• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » De essentie van het boeddhisme

De essentie van het boeddhisme

11 maart 2024 door Edel Maex

Toen ik, ondertussen 20 jaar geleden, mijn eerste boek aan een uitgever voorlegde, was ik blij met zijn onmiddellijke positieve reactie. Het boek was bedoeld als een eenvoudige kennismaking met het boeddhisme.

Maar over de titel was er discussie. De uitgever stelde voor om het ‘De essentie van het boeddhisme’ te noemen. Dat voelde voor mij helemaal niet oké. Maar hij drong aan. Het kwam zover dat ik zei dat als hij het onder die titel zou uitbrengen, dat ik mijzelf dan volledig van het boek zou distantiëren. Uiteindelijk werd het ‘Een kleine inleiding in het boeddhisme’.

De essentie van het boeddhisme? Alsof het boeddhisme een essentie zou hebben. En alsof ik de autoriteit zou zijn om daar een oordeel over te vellen. Toen ik in een interview zei dat het idee van een essentie in het boeddhisme wel een heel westerse manier van denken is, repliceerde de journalist meteen: ‘Is daar dan iets mis mee?’ Nee, maar in het contact met een andere cultuur ontdekken we dat onze manier van kijken niet de enige is.

(Voor wie het nog niet duidelijk moge zijn, de titel van deze tekst is dus pure clickbait.)

Dat was ook voor mij een hele ontdekkingsreis. Toen we in de jaren ‘80 in Indonesië het Chan-klooster van Ashin Jinarakkhita, de leraar van Ton Lathouwers, bezochten kwamen we plotseling in een heel andere wereld terecht.

Het was een schokkende ervaring. Ik zag zen als eindelijk een religie zonder bijgeloof, zonder rituelen, een boeddhisme ontdaan van alle ballast, gereduceerd tot zijn pure essentie. En we kwamen terecht in een klooster vol beelden, wierookstokjes en kaarsen. Niet alleen boeddhabeelden, maar ook wierook voor een opgezette tijger die daar ooit in de bergen gevangen was. En beelden van monsters en demonen. Er werd veel gezongen. Soms van ‘s morgens tot ‘s avonds. En rituelen, rituelen, rituelen …

De mensen waren er onwaarschijnlijk gastvrij. Omdat ze wisten dat we graag mediteerden hadden ze daarvoor een aparte ruimte voor ons ingericht. Maar alleen wij mediteerden. Was meditatie dan niet de essentie van zen?

Dat was even slikken. Er was een gevoel van verontwaardiging, het ging tegen al mijn denkbeelden in. En in schril contrast daarmee was ik er graag. Ik heb er altijd een heimwee naar gehouden. En toen ik jaren later met mijn gezin de plek opnieuw opzocht, Jinarakkhita was toen al lang overleden, was ik diep ontroerd. Het voelde als weer thuiskomen.

Jinarakhita was een heel open en toegankelijke man. Toen we hem aanspraken op al dat (in onze ogen) bijgeloof moest hij hartelijk lachen. ‘Dat is allemaal niet belangrijk’ zei hij. En het was voor hem duidelijk dat we die vormen niet naar het Westen moesten meenemen. Een westers boeddhisme moest westers zijn.

Ik ben blij dat ik in de eerste jaren dat ik mediteerde meteen met Azië geconfronteerd ben geworden. Maar ik heb er lang mee geworsteld. Ik zag sommige westerse boeddhisten beweren dat het boeddhisme in Azië gedegenereerd was. En dat wij hier het ware boeddhisme herontdekten. Als dat geen koloniale attitude is! Maar hoe meer ik leerde over het boeddhisme, hoe meer ik besefte dat er niet één boeddhisme is. Dat zelfs de noties boeddhisme en boeddhisten westerse constructies zijn.

Ik ben het boeddhisme gaan zien als een rijk geheel van stromingen die je niet in één essentie kunt vatten. Stromingen die niet altijd duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn, die vaak in heftige polemieken met elkaar verwikkeld zijn. En die ook allemaal hun culturele kleur hebben, maar waarbij je ook niet kunt benoemen waar cultuur eindigt en waar boeddhisme begint.

Voor mij blijft de vraag open: We hebben een heel sobere zengroep, je zou hem seculier kunnen noemen in Stephen Batchelor’s betekenis. Maar we zingen wel oude teksten, vertaald uit Sanskriet en Chinees, dat wel. Omdat die teksten soms zo onverstaanbaar zijn voor moderne westerse oren heb ik ooit (heel even) overwogen ook daarmee op te houden. Maar ik hou van die teksten.

En of ik nu in de Palicanon lees, of de Lotus Sutra, of de Diamant Sutra, of teksten uit het Reine Landboeddhisme, of het esoterische boeddhisme, je kunt het zo gek niet bedenken, ik heb daar altijd een warm gevoel bij. Is er dan toch een essentie? Onze westerse reflexen liggen blijkbaar altijd op de loer.

Maar wat raakt mij daar dan zo in? Er zijn een aantal thema’s die ik in dat rijk geheel van stromingen dat we boeddhisme noemen, vaak tegenkom. Ik kan het geen essenties noemen, maar wel thema’s die mij diep raken.

En een daarvan is mededogen. Of het nu de de Boeddha uit de Palicanon is, die over de vier brahmavihara’s onderricht, of Amida Boeddha die de gelofte aflegt alle mensen mee te nemen naar het Westelijke Paradijs, of de glimlach van een boeddhabeeld in een Chinese tempel. Steeds straalt er een mateloos mededogen uit.

Dat raakt mij, altijd weer. Onze zentraditie heet niet voor niets Mahakaruna Chan. Mahakaruna: het grote mededogen.

Categorie: Boeddhisme, Columns, Edel Maex, Mahayana, Pali-Canon Tags: Ashin Jinarakkhita, Ton Lathouwers, westerse constructies

Lees ook:

  1. ‘Waarom zou de dharma niet voor interpretatie vatbaar zijn?’
  2. Nieuwlichter en uitleggers: De dharma is niet modern of oud
  3. Nieuwlichter en uitleggers: De dharma is niet modern of oud
  4. Doel of intentie?

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Edel Maex

is psychiater, zenbeoefenaar en auteur. Leven in de maalstroom 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 29 mei 2025
    Rust, eenvoud en tevredenheid
  • 31 mei 2025
    Workshop meditatie | Omgaan met tegenslag en pijn
  • 1 juni 2025
    Thuiskomen in het lichaam - Meditatiedag met Lex van Heel
  • 2 juni 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 3 juni 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 4 juni 2025
    Zen Spirit zenmeditatie Arnhem, 1e helft 2025 8 januari-25 juni
  • 4 juni 2025
    Zenmeditatie in Leiden
  • 5 juni 2025
    Introductieworkshop ‘Leven vanuit Vrijheid’
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Deconstructie van het godsbeeld van Pseudo-Dionysius

    Hans van Dam - 23 mei 2025

    Over het verschil tussen weten-wat-niet en niet-weten.

    De wolk van niet-weten

    Hans van Dam - 22 mei 2025

    Over beeldloze mystiek en mystiekloze beelden.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Hoe noem je iemand die de lege leer uitlegt?
    • Het jaar 2025 – dag 150 – voedseldropping
    • ‘Hulpplan’ VS en Israël: meer concentratiekamp dan hulpverlening
    • Ad van Dun – Zelfonderzoek – jezelf en de werkelijkheid steeds beter leren kennen
    • Extinction Rebellion trekt kort geding in: politie stopt met huisvisitaties

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.