. Maybe we can help a little. Why not just at the end, just be kind?’ Wat later voegt hij eraan toe: ‘Without hope. Without witness. Without reward.’

Het is absurd. Hij kan niet winnen Hij haalt het dan ook niet. Hij sterft. De titel van de aflevering is ‘The Doctor Falls’. (De continuïteit van de serie is verzekerd, in de volgende aflevering regenereert hij, deze keer voor het eerst in het lichaam van een vrouw.)

Er zit een basale ommekeer in de overgang van ‘winning’ naar ‘just kind’. Het Engelse woord ‘kindness’ is moeilijk te vertalen. Het is niet zomaar vriendelijkheid. In deze context staat het voor onze fundamentele menselijke goedheid. En die goedheid is onafhankelijk van winnen, van lukken of mislukken, van moeten, van geluk of ongeluk …

Iemand vroeg meteen: ‘moet je daar geen moed voor hebben?’ Iemand anders vroeg: ‘moeten we dan altijd vriendelijk zijn?’. De taal maakt het ons niet gemakkelijk. Voor we het doorhebben, zijn we weer aan het moraliseren en hebben we het weer over moeten.

Dit is blijkbaar de mal waarbinnen we op alle belangrijke levensvragen het antwoord zoeken, en maar niet vinden. De basale ommekeer keert terug naar de bodem onder die mal. Dat is de bodem waar je niet kunt uitvallen.

Die bodem onttrekt zich aan ieder gemoraliseer, ieder moeten, ieder winnen, ieder bereiken. Onze fundamentele menselijkheid is er gewoon. Ze vraagt zich niet af of het zal lukken of niet, of het gewenst is of niet. Ze is zonder verklaring. Als je iemand vraagt waarom moet hij naar woorden zoeken. Vaak slaan die woorden nergens op.

Het is ‘Without hope. Without witness. Without reward.’ Zonder hoop, zonder getuige, zonder beloning.

Hetzelfde vinden we, in een heel ander taalspel, terug in het werk van Ruusbroec. Hij onderscheidt vier soorten goede mensen. Ik vereenvoudig het hier tot twee. De knechten of huurlingen doen het goede omdat het moet, uit angst voor de hel, uit gehoorzaamheid. De vrienden en zonen van God doen het goede vanuit de minne, de liefde, zonder berekening.

Ruusbroec lees je best in zijn 14de eeuws Middelnederlands, zo verlies je niet uit het oog hoe ver zijn middeleeuws wereldbeeld van ons af staat. Vanuit ons perspectief is het niet minder fantastisch dan de science fiction van Dr. Who.

Maar het is al even zinloos te beweren dat er geen wetenschappelijke grond is voor het bestaan van God als te beweren dat er geen wetenschappelijk bewijs is voor de tijdreizende wereldreddende aliens bij Dr. Who. We hebben dit soort fictie nodig om uit te drukken wat toch altijd weer aan de taal ontsnapt.

Zodra we het letterlijk gaan nemen, wordt het weer iets van bereiken, van moeten, van willen. Door de metaforen, de paradoxen en de poëtische taal kan het resoneren met wat we diep in onszelf herkennen. Je kunt het niet moeten. Het kan niet opgelegd of afgedwongen worden. Het kan niet bereikt worden.

Ook het boeddhisme vervalt snel in dooddoeners als ‘je moet je onthechten’, ‘je mag niet verlangen’, ‘je moet meer mediteren’. Zo komt ook de dharma in dezelfde mal terecht. Volgens sommigen valt de hele dharma als een kaartenhuis in elkaar als we het principe van reïncarnatie eruit halen. Laat het dan maar in elkaar vallen. Dan maar kunnen we zien wat er echt in zit.

Boeddhistische teksten gebruiken niet voor niets vaak een paradoxale taal. Zoals de gelofte van de bodhisattva: ‘Hoe talloze de levende wezens ook zijn, ik beloof zal alle te bevrijden’. Sommige mensen weigeren die gelofte mee te zeggen of te zingen omdat ze dit nooit zullen kunnen waarmaken. De geloften van de bodhisattva zijn bewust als onmogelijk geformuleerd. Anders zou het iets worden van moeten, van bereiken. Ze zijn ‘Without hope. Without witness. Without reward.’

Stel je de geloften van de bodhisattva voor met hoop: ‘Hoe talloos de levende wezen ook zijn ik hoop ze allen te bevrijden.’ Met witness: ‘Zie mij eens, hoe ik alle levende wezens bevrijd.’ Met reward: ‘Als ik nu 80% bevrijd, kan ik dit jaar mijn bonus opstrijken.’

We zingen de geloften van de bodhisattva omdat ze zouden kunnen resoneren met de bodhisattva in ons. Zoals gelijkgestemde snaren resoneren. Ze helpen ons iets herkennen wat er altijd al was. Zoals ook Ruusbroec zegt dat hij alleen maar schrijft opdat mensen het zouden herkennen. Mystici zijn mensen die woorden geven aan wat we diep in ons aanvoelen.

En dat is een geluk dat aan ieder moment, aan ieder lukken of niet lukken ontsnapt.

Categorie: Boeddhisme, Edel Maex, Teisho Tags: Dr. Who, Edel Maex, mediteren, onthechten, verlangen

Lees ook:

  1. De bereidheid om te kijken
  2. Waarom mediteren
  3. Edel Maex – De basale ommekeer
  4. Wie ben jij?

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Edel Maex

is psychiater, zenbeoefenaar en auteur. Leven in de maalstroom 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 5 juni 2025
    Introductieworkshop ‘Leven vanuit Vrijheid’
  • 6 juni 2025
    Universele verantwoordelijkheid Climate Meeting
  • 6 juni 2025
    Yoga en meditation
  • 6 juni 2025
    Exploring wisdom and emptiness
  • 7 juni 2025
    Workshop Kum Nye | Ons ware zelf belichamen | Live en Online
  • 9 juni 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 10 juni 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 11 juni 2025
    Zen Spirit zenmeditatie Arnhem, 1e helft 2025 8 januari-25 juni
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Deconstructie van het godsbeeld van Pseudo-Dionysius

    Hans van Dam - 23 mei 2025

    Over het verschil tussen weten-wat-niet en niet-weten.

    De wolk van niet-weten

    Hans van Dam - 22 mei 2025

    Over beeldloze mystiek en mystiekloze beelden.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Wethouder – Toch militaire lading uit Israël op containerschip Izmir in haven Rotterdam
    • Boeddhistische doeners en denkers 79 – de serie
    • Dalai Lama dringt aan op vreedzame dialoog met China
    • Tibet Informatiebureau sluit zich aan bij wereldwijde herdenkingen ter ere van de martelaren op plein Hemelse Vrede
    • Kleurdoos te koop. Enkel zwart en grijs ontbreken…

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.